ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده سنتکام اخیرا در یک کمیته سنای آمریکا اظهارنظری داشته که از منظر فهم استراتژی‌های امریکا در برابر ایران اهمیت دارد. او مدعی شده که ایران برای تأمین مالی شبه‌نظامیان مورد حمایت خود، بیش ۹۰ درصد نفت خود را به چین می‌فروشد. اما این گزاره فرمانده سنتکام از اهمیت بیشتری برخوردار است. او در ادامه گفت: برنامه اتمی ایران همچنان در «آستانه» تبدیل‌شدن به یک قدرت هسته‌ای ایستاده است و این یکی از اضلاع استراتژی تهران برای تبدیل‌شدن به قدرت مسلط منطقه است. فرمانده سنتکام تصریح کرد: اگر ایران به یک قدرت هسته‌ای تبدیل شود، «خاورمیانه را برای همیشه تغییر خواهد داد».
کارشناسان روابط بین‌الملل معتقدند استراتژی امریکا درباره پرونده هسته‌ای ایران بعد از جنگ غزه حائز تغییر ماهیتی شده است. نمایش قدرت محور مقاومت در برابر امریکا با بهره‌گیری از پشتیبانی تسلیحاتی و نظامی ایران که منجر به برتری‌های نظامی دست‌کم در دریای سرخ و در جنوب لبنان شده، محافل سیاست‌گذاری امریکا را به این نتیجه نزدیک کرده که در صورت دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای یا فناوری لازم برای ساخت آن، گروه‌ها و کشورهای محور مقاومت شامل عراق، سوریه، یمن و حتی گروه‌های فلسطینی را دارای ظرفیت بالقوه برای دسترسی به سلاح هسته‌ای برای ایجاد بازدارندگی در برابر اسرائیل و امریکا خواهد کرد و ازاین‌رو معادلات در خاورمیانه تغییر خواهد کرد.
اگرچه ناظران سیاسی معتقدند بزرگ‌ترین مانع برای دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای بعد از مبانی فقه شیعه، روسیه و چین هستند که دست‌کم در راهبرد ممانعت از دسترسی ایران به سلاح اتمی با امریکا و اروپا وحدت نظر دارند؛ اما تجهیز محور مقاومت به فناوری موشک‌های ساخت ایران بعد از جنگ غزه، ظرفیت نظامی و ایدئولوژیک این گروه‌ها را در تقابل نظامی با غرب به نمایش گذاشته است.
از این منظر پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از هر زمانی از ماهیت «حقوقی» به «نظامی» تغییر مسیر داده و درخواست‌ها و انتظارات بازرسان آژانس با این زمینه فکری مطرح می‌شود. در همین حال مدیرکل آژانس در بیانیه اخیرش به‌رغم تأکید بر اینکه اطلاعاتی در خصوص ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران در اختیار ندارد به انباشت میزان بالایی از اورانیوم غنی‌سازی شده با خلوص ۶۰ درصدی در ایران اشاره کرده و گفته ایران تنها کشوری است که می‌گوید سلاح هسته‌ای ندارد؛ اما در حال غنی‌سازی ۶۰ درصدی است.
وی سپس به باقی‌ماندن مشکلات با ایران بر سر مسائل پادمانی و مسائل مرتبط با اِن‌پی‌تی اشاره کرد و یادآور شد که تهران همچنان توضیحات معتبر فنی در خصوص ذرات اورانیوم کشف شده در دو سایت ورامین و تورقوزآباد در اختیار آژانس قرار نداده و اطلاعات تکمیلی دیگری را در باره مکان‌های فعلی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده ارائه نکرده است.
رویترز نیز با انتشار گزارشی دراین‌خصوص، به بهانه آغاز نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به این موضوع اشاره کرده و آورده است: بیش از یک سال از تصویب قطعنامه‌ای توسط ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از ایران می‌خواهد در مورد ذرات اورانیوم کشف شده در مکان‌های اعلام نشده همکاری کند، می‌گذرد. بنا به این گزارش، در قطعنامه یاد شده ارائه توضیحات از سوی ایران در خصوص منشأ این ذرات «ضروری و فوری» قلمداد شده است.
