بیمه بیکاری، از بیکاران غیر ارادی حمایت می کند چنانچه بیمه‌شده بیکار، اشتغال مجدد خود را اعلام نکند و به‌رغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری بیمه بیکاری ادامه دهد، باید مقرری دریافتی از زمان اشتغال را به تأمین اجتماعی برگرداند.
بیمه تامین اجتماعی یک نوع بیمه اجتماعی است که در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به عنوان یک سازمان دولتی برای تامین معیشت و خدمات اجتماعی افراد استفاده می شود. به طور کلی، بیمه تامین اجتماعی شامل بیمه های مختلفی می شود.
چنانچه بیمه‌شده شمول قانون کار و تامین اجتماعی بدون میل و اراده خود بیکار شود درصورت معرفی توسط واحد‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و احراز شرایط قانونی به نسبت سوابق پرداخت حق بیمه می‌تواند از حمایت بیمه بیکاری برخوردار شود.
بیکار، از نظر قانون بیمه بیکاری، بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده خود بیکار شده و آماده به کار باشد.براین اساس چنانچه بیمه‌شده مشمول قانون کار و تامین اجتماعی بدون میل و اراده خود بیکار شود درصورت معرفی توسط واحد‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و احراز شرایط قانونی به نسبت سوابق پرداخت حق بیمه می‌تواند از حمایت بیمه بیکاری برخوردار شود.
ضمنا براساس این قانون، چنانچه بیمه‌شده‌ای به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاه مربوطه و به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تائید شورای‌عالی کار، بیکار موقت شناخته شود و همچنین بیمه‌شدگانی که به علت حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش‌سوزی بیکار شوند، می‌توانند از مقررات این قانون استفاده کنند.
تشخیص ارادی بودن یا غیر ارادی بودن بیکاری بیمه شده، برعهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان این سازمان و اداره کار و اموراجتماعی محل اشتغال بیمه شده است.
- کارگران فصلی در صورتی که صرفا در اثنای فصل کار اخراج شده و بیکاری آن‌ها بلا اراده تشخیص داده شود، مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
- بیکاران دارای قرارداد کار با مدت معین در صورتی که بر اساس رأی مراجع حل اختلاف در اثنای مدت قرارداد اخراج شده باشند مشمول استفاده از بیمه بیکاری خواهند بود.
- افراد شاغل در کار‌هایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده‌اند، با تشخیص واحد‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی در صورتی که در پایان قرارداد بیکار شوند و در آخرین کارگاه حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، مورد حمایت قرارگرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد.
اقدامات لازم برای اعلام وضعیت بیکاری: بیمه شده بیکار، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری موضوع را به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی ذیربط اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.
کارگران و کارمندانی که قصد دریافت بیمه تامین اجتماعی را دارند، ابتدا باید در مورد شرایط این بیمه آگاهی کسب کنند. شرایط دریافت بیمه بیکاری به شرح زیر است:
فرد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی و مشمول بیمه کار باشد.
اگر این شرایط را دارید، با در دست داشتن مدارک زیر می‌توانید به مراکز بیمه مراجعه کرده و درخواست دریافت بیمه بیکاری تامین اجتماعی را ثبت کنید. مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری به شرح زیر است:
افرادی که قصد دریافت بیمه بیکاری دارند، حداکثر ۳۰ روز فرصت دارند. پس از گذشت ۳۰ روز از تاریخ اخراج، بیمه بیکاری به فرد تعلق نمی‌گیرد. برای دریافت بیمه بیکاری، افراد باید هرچه زودتر پس از اخراج به مراکز بیمه مراجعه کنند.
کارگرانی که قراردادهای موقت دارند، باتوجه‌به شرایط زیر مشمول دریافت بیمه بیکاری خواهند شد.
مدت زمان قرارداد تمام شده باشد
موفق به پیدا کردن شغل جدید نشوند
بر اثر حوادث غیر مترقبه (سیل، زلزله، آتش‌سوزی، جنگ) شغل خود را از دست داده باشند
در این شرایط فرد می‌تواند با مراجعه به مراکز بیمه تامین اجتماعی و همراه داشتن مدارک کامل، بیمه بیکاری تامین اجتماعی دریافت کند.
کارگرانی که به صورت روزمزد و ساعتی کار می‌کنند، بر اساس توافق بین کارگر و کارفرما شامل بیمه خواهند شد. کارفرما موظف است دستمزد کارگر را بر اساس قانون کار که شامل اولاد و خواروبار نیز می‌شود پرداخت کند.
علاوه‌بر این، کارفرما باید مزد روزهای تعطیلی که کارگر مشغول به کار بوده است را پرداخت کند. بیمه کارگران روزمزد باتوجه‌به میزان ساعت کاری و آمار ثبت شده در نرم افزار حقوق و دستمزد مشخص می‌شود.
بر اساس جدید‌ترین قوانین بیمه بیکاری، میزان مبلغ مقرری بیمه ۵۵ درصد حقوق و دستمزد فرد بیمه شده است. اگر افزایش حقوق وزارت کار بیش از ۵۵ درصد باشد، میزان حقوق بیمه بیکاری افزایش خواهد یافت.
برای مثال اگر در سال ۱۴۰۲ افزایش حقوق رسمی وزارت کار بیش از ۵۵ درصد باشد، میزان پرداختی افرادی که حق بیمه دریافت می‌کنند نیز افزایش خواهد یافت.
