اصل ۳۰ قانون اساسی به وضوح بیان می‌کند که آموزش باید برای آحاد و ملت رایگان باشد. در حال حاضر، طرحی که جریمه یک مدرسه غیردولتی برای مدارس مناطق محروم هزینه خواهد شد، بسیار عجیب و غیرقابل‌باور است.
علی فرهادی عضو هیات علمی دانشگاه شهید رجائی به عنوان معاون برنامه ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش‌وپرورش به تازگی وعده ۲ نوبت شیر رایگان برای ۸ میلیون دانش آموز در مدارس ابتدایی دولتی را داد. توزیع شیر هفته‌ای ۲ وعده آن‌هم فقط مدارس ابتدایی سوالات زیادی را ایجاد کرد. تعداد دانش آموزان مناطق محروم درمجموع چقدر است که بین همین تعداد تفاوت در ارائه خدمات ایجاد می‌شود؟ همچنین این سوال مطرح می شود که آیا دغدغه آموزش باید درگرو دادن چند پاکت شیر میان دانش آموزان مناطق محروم باشد؟ نبودن معلم و عدم پرداخت حقوق به معلمان در همان مناطق و عدم تامین کیفیت تجهیزات آموزشی و... بر عهده چه کسی است؟ چرا باید یک دانش‌آموز در منطقه محروم از داشتن کلاس درس محروم باشند و حتی در دسترسی به مدرسه نیز دچار چالش باشد. آیا در قانون اساسی ما بیان‌نشده که همه افراد جامعه حق آموزش رایگان و کیفیت را داشته باشند؟
روز گذشته در جلسه علنی مجلس طرحی شگفت‌انگیز مطرح‌شده است که شنیدن آن هرکسی را انگشت‌به‌دهان می‌کند. بر اساس این طرح مدارسی که هزینه بیشتر از حد تعریف‌شده را از دانش آموزان دریافت می‌کنند جریمه می‌شوند و جریمه نقدی به‌حساب درآمدهای عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز می‌گردد. معادل ۱۰۰ درصد وجوه مزبور در اختیار صندوق حمایت از توسعه مدارس غیردولتی قرار می‌گیرد تا در راستای ارتقای کیفیت و عدالت آموزشی و پرورشی در مدارس غیردولتی مناطق محروم هزینه شود.
پیرامون طرح مطرح شده در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، احمدحسین فلاحی در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: به نظام آموزش وپرورش در مناطق محروم و در جذب معلمان توجه خاصی داریم. بیش از یک‌میلیون پروژه نیمه‌تمام آموزش‌وپرورش در کشور وجود دارد. در برنامه هفتم توسعه، دودهم از ارزش‌افزوده را اختصاص به امکانات آموزشی داده‌ایم که اگر این امر تأیید شود، بسیاری از مشکلات مرتفع خواهد شد. در کنار این فضای آموزشی، بحث مربی و معلم است که باید بتوانیم مربی و معلم به‌اندازه کافی جذب کنیم. در حال حاضر در جذب معلمان امسال قول داده شده که جذب به ۹۰هزار معلم برسد، ۲۰هزار نیروی پرورشی و ۷۲هزار معلم آموزگاری که بتوانیم این‌ها را تامین کنیم. فعلاً در این مرحله هستیم. امیدواریم با توجه ویژه ای که کردیم، برای مناطق محروم بتوانیم از معلم و فضای آموزشی استفاده بیشتری کنیم.
در ادامه، محمدرضا نیک‌نژاد در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز در خصوص بی‌توجهی آموزش‌وپرورش به کیفیت آموزش، به ویژه مناطق محروم، گفت: دولت در یکی دو دهه گذشته مسیری صرفه‌جویانه را پیش‌گرفته است و به ویژه خفت فراوان در آموزش‌وپرورش درواقع از منظر دولت بودجه آموزش‌وپرورش فراوان است و یک‌نهاد مصرف‌کننده است مثلاً اگر بودجه ۲۰ هزارمیلیاردی اختصاص داده شود، باعث اتلاف منابع خواهد شد. اما از طرف دیگر چاره‌ای نیست چراکه هزینه‌ها از قبل بوده و همچنان باید وجود داشته باشد. وظیفه ذاتی دولت‌های مدرن سه مسئلۀ مهم است: یکی آموزش و دوم درمان و سوم امنیت که اصلاً تخفیف پذیر نیست و نه انتقال پذیر به کسی دیگر است. بنابراین دولت اگر نتواند این سه رکن اساسی را تأمین کند، اصطلاحاً شر لازم است.
وی افزود: در حال حاضر نیز در دولت فعلی بسیاری از طرح‌ها مطرح می‌شود که کاملاً با شعارهای آقای رئیسی متناقض است. همچنین با اصول قانون اساسی نیز مغایرت دارد. اصل ۳۰ قانون اساسی به وضوح بیان می‌کند که آموزش باید برای آحاد و ملت رایگان باشد. در حال حاضر، طرحی که جریمه یک مدرسه غیردولتی برای مدارس مناطق محروم هزینه خواهد شد، بسیار عجیب و غیرقابل‌باور است. دولت وظیفه رسیدگی به دانش‌آموزان را دارد؛ چراکه همگی در حال پرداخت مالیات‌های هنگفتی هستیم؛ ولی سؤال اینجاست که این مالیات‌ها برای چه چیزی خرج می‌شود؟ مالیات باید برای خدمات عمومی خرج شود. این انتظار وجود دارد که این مبالغ برای خدمات عمومی دریافت شود؛ ولی چیزی که مشاهده می‌کنیم شانه خالی کردن دولت از وظایف خود، به ویژه در بخش عمومی و خدمات‌دهی درست است.
