پخش زنده اخبار
همگی شاهد هستیم که طی سالهای اخیر، برنج ایرانی که پیش از این پای ثابت سفره بیشتر خانوادهها بود، به تدریج جای خود را به برنجهای وارداتی داده است. افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید باعث شده که بسیاری از خانوارها برای تامین نیاز روزانه خود به سراغ گزینههای ارزانتر بروند. بدینترتیب، با حضور پررنگ برندهای خارجی بهویژه برنج هندی در بازار ایران، سهم برنج ایرانی از سفرههای مردم کمتر شده است؛ بهطوریکه اکنون نگرانیهایی برای آینده تولید داخلی این محصول ارزشمند وجود دارد.
تسلط برنج هندی بر بازار ایران؛ سهم ۵۷ درصدی در سفره ایرانیها
با استقبال مردم از برنجهای ارزان و مقرونبهصرفه، رفتهرفته بازار فروش برنجهای خارجی در ایران داغ شد. بررسیها نشان میدهند که کشور هند بیشترین سهم را در تامین برنج مصرفکنندگان ایرانی دارد و بیش از نیمی از بازار برنج کشورمان را در دست گرفته است. این کشور با صدور ۲۹۲هزار تن برنج به ایران، حدود ۵۷درصد از سهم فروش برنج در بازار ایران را در اختیار دارد؛ درحالیکه تا چند سال پیش، بخش عمدهای از تقاضای بازار توسط برنج ایرانی پاسخ داده میشد.
چرا برنج ایرانی از رقیب هندی عقب ماند؟
برنج ایرانی یکی از باکیفیتترین محصولات کشاورزی کشور شناخته میشود و وقتی برنج هندی توانست از این رقیب جدی پیشی بگیرد، یکی از مهمترین پرسشهایی که پیش میآید، این است که چطور امکان دارد چنین اتفاقی رخ دهد؟! به همین دلیل در ادامه به بررسی دلایلی میپردازیم که باعث شدهاند برنج ایرانی از رقیب هندی عقب بیفتد:
تولید انبوه و هزینه پایین کشت؛ برگ برنده هند در بازار ایران
فعالان اقتصادی مهمترین دلیل افزایش واردات برنج هندی به کشور را قیمت ارزان آن میدانند و معتقدند که هزینه تمامشده پایین در تولید برنج هندی باعث شده است که این برنجها با قیمت بسیار کمتری نسبت به برنج ایرانی به دست مصرفکنندگان کشورمان برسند. برنج در هند بهصورت انبوه تولید میشود و هزینه نهایی آن آنقدر پایین است که حتی پس از ورود به ایران نیز همچنان قیمت تمامشده بسیار کمی دارد. درنتیجه بسیاری از مصرفکنندگان ایرانی مخصوصا خانوارهایی که در دهکهای پایین درآمدی قرار دارند، مشتری برنج هندی شدهاند و این یکی از مهمترین عواملی است که باعث شده تا برنج ایرانی از رقیب وارداتیاش یعنی برنج هندی عقب بماند و سهم خود را در سفرههای ایرانی از دست بدهد.
افزایش فاصله قیمتی؛ از کیسه ۷۰۰ هزار تومانی تا ۳ میلیون تومانی
با پرسوجویی ساده در بازار برنج و بررسی قیمت برنج پاکستانی، هندی و ایرانی متوجه خواهید شد که قیمت یک کیسه ده کیلویی برنج هندی با توجه به نوع برند معمولا بین 500 تا 700هزار تومان است؛ درحالیکه قیمت برنج مرغوب ایرانی بیش از کیلویی 300 هزار تومان قیمت دارد و یک کیسه ده کیلویی آن با قیمت بیش از 3میلیون تومان به فروش میرسد. این اختلاف قیمت تا حد زیادی متاثر از هزینههای بالای تولید برنج در ایران است و کشاورزان با تمام زحمتی که متحمل میشوند، هرساله با افزایش نرخ کارگر، سموم دفع آفات و... روبهرو هستند که این موضوع، هزینه تمامشده برنج را در ایران بالا میبرد. با این فاصله قیمتی که بین برنج ایرانی و هندی وجود دارد، طبیعی است که در سبد خانوارهایی که به دنبال خرید مقرونبهصرفه هستند، برنج ایرانی در رقابت با برنج هندی، بازنده میدان است.
وابستگی ۸۸ درصدی بازار برنج ایران به واردات از هند، پاکستان و امارات
اگر نگاهی به گزارشهای موجود درباره واردات برنج به ایران بیندازید، خواهید دید که آمارهای گمرک در چهار ماه ابتدایی سال جاری نشان میدهند که هند با صادرات ۲۹۲هزار تن برنج به ایران، رتبه اول را دارد. پس از آن، رتبه دوم متعلق به کشور پاکستان با صادرات ۱۶۰هزار تن است که ۳۱درصد از سهم بازار برنج کشورمان را در اختیار دارد. بدینترتیب، مجموع واردات از دو کشور هند و پاکستان، حدود ۸۸درصد کل برنج وارداتی به ایران را تشکیل میدهد. البته، آمارها نشان میدهند که کشورهای دیگری مثل امارات متحده عربی هم در تامین برنج وارداتی کشورمان نقش دارند. درواقع، امارات با ارسال ۵۲هزار تن برنج به ایران، سومین کشور تامینکننده برنج ایرانیان است. البته این کشور معمولا در صادرات بسیاری از کالا از جمله برنج بهعنوان واسطه عمل میکند و برنج سایر کشورها را پس از ورود به خاک کشور خود، به ایران میفرستد.
عدم تعادل عرضه و تقاضا و مشکلات ارزی و گمرکی
همانطور که از آمارهای بخشهای قبلی مشخص است، بازار برنج کشورمان وابستگی جدی به واردات دارد و تولید داخلی پاسخگوی میزان مصرف خانوارهای ایرانی نیست. مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد، عدم برآورد مناسب نیاز وارداتی کشور است که در ماههای اخیر باعث بر هم خوردن تعادل میان عرضه و تقاضا شده و به همین دلیل، قیمت برنج ایرانی رکورد زده و شاهد افزایش قیمت بسیار در نرخ آن هستیم. از سوی دیگر، واردکنندگان برنج تخصیص ارز را یکی از بزرگترین مشکلات خود میدانند و معتقدند که این چالش باعث شده است که محمولهها در گمرک انباشته شوند و بازار عرضه و تقاضا در کشور تحت تاثیر قرار گیرد.
آینده برنج ایرانی در گرو حمایت و برنامهریزی هوشمندانه
با اینکه مصرف برنج ایرانی در کشورمان کاهش پیدا کرده است، اما این محصول از نظر مصرفکنندگان، همچنان باکیفیتترین و مطلوبترین برنج موجود در بازار محسوب میشود؛ اما ادامه روند فعلی میتواند جایگاه این محصول ارزشمند را در بازار داخلی بیش از پیش تضعیف کند. اختلاف قیمت چشمگیر این برنج با نمونههای وارداتی، وابستگی بالا به واردات و نبود سیاستهای حمایتی موثر از کشاورزان ایرانی، تهدیدی جدی برای آینده تولید داخلی برنج بهشمار میآیند و اگر برنامهریزی درستی برای کاهش هزینههای کشت برنج در ایران و کنترل واردات این محصول انجام نگیرد، ممکن است برنج ایرانی بیش از پیش از سفره خانوادهها کنار گذاشته شود. حقیقت این است که احیاء جایگاه برنج ایرانی در سبد خانوارها، نه فقط به نفع کشاورزان است، بلکه به سود اقتصاد ملی نیز خواهد بود.
