آیا میدانید چرا برخی افراد فقط از طریق یکی از سوراخهای بینی خود نفس میکشند و سمت دیگر بینی، همیشه گرفته یا اصطلاحاً کیپ است؟ اگر شما هم با این مشکل مواجه هستید، پیشنهاد میکنیم این مقاله را تا انتها مطالعه کنید؛ چراکه قرار است راجعبه دلیل انحراف بینی و راههای درمان آن صحبت کنیم. انحراف بینی، مشکلی پنهان ولی رایج است که میتواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد.
از تنفس سخت شبانه گرفته تا سردردهای مزمن و خروپفهای آزاردهنده همگی از عوارض انحراف بینی هستند. اما دلیل انحراف بینی چیست؟ این عارضه صرفاً مادرزادی است یا ممکن است در طول زندگی ایجاد شود؟ آیا با عمل بینی (رینوپلاستی) میتوان انحراف را نیز درمان کرد؟
انحراف بینی چیست؟
انحراف بینی یا انحراف تیغه بینی (به انگلیسی: Deviated Septum) وضعیتی است که در آن، تیغه داخلی بینی یا همان سپتوم (Septum) که وظیفه دارد دو حفره بینی را از یکدیگر جدا کند، به یک سمت متمایل یا خم میشود. این تیغه از جنس غضروف و استخوان است و در حالت طبیعی باید دقیقاً در وسط بینی قرار داشته باشد تا هر دو مجرای بینی به اندازه مساوی باز باشند و هوا به راحتی از آن عبور کند.
اما در برخی افراد به صورت مادرزادی یا در اثر وارد شدن یک ضربه شدید به بینی، این تیغه از خط وسط منحرف میشود و فرد را درگیر وضعیتی میکند که به آن انحراف تیغه بینی گفته میشود. منحرف شدن تیغه بینی در عملکرد طبیعی تنفس اختلال ایجاد کرده و منجر به بروز علائم ناراحتکنندهای میشود که در ادامه بررسی میکنیم.
3 دلیل انحراف تیغه بینی
به گفته بهترین جراح بینی در شیراز، انحراف بینی 3 دلیل اصلی دارد که عبارتند از:
1. انحراف بینی مادرزادی
در برخی از افراد، انحراف بینی از بدو تولد وجود دارد که ممکن است در اثر رشد غیرطبیعی غضروف یا استخوان وسط بینی دو دوران جنینی این اتفاق رخ داده باشد. انحراف مادرزادی بینی معمولاً در دوران کودکی علائم خود را نشان نمیدهد؛ مگر آنکه علائم تنفسی شدیدی بروز کند.
1. انحراف بینی بعد ضربه
ضربه فیزیکی به بینی (در ورزش، در تصادف یا حتی حین زایمان) یکی از شایعترین علل انحراف بینی است. در برخی موارد، افراد در دوران نوجوانی یا بزرگسالی و بعد از آسیب متوجه تغییر شکل بینی یا دشواری در تنفس میشوند.
1. رشد ناهماهنگ
گاهی رشد سریع تیغه بینی در دوران بلوغ نسبت به ساختار اطراف، باعث انحراف میشود. این نوع انحراف معمولاً تدریجی است و در بزرگسالی بیشتر نمایان میشود.
علائم انحراف بینی؛ چگونه متوجه شویم که انحراف بینی داریم یا نه؟
برای شناسایی علائم انحراف بینی، ابتدا باید به این نکته مهم توجه داشته باشید که انحراف بینی، درجات متفاوتی دارد. در درجات خفیف انحراف بینی، فرد معمولاً اصلاً متوجه نمیشود و حتی در ظاهر بینی هم هیچ نشانهای نیست.