رویترز در ادامه یادآور می‌شود که بااین‌حال، از آن زمان تاکنون تعداد سایت‌های اعلام نشده‌ای که مورد سؤال محققان و بازرسان آژانس قرار دارد از سه به دو مکان کاهش‌یافته اما فهرست اختلافات میان آژانس و ایران بزرگ‌تر شده است. رویترز به نقل از برخی از دیپلمات‌ها که نامی از آنها برده نشده در گزارش خود آورده است که ایالات متحده و کشورهای غربی با توجه بحران‌های موجود در خاورمیانه و درگیری‌های اسرائیل و حماس در غزه از سخت‌گیری‌های بیشتر علیه و صدور قطعنامه دیگر علیه این کشور در آژانس که می‌تواند به تشدید تنش‌ها در منطقه دامن بزند، اجتناب می‌کنند.
در همین حال، ایران پیشنهاد رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای سفر به تهران برای هدف گفتگو درباره فعالیت‌های هسته‌ای رد کرد؛ در عوض رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت که از گروسی برای شرکت در کنفرانسی در تهران در ماه مه دعوت شده است. رافائل گروسی اوایل این هفته بار دیگر هشدار داد که ایران به روند غنی‌سازی اورانیوم بسیار فراتر از نیاز تجاری، ادامه می‌دهد و گفته بود که قصد دارد در همین رابطه به‌زودی به تهران سفر کند.
بااین‌وجود محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در جمع خبرنگاران گفت: «تعاملات ایران با آژانس در یک‌روال طبیعی ادامه دارد و گفتگوها در جهت رفع ابهامات و توسعه همکاری‌ها انجام می‌شود. گروسی اظهار تمایل کردند برای سفر به ایران. در دستور کار ایشان هست و در برنامه ما هم قرار دارد که زمانی که تنظیماتی صورت بگیرد، انجام خواهد شد.»
این در حالی است که طبق توافق‌نامه سال ۲۰۱۵ ایران می‌تواند اورانیوم را تنها تا ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی کند. پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و تحریم‌ها علیه ایران را برقرار کرد، دولت دوازدهم از محدودیت‌های هسته‌ای برجام فراتر رفت. اما برخی مصاحبه‌ها در ایران که مشخصاً در یک برنامه تلویزیونی از کارشناس برنامه درباره تجهیز ایران به سلاح هسته‌ای سؤال شده بود، هم افکار عمومی داخل ایران را حساس کرد و هم مصاحبه برخی مقامات درباره توانمندی ایران در فناوری ساخت سلاح هسته‌ای، بیش از هر زمانی حساسیت آژانس را به دنبال داشته است.
گروسی تأکید کرده که لفاظی نگران‌کننده‌ای وجود دارد. اخیراً مقامات بلندپایه ایران گفته‌اند که تمام عناصر لازم برای یک سلاح هسته‌ای را دارند و به نظر می‌رسد که ما از هم دور می‌شویم. ایران می‌گوید که از غرب مشوق‌هایی دریافت نمی‌کند؛ اما من درک این منطق را بسیار پیچیده می‌دانم؛ زیرا آنها باید با ما همکاری کنند. هرگز نباید مشروط به انگیزه‌های اقتصادی یا دیگر انگیزه‌ها باشد.»
در همین حال، آمریکا از ایران خواسته تمام اورانیومی را که تا ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است، رقیق کند. این سطح غنی‌سازی به سطح قابل‌استفاده در سلاح‌های هسته‌ای که حدود ۹۰ درصد است، نزدیک است. این درخواست در بیانیه‌ای مطرح که در آن بسیاری از اقدامات هسته‌ای اخیر ایران محکوم شده است. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نیز در گزارشی محرمانه به کشورهای عضو اعلام کرده که ذخایر اورانیوم تا ۶۰ درصد غنی‌شده ایران گذشته کمی کاهش‌یافته است، زیرا ایران بخش بیشتری از مواد با غنی‌سازی بالا را رقیق کرده است.
تغییر رویکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از رویکردی حقوقی به حساسیت‌های نظامی درباره برنامه هسته‌ای ایران، زنگ خطری جدی برای پرونده صلح‌آمیز هسته‌ای ایران است که دو دهه تلاش کارشناسان و دیپلمات‌ها را برای اثبات حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به دنبال داشته است. ازاین‌رو به نظر می‌رسد جلوگیری از مسیرهای انحرافی در پرونده هسته‌ای و توجه به کمبود زمان ایران برای ابهام‌زدایی از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای تا انتخابات امریکا، دستور جدی است که بایستی از سوی ایران پیگیری شود. چه آنکه در صورت عدم شکل‌گیری گفتگوی موفقیت‌آمیز بین ایران و آژانس، چشم‌انداز پیوند هر چه بیشتر پرونده هسته‌ای ایران با معادلات جنگ در خاورمیانه، بیش‌ازپیش فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
۳۱۱۲۱۳