پخش زنده اخبار
تا چه اندازه با حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان آشنا هستید؟ حق‌العمل‌کار، فردی است که با اسم خود و با حساب فردی دیگر (آمر) معاملات متعدد خریدوفروش را انجام می‌دهد. این فرد، در ازای انجام این خدمات، هزینه‌ای را تحت عنوان حق‌العمل دریافت می‌کند. اما چه قوانینی برای ثبت این صورت‌حساب‌ها و مالیات بر ارزش‌افزوده آن‌ها وجود دارد؟ ثبت این موارد در سامانه مودیان چگونه است؟ با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
تعریف «حق‌العمل‌کاری» از منظر قانون مدنی و قانون تجارت
در ماده ۳۵۷ قانون تجارت، گفته شده که حق‌العمل‌کار کسی است که به اسم خود، ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق‌العملی دریافت می‌دارد. باتوجه‌به این ماده، حق‌العمل‌کار یا واسطه شخصی است که به نمایندگی از طرف دیگران عمل می‌کند. آمر که به آن کارفرما یا صاحب کالا نیز گفته می‌شود، فردی است که به حق‌العمل‌کار دستور می‌دهد خدمات یا کالاهایی را برای آمر بخرد یا بفروشد. در قانون مدنی، حق‌العمل‌کاری تابع مقررات وکالت است. در واقع، حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان، شکل دست‌کاری‌شده وکالت در امور تجاری است.
جایگاه حق‌العمل‌کار در قوانین مالیاتی ایران
حق‌العمل‌کاران، دارای تکالیف مالیاتی ویژه و متمایزی هستند که عمدتا براساس کارمزد دریافتی محاسبه می‌شود. حق‌العمل‌کار مشمول نظام مالیات بر ارزش‌افزوده است. اما او موظف است صرفا نسبت‌به کارمزد دریافتی خود، صورت‌حساب صادر کرده و مالیات و عوارض ارزش‌افزوده مربوط به آن را از آمر وصول نماید. همچنین معاملاتی که حق‌العمل‌کار به حساب آمر انجام می‌دهد، در حد مجاز فروش حق‌العمل‌کار لحاظ می‌شود. براساس قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، ثبت قرارداد حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان الزامی است.
تفاوت حق‌العمل‌کار با وکیل، نماینده و دلال
حق‌العمل‌کاری در قوانین ایران شکلی تخصصی از واسطه‌گری تجاری محسوب می‌شود. این مفهوم، تفاوت‌های مهمی با مفاهیم حقوقی مشابه دارد. در این بخش، به بررسی تفاوت حق‌العمل‌کار با وکیل، نماینده و دلال می‌پردازیم.
چرا سازمان مالیاتی نقش «حق‌العمل‌کار» را جدا تعریف کرده؟
سازمان امور مالیاتی ایران با راه‌اندازی سامانه مودیان، نقش حق‌العمل‌کار را به‌صورت جداگانه تعریف کرده‌است. این سازمان، برای حق‌العمل‌کار، فرایندهای ثبت قرارداد و صدور صورت‌حساب مشخص تعیین کرده تا تبعات مالیاتی این نقش را از یک معامله ساده تفکیک کند. تفکیک درآمد مشمول مالیات، تعیین تکلیف مالیات بر ارزش‌افزوده کالا، شفافیت و حسابرسی دقیق، از دلایل دیگر این کار هستند.
نحوه صدور صورت‌حساب در سامانه مودیان برای آمر و برای حق‌العمل‌کار
برای تبیین نحوه صدور صورت‌حساب حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان، آن را با یک نمونه عملی توضیح خواهیم داد. در مرحله اول یعنی فروش کالا یا خدمات، طرف معامله خریدار است. در این مرحله، حق‌العمل‌کار یک صورت‌حساب با موضوع قیمت کالا و مالیات بر ارزش‌افزوده آن در سامانه مودیان ثبت خواهد کرد. در مرحله دوم که عملیات حق‌العمل‌کاری نام دارد، طرف معامله آمر است. در این مرحله نیز حق‌العمل‌کار باید یک صورت‌حساب برای لینک کردن اقلام فروش به شناسه قرارداد صادر کند. آخرین مرحله هم مرحله کارمزد است. حق‌العمل‌کار در این مرحله صورت‌حسابی با موضوع کارمزد دریافتی و مالیات بر ارزش‌افزوده آن به طرفیت آمر صادر می‌کند.
تکلیف مالیات بر ارزش‌افزوده در معاملات حق‌العمل‌کاری
مالیات بر ارزش‌افزوده کالا یا خدمت اصلی، دارای چند نکته مهم است. اول این‌که صورت‌حساب فروش کالا یا خدمات اصلی، فروش آمر محسوب می‌شود. در نتیجه، آثار مالیات بر ارزش‌افزوده مربوط به کالا یا خدمات را برای آمر دارد. همچنین ممکن است آمر مشمول فراخوان نظام مالیات بر ارزش‌افزوده باشد. در این صورت، مالیات و عوارض ارزش‌افزوده نیز به حساب آمر منظور می‌شود.
مالیات بر ارزش‌افزوده کارمزد نیز دارای نکات مهمی است. اول این‌که حق‌العمل‌کار مشمول نظام مالیات بر ارزش‌افزوده، باید صرفا نسبت‌به کارمزد دریافتی خود صورت‌حساب صادر کرده و مالیات و ارزش‌افزوده را از آمر وصول کند. دوم هم این‌که اگر حق‌العمل‌کار، مشمول قانون مالیات بر ارزش‌افزوده باشد، مالیات بر ارزش‌افزوده به کارمزد آن تعلق می‌گیرد.