گاهی نیز فقط در تصاویر یا فیلم (مثلاً زاویههای خاص صورت) کمی کج بودن تیغه بینی به چشم میخورد، اما اصلاً مشکل تنفسی ایجاد نمیکند. اما وقتی انحراف شدید باشد، علائم ملموسی دیده میشود که عبارتند از:
· گرفتگی یکطرفه یا دوطرفه بینی
· خرخر شبانه و آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)
· سردرد یا درد در ناحیه صورت
· خشکی دهان بهدلیل تنفس دهانی
· سینوزیت مکرر یا عفونتهای سینوسی
· خونریزیهای مکرر از بینی
· کاهش حس بویایی
· اختلال در خواب یا خستگی روزانه
توجه داشته باشید که گاهی اوقات، علائم انحراف بینی ممکن است با پولیپ بینی یا آلرژی اشتباه گرفته شود؛ به همینخاطر توصیه میکنیم اگر یک یا چند مورد از علائم فوق را دارید، بهجای تشخیص یا درمانهای خودسرانه، برای تشخیص دقیقتر حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
روشهای تشخیص انحراف بینی توسط پزشک
تشخیص انحراف تیغه بینی، بهویژه اگر انحراف شدید باشد، معمولاً از طریق معاینه فیزیکی انجام میشود. در برخی موارد و برای تشخیص انحرافهای خفیفتر، پزشک از ابزارهایی مانند آندوسکوپی بینی یا تصویربرداری سیتیاسکن برای بررسی دقیقتر استفاده میکند.
درمان انحراف بینی
درمان انحراف بینی به شدت علائم و میزان انحراف بستگی دارد. در مواردی که انحراف خفیف باشد و علائمی ایجاد نکند، نیازی به درمان خاصی نیست. اما در صورت بروز علائم آزاردهنده، روشهای زیر میتواند به بهبود وضعیت کمک کند:
· درمان دارویی
برای کاهش علائم ناشی از انحراف مانند گرفتگی و تورم، پزشک ممکن است داروهایی مانند داروهای ضد احتقان، آنتی هیستامینها، یا اسپریهای استروئیدی بینی تجویز کند. این داروها فقط علائم را کاهش میدهند و خود انحراف را درمان نمیکنند. بنابراین میتوان گفت درمان دارویی صرفاً برای کاهش علائم آزاردهنده ناشی از انحرافهای خفیف بینی کارساز است.
· عمل جراحی تیغه بینی (سپتوپلاستی)
موثرترین و قطعیترین روش برای درمان انحراف شدید تیغه بینی، جراحی است. در این عمل، جراح برش کوچکی در داخل بینی ایجاد کرده و قسمتهای منحرف یا اضافی غضروف و استخوان را برداشته یا اصلاح میکند تا تیغه بینی صاف و در جای درست قرار گیرد. اگر انحراف به حدی شدید باشد که مشکلات تنفسی ایجاد کرده باشد، تنها راه درمان آن جراحی تیغه بینی است.
· سپتورینوپلاستی (سپتوپلاستی + رینوپلاستی)
در برخی موارد که انحراف بینی با کج بودن ظاهر بیرونی بینی همراه است، ممکن است جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی) همزمان با سپتوپلاستی انجام شود که به آن سپتورینوپلاستی گفته میشود.
جراحی سپتوپلاستی چگونه انجام میشود؟
این عمل معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود و بیمار در همان روز از بیمارستان مرخص میشود. مراحل انجام جراحی سپتوپلاستی عبارتند از:
1. بیهوشی
جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام میشود تا بیمار در طول عمل هیچ دردی احساس نکند. در برخی موارد، ممکن است پزشک از بیهوشی موضعی همراه با داروهای آرامبخش استفاده کند.
1. ایجاد برش
جراح برش کوچکی را در یک طرف تیغه بینی، داخل حفره بینی ایجاد میکند. این برش معمولاً از داخل بینی زده میشود، بنابراین هیچ زخم خارجی روی صورت باقی نمیماند.
1. دسترسی به سپتوم
پس از ایجاد برش، جراح غشای مخاطی (پوشش داخلی بینی) را به دقت از روی استخوان و غضروف تیغه بینی بلند میکند تا به ساختار اصلی دسترسی پیدا کند.