این کارشناس آموزش تأکید کرد: خانواده‌های کم برخوردار یا برخوردار فرقی نمی‌کنند باید از خدمات دولتی استفاده کنند. طبق مشاهدات در سایر کشورهای جهان، در مناطق کم برخوردار برنامه‌هایی حمایتی وجود دارد؛ مثلاً صندوق های حمایت از دانش‌آموزان وجود دارد. حمایت از بچه‌هایی که در مناطق محروم هستند، به عهده دولت است. این طرح واقعاً عجیب و بی‌معنی به نظر می‌رسد و این پرسش به ذهن می‌آید که مگر چند مدرسه قانون‌شکن وجود دارد که شهریه‌های غیرمتعارف دریافت می‌کنند؟ ممکن است اصلاً کسی تخطی نکند، پس تکلیف این دانش‌آموزان چه خواهد شد؟ این دانش آموزان از بی معلمى و بی امکاناتی چه بلایی سرشان مى آید؟درست نیست که دولت بار خود را بر دوش کس دیگری بی اندازد.
نیک‌نژاد در ادامه گفت: متأسفانه آموزش‌وپرورش هیچ وقت بودجۀ مناسبی نداشته است. هیچ آموزش رایگانی در ایران وجود ندارند. همان مدارس دولتی هم باز هزینه هایی برای خانواده‌ها به‌همراه دارند. این سئوال به ذهن می رسد که ۲۰۰ هزار میلیارد تومان در کجا خرج می‌شود؟ بخش زیادی از آن در هزینه ستادی مدیران و منابع و نیروهای انسانی می‌شود. هزینه تامین و نگهداری مدارس را نیز پرداخت نمی کنند. یعنی مدیران را به گرفتن پول از دانش‌آموزان می‌کنند. این پول‌ها بدون حساب‌وکتاب و بدون بازرسی درست وارد حساب مدارس می‌شود و هیچ نظارتی برای دریافتی‌ها وجود ندارد.
وی افزود: هم اکنون آموزش وپرورش تقریباً به حالت خصوصی درآمده است، یعنی به صورت پولی اداره می‌شود در مناطق محروم هزینه‌های نگهداری مدرسه نیز توسط خود دانش‌آموزان تامین می‌شود و از روی دلسوزی خانواده‌های برای داشتن آموزش درست برای فرزندان خود هزینه هایی دریافت می‌کنند تا آب و برق مدرسه قطع نشود. در حال حاضر خانواده‌ها را تحریک می‌کنند که بابت آموزش فرزندانشان پول پرداخت کنند. ولی این خلاف قانون و خلاف عرف ملی و بین‌المللی است.
وی بیان کرد: معلمانی که در این مناطق اعزام می‌شوند معمولاً از افراد کم‌سابقه و نو معلم یا خرید خدمت و حق‌التدریسی هستند که دریافتی‌های بسیار ناچیز دارند و حتی این دریافتی‌ها باگذشت یک سال تأخیر پرداخت می‌شود. یک معلم حق‌التدریسی در مناطق محروم حقوق ۵میلیون تومانی دریافت می‌کند و یک معلم در مناطق عادی میانگین حقوق ۱۴میلیون تومانی دارد. این در حالی است که خط فقر در جامعه ۲۴ میلیون تومان تعیین‌شده است.
نیک‌نژاد در آخر گفت: شرایط نادرست اجتماعی، فیزیکی مدرسه، نه کودکانی با تغذیه درست و آمادگی برای یادگیری و نه خانواده‌ای که دغدغه آموزش فرزندانش را داشته باشد و مسائل آموزشی کودک خود باشد. این معلم در این مناطق واقعاً چالش‌های بسیار زیادی خواهد داشت. تمام این هزینه‌ها بر عهده دولت است و اگر نمی‌تواند درست این مشکل را مدیریت کند، پس نباید مالیات نیز دریافت کند. این احساس انتظاری که دولت با این بودجۀ ناچیز دارد، باکیفیت زیاد مقدور نخواهد شد. به نظر می‌رسد اگر دولت بتواند صد درصد مدارس را غیردولتی خواهد کرد.
باید نظام آموزشی برای داشتن عدالت در آموزش، به ویژه در مناطق محروم، تلاش بیشتری داشته باشد و با تبعیت از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، وظایف دولت در برابر ملت را بدرستی عملی کند. پیشنهاد می‌شود با داشتن صندوق حمایتی ویژه در خصوص آموزش مناطق محروم و داشتن اصول درست در کیفیت آموزشی و منابع آموزشی نسبت به این افراد در این مناطق، چشمه هایمان را نبندیم و مسئولیت پذیرتر باشیم.