مدت زمان بیمه بیکاری بر اساس جدول رسمی بیمه در سال ۱۴۰۲ به شرح زیر است:
یک سال : ۶ تا ۲۴ ماه
یک سال و نیم: ۲۵ تا ۱۲۰ ماه
۲۶ ماه: ۱۲۱ تا ۱۸۰ ماه
سه سال: ۱۸۰ تا ۲۴۰ ماه
۵۰ ماه: ۲۴۱ ماه به بالا
مدت زمان بیمه بیکاری باتوجه‌به سابقه کار تعیین می‌شود و برای کلیه افراد یکسان است.
چند نکته مهم:
بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، جنگ، زلزله و آتش‌سوزی بیکار می‌شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان خاص ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، با رعایت سایر شرایط مقرر می‌توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند. بیمه شدگان باید در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی ادارات کار و اموراجتماعی و نهضت سوادآموزی برگزار می‌شود، شرکت کنند و هر دو ماه یک بار، گواهی لازم در این زمینه را به شعب تأمین اجتماعی ارائه کنند.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری: مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از ۳۶ ماه برای بیمه‌شدگان مجرد و ۵۰ ماه برای بیمه‌شدگان متأهل و متکفل بیشتر نیست.
- بیمه شده مجددا به کار اشتغال یابد.
- بیمه‌شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند.
- بیمه‌شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند.
- بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود.
- بیمه شده با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه برگردد.
- مدت زمان استحقاقی بیمه‌شده برای دریافت مقرری بیکاری خاتمه یابد.
- بیمه‌شده فوت کند.
چند نکته مهم:
- بیکار شدگانی که وفق مقررات قانون کار و حسب آرای صادره از مراجع حل اختلاف مقرر در این قانون به دلیل قصور در انجام وظایف محوله و یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه توسط کارفرما اخراج شده‌اند مستحق دریافت مقرری بیمه بیکاری نخواهند بود.
- در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه‌شده‌ای، مشخص شود که بیکاری بیمه‌شده، ناشی از اراده شخص وی بوده است، بیمه‌شده باید وجوه دریافتی به عنوان مقرری بیمه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی بازپرداخت کند. همچنین بیمه‌شدگانی که با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار قبلی خود باز می‌گردند نیز باید مبالغ دریافتی را به تأمین اجتماعی برگردانند.
- چنانچه بیمه‌شده بیکار، اشتغال مجدد خود را اعلام نکند و به‌رغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری بیمه بیکاری ادامه دهد، باید مقرری دریافتی از زمان اشتغال را به تأمین اجتماعی برگرداند.
- مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه بیمه‌شده محسوب می‌شود.
- مقرری بیمه بیکاری افراد واجد شرایط از روز اول بیکاری بیمه‌شده قابل پرداخت است.
۱- جدول بیمه بیکاری برای تعیین مدت بیمه بیکاری؟
جدول تعیین مدت بیمه بیکاری از روی سابقه بیمه و اینکه به کارگر مجرد و متاهل چقدر بیمه بیکاری تعلق می گیرد
۲- شرایط دریافت بیمه بیکاری برای بار دوم و بار چندم؟
شرایط دریافت بیمه بیکاری برای بار دوم و بار چندم دقیقا مثل شرایط دریافت بیمه بیکاری در بار اول است.
۳- چند بار میتوان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟
هیچگونه محدودیتی از لحاظ تعداد و دفعات دریافت بیمه بیکاری وجود ندارد.
۴- فاصله بین دو بیکاری حداقل چقدر باید باشد؟
فاصله بین دو بیکاری نیز در قانون تعریف نشده است پس هر کارگر با هر فاصله از دریافت بیمه بیکاری قبلی دوباره بیکار شد می تواند برای دریافت بیمه بیکاری اقدام نماید.
هر تعداد دفعات که شخص شرایط دریافت بیمه بیکاری را داشته باشد می تواند اقدام به دریافت بیمه بیکاری نماید.
طول مدت بیمه بیکاری در استفاده مجدد از بیمه بیکاری (فرمول محاسبه مدت بیمه بیکاری)
برای محاسبه طول مدت بیمه بیکاری در هر دفعه چه بار اول چه بار دوم از فرمول زیر استفاده می شود :
جمع سابقه بیمه کارگری (که حق بیمه بیکاری به میزان (۳%) آن پرداخت شده است).
ممکن است این سابقه از چندین کارگاه واریز شده باشد. سابقه واریز بیمه می تواند با فاصله یا متوالی باشد.
از روی جدول بیمه بیکاری مدت استحقاق بیمه بیکاری کل استخراج می شود.
کل مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری که کارگر قبلا استفاده کرده استخراج می شود.
در نهایت مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری (۳) از مدت استحقاق بیمه بیکاری (۲) کسر شده و مدت باقی مانده به کارگر پرداخت می شود.
مثال بیمه بیکاری:
فرض کنید کارگری متاهل ۳۰ ماه سابقه دارد. پس از اخراج طبق جدول فوق می تواند ۱۸ ماه بیمه بیکاری دریافت نماید.
پس از یک سال (۱۲ ماه) دریافت بیمه بیکاری مجددا مشغول به کار می شود. در ابتدای اشتغال مجدد درخواست قطع بیمه بیکاری را می دهد. سپس از کارگاه برای کارگر بیمه پرداخت می شود. پس از ۹ سال (۱۰۸ ماه) کار مجددا از کار اخراج می شود.
حال سابقه کارگری کلی (سابقه واریز بیمه کارگری که ۳% بیمه بیکاری واریز شده) این شخص ۱۳۸ ماه شده است. طبق جدول بیمه بیکاری این کارگر مستحق دریافت ۲۶ ماه بیمه بیکاری است.
اما قبلا یک دوره یک ساله (۱۲ ماه) دریافت نموده است. پس از اخراج دوم این کارگر می تواند ۱۴ ماه (۲۶ ماه منهای ۱۲ ماه) بیمه بیکاری دریافت نماید.