1. اصلاح و بازسازی
در این مرحله، جراح بخشهای منحرف شده یا اضافی غضروف و استخوان را برمیدارد؛ یا با استفاده از ابزارهای مخصوص، آنها را صاف میکند و در موقعیت صحیح قرار میدهد. در مواردی که انحراف شدید است، ممکن است لازم باشد قسمتهایی از غضروف یا استخوان برداشته شود یا شکسته و مجدداً در جای خود قرار داده شود.
1. بستن برشها
پس از اصلاح تیغه، غشای مخاطی به جای اصلی خود بازگردانده شده و با بخیههای قابل جذب یا غیرقابل جذب (که بعداً کشیده میشوند) بسته میشود.
1. بستن و تثبیت بینی
برای جلوگیری از خونریزی و حفظ شکل جدید تیغه بینی، جراح ممکن است از موارد زیر استفاده کند:
· تامپون بینی: گاز یا پنبه مخصوصی که برای جذب خون و فشار به دیوارههای بینی در هر دو سوراخ قرار داده میشود. این تامپونها معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از عمل برداشته میشوند.
· آتل یا اسپلینت: ورقههای نازک سیلیکونی که در هر دو طرف تیغه بینی قرار داده میشود تا آن را صاف نگه دارد. این آتلها معمولاً بعد از یک یا دو هفته در مطب پزشک خارج میشوند.
سپتوپلاستی انجام دهم یا سپتورینوپلاستی؟
انتخاب بین سپتوپلاستی و سپتورینوپلاستی کاملاً به نیازها و اهداف شما بستگی دارد. هر دو جراحی برای حل مشکلات تیغه بینی انجام میشوند، اما تفاوت اصلی آنها در این است که آیا فقط به بهبود تنفس نیاز دارید یا میخواهید ظاهر بینیتان هم تغییر کند.
هدف اصلی سپتوپلاستی، صاف کردن تیغه بینی برای بهبود جریان هوا و رفع مشکلات تنفسی است. این عمل معمولاً تأثیری بر ظاهر خارجی بینی نمیگذارد. بنابراین اگر ظاهر خارجی بینیتان را دوست دارید و نیازی به تغییر آن ندارید، یا تنها مشکل شما، گرفتگی بینی، خروپف، خشکی دهان در هنگام خواب یا عفونتهای مکرر سینوسی است، کاندید مناسبی برای عمل سپتوپلاستی هستید.
اما اگر اگر علاوه بر مشکلات تنفسی، از ظاهر بینیتان نیز ناراضی هستید (مثلاً بینی قوز دارد، نوک آن افتاده یا سوراخها نامتقارن هستند)؛ یا اگر انحراف تیغه بینی باعث کج دیده شدن ظاهر بینی شما شده و میخواهید این مشکل همزمان با بهبود تنفس برطرف شود، بهترین گزینه برای شما عمل سپتورینوپلاستی است.
آیا هزینه سپتورینوپلاستی بیشتر از رینوپلاستی است؟
بله، به طور کلی هزینه سپتورینوپلاستی از سپتوپلاستی بیشتر است. دلیل این تفاوت هزینه پیچیدگی بیشتر سپتورینوپلاستی نسبت به رینوپلاستی است.
از طرفی دیگر، سپتوپلاستی (درمان انحراف بینی) چون یک عمل درمانی محسوب میشود، در بسیاری از موارد تحت پوشش بیمه پایه یا تکمیلی قرار میگیرد و بیمه بخشی از هزینههای آن (مانند هزینه بیمارستان، بیهوشی و بخشی از دستمزد جراح) را پرداخت میکند. اما رینوپلاستی (جراحی زیبایی) به هیچ وجه تحت پوشش بیمه نیست، زیرا یک عمل اختیاری و غیر درمانی محسوب میشود.