نحوه محاسبه و ثبت درآمد حق‌العمل‌کار
درآمد حق‌العمل‌کار همان کارمزدی است که در مقابل انجام معاملات به دستور و حساب آمر دریافت می‌کند. این درآمد مشمول مالیات‌بردرآمد است. مالیات حق‌العمل‌کاری، مالیات‌بردرآمد به‌شمار می‌رود. این مبلغ از سود حاصل از فعالیت‌های حق‌العمل‌کاری و کارمزد دریافتی اخذ خواهد شد. نرخ این مالیات نیز مانند سایر کسب‌وکارها محاسبه می‌شود و ۹ درصد است. حق‌العمل‌کاران ملزم به پرداخت مالیات فصلی هم هستند.
جلوگیری از فرار مالیاتی از طریق ثبت دقیق نقش‌ها در سامانه
سازمان امور مالیاتی با تعریف دقیق نقش‌ها و الزامات سامانه مودیان، به‌دنبال افزایش شفافیت و جلوگیری از فرار یا تضییع حقوق مالیاتی طرفین است. شفافیت و تفکیک درآمد، ایجاد شناسه یکتا و لینک کردن صورت‌حساب، ازجمله اقداماتی هستند که برای جلوگیری از فرار مالیاتی در سامانه مودیان اجرا شده‌اند.
مشکلات احتمالی کسب‌وکارها در ثبت این نقش در سامانه
پیچیدگی عملیات حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان، منجربه ایجاد برخی چالش‌ها و مشکلات شده‌‌است. در این قسمت، به بررسی دو مشکل احتمالی در سامانه مودیان مالیاتی می‌پردازیم. سردرگمی میان آمر و حق‌العمل‌کار در ثبت صورت‌حساب، بزرگ‌ترین منبع سردرگمی درمورد مسئولیت اصلی صدور صورت‌حساب فروش است. فرایند پیچیده تایید دوطرفه و دشواری مدیریت مالیات بر ارزش‌افزوده در شرایط خاص، از دیگر دلایل این سردرگمی هستند. همچنین، سامانه مودیان به‌صورت مداوم درحال به‌روزرسانی و اعمال قوانین و الزامات جدید است. این درحالی است که دوره‌ها و کارگاه‌ها برای آموزش ثبت نام سامانه مودیان و انجام کارها در آن، به‌صورت منظم و مداوم برای مودیان مالیاتی برگزار نمی‌شوند.
ارائه راهکار برای ساده‌سازی فرایند ثبت در سامانه
فرایند ثبت قرارداد و صدور صورت‌حساب حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان دارای مراحل متعددی است. این فرایند، وابستگی زیادی به اقدام متقابل آمر و حق‌العمل‌کار دارد. برای ساده‌سازی فرایند ثبت در سامانه مودیان، می‌توان راهکارهای زیر را ارائه کرد:
• اطلاع‌رسانی و اولویت‌بندی خودکار: سامانه مودیان باید یک سیستم هشدار هوشمند داشته باشد. این سیستم، به‌محض ثبت قرارداد توسط یک طرف، به‌طرف مقابل اطلاع‌رسانی می‌کند که فرصت محدودی برای تایید قرارداد وجود دارد.
• شفاف‌سازی وضعیت آمر معاف از مالیات: سازمان امور مالیاتی باید دستورالعمل‌های شفافی برای حالاتی که آمر از پرداخت ارزش‌افزوده معاف است یا ثبت‌نام نکرده‌است، ارائه کند.
پیشنهاد طراحی آموزش‌های تخصصی برای حسابداران و شرکت‌ها
مسلما اجرای صحیح انواع قوانین مالیاتی ازجمله حق‌العمل‌کاری، نیازمند ارائه آموزش‌های عمیق و تخصصی به کاربران است. این آموزش‌ها نباید فقط بر مراحل فنی ثبت در کارپوشه تمرکز کنند. بلکه باید مواردی مثل تفاوت‌های بنیادین حق‌العمل‌کاری با وکالت و دلالی، نحوه محاسبه سود مشمول مالیات و... را به‌طور کامل تشریح کنند.
ایده‌هایی برای نرم‌افزارهای حسابداری که به سامانه متصل می‌شوند
نرم‌افزارهای متصل به سامانه مودیان می‌توانند با راهکارهای متعدد، پیچیدگی حق‌العمل‌کاری را کم کنند. یکی از این راهکارها، ادغام کامل با فرایند مالیاتی دوگانه است. نرم‌افزار سامانه مودیان باید بتواند پس از ثبت یک معامله حق‌العمل‌کاری در سیستم حسابداری، دو کار را انجام دهد؛ اول این‌که صورت‌حساب فروش کالا (با شناسه یکتا) به نام حق‌العمل‌کار و به طرفیت خریدار، هم‌زمان صادر و ارسال کند. دوم این‌که به‌طور خودکار، صورت‌حساب کارمزد را به طرفیت آمر صادر کند.
جمع‌بندی
مشاهده کردید که قوانین متعددی برای ثبت موارد مربوط به حق‌العمل‌کاری در سامانه مودیان وجود دارد. متاسفانه آموزش‌های لازم برای نحوه محاسبه و ثبت این موارد در سامانه کم هستند. اما با مطالعه این مطلب، می‌توانید تا حدود زیادی با قوانین و فرایندهای حق‌العمل‌کاری آشنا شوید. آیا شما تاکنون با مشکلات مربوط به حق‌العمل‌کار در سامانه مالیاتی مودیان مواجه شده‌اید؟ لطفا نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
