به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، جلسه «ارائه گزارش تحلیلی داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران»، یکشنبه (دوازدهم آذر ماه ۱۴۰۲) با حضور علی رمضانی؛ مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، سیاوش صلواتیان؛ پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و جمعی از خبرنگاران حوزه کتاب در محل استودیوی تلویزیون اینترنتی کتاب برگزار شد.
علی رمضانی در این جلسه گفت: پس از آغاز به کار دوره جدید فعالیت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران، از این نهاد به عنوان مرجع آمار در حوزه نشر خواسته شده بود تا به انتشار عمومی داده‌هایی که در موضوعات مختلف به دستش می‌رسد، بپردازد. با انتشار این آمار می‌توان نقش دیده‌بانی را انجام داد که به آشنا شدن عموم مردم با صنعت نشر کمک می‌کند. اقدامی که می‌تواند منجر به انتخاب مسیر صحیح توسط سیاست‌گذاران، فعالان صنعت نشر و مخاطبان شود.
وی افزود: پیش‌تر، اطلاعات بخش تولید کتاب مبتنی بر اعلام وصول منتشر می‌شد و همه کتاب‌های منتشرشده در کشور در بانک اطلاعات کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران به ثبت می‌رسید. بر اساس این اطلاعات تاکنون بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار «عنوان» کتاب چاپ اول و تجدید چاپ در کشور منتشر شده و این آمارها در سایت ketab.ir قابل مشاهده است.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره آمار و اطلاعات فروش کتاب در کشور نیز چنین توضیح داد: خانه کتاب و ادبیات ایران پیش‌تر از طریق طرح‌های فصلی فروش کتاب، کتاب‌های پرفروش، کتابفروشی‌های پرفروش و ناشران پرفروش را معرفی می‌کرد. در ارائه این آمار با خوداظهاری روبه‌رو هستیم. در ارائه این آمار نیز اطلاعات خریدار و اطلاعات کتاب فروخته‌شده کنترل‌نشده و به دلایل مختلف امکان مخدوش بودن اطلاعات هست. به همین دلیل در دوره‌های آخر اطلاعات طرح‌های فصلی منتشر نشد، چرا که آدرس غلط به مجموعه دریافت‌کننده این اطلاعات می‌داد.
وی با تاکید بر اینکه دقیق‌ترین اطلاعات موجود در کشور، داده‌های بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و اطلاعات سامانه «بازار کتاب» است، گفت: مابقی اطلاعات که احتمال دستکاری‌ها و مداخله‌های انسانی دارد با این دقت نیست. لذا از ما خواسته می‌شد اطلاعات این بخش را که نشان‌دهنده ذائقه مردم کشور است و همه آثار کشور در آن عرضه می‌شود، ارائه کنیم تا ذائقه عمومی مشخص شود. این کار صورت گرفت و نسخه شماره یک آن با عنوان «تکتا؛ تصویر کتاب ایران» آماده انتشار شده است. هفته گذشته این اطلاعات به مدیران تشکل‌ها و برخی ناشران ارائه شد. در تلاش هستیم درباره اطلاعات دیگری هم که از سامانه «بازار کتاب» در دسترس داریم نیز این روش را پیش می‌گیریم.
در ادامه این جلسه سیاوش صلواتیان به‌عنوان پژوهشگر، نتیجه داده‌کاوی رفتار مشتریان سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش مجازی را که منجر به تولید کتابچه گزارش «تصویر کتاب ایران (تکتا)» شده است، ارائه داد.
وی با بیان اینکه روزنامه‌نگاری مبتنی بر داده، یک جریان جدی در حوزه روزنامه‌نگاری است که در آن تولید خبر، گزارش و گزارش‌های تحقیقی مبتنی بر حجم عظیمی از داده انجام می‌شود، گفت: بر اساس این داده‌ها، روندهایی کشف و یافته‌هایی به دست می‌آید که می‌تواند مبنای تهیه خبر و گزارش باشد.
صلواتیان ادامه داد: وقتی از داده‌پردازی صحبت می‌کنیم درباره مفهومی حرف می‌زنیم که می‌خواهد داده‌ها را از منابع مختلف کنار هم قرار داده و از تقاطع دادن آن‌ها با هم، معنایی را کشف کند. این داده‌ها مربوط به بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است و این داده‌ها نمی‌تواند کل رفتار خرید مردم را نمایندگی کند؛ بلکه این آمار، برشی از کسانی که در بخش مجازی نمایشگاه سی‌وچهارم خرید کردند، به ما نشان می‌دهد. هرچند نمی‌توان این آمار را به صورت روش‌مند به کل جامعه تعمیم داد، اما بهرحال یک فضای کلی را برای ما روشن می‌کند.
وی در ادامه به ارائه مقایسه تحلیلی تعداد خریداران کتاب، تعداد نسخه‌های فروش رفته، مبلغ فروش کتاب، پدیدآورندگان پرمخاطب، تعداد ناشران و کتابفروشان حاضر در نمایشگاه، سن و جنسیت خریداران کتاب و ... در بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پرداخت. بخشی از محتوای روایت تکتا از صنعت نشر ایران که با تحلیل و پردازش داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به‌دست آمده، به شرح زیر است:
پردازش داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نشان داد که میزان فروش بخش مجازی این نمایشگاه عدد ۱۶۹ میلیارد و ۶۶۱ میلیون تومان بوده است. به طور تقریبی از هر ۳ کتاب خریداری‌شده در نمایشگاه سی‌وچهارم یک کتاب از بخش مجازی تهیه شده بوده است.
به عبارتی در هر ثانیه بیش از ۱۹۶ هزار تومان خرید توسط دوستداران کتاب صورت گرفته است. میانگین قیمت در کتاب‌های عرضه‌شده ناشران ۱۶۳ هزار تومان و میانگین قیمت کتاب‌های به فروش رسیده ۱۲۳ هزار تومان بوده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که متوسط ارزش سبد خرید خریداران نیز ۶۴۴ هزار تومان بوده است.
روایت تکتا از بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشان می‌دهد که هر حساب کاربری به طور متوسط بیش از هفت کتاب تهیه کرده است و از این جهت میان نمایشگاه‌های مجازی تاکنون برگزار شده، سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، رکورد جدیدی را ثبت کرده است.
نمودار زیر به مقایسه تعداد کتاب‌های فروش رفته در نمایشگاه‌های مجازی پرداخته است:
روایت تکتا از بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشان می‌دهد که تعداد عناوین عرضه‌شده توسط ناشران و کتابفروشان در نمایشگاه مجازی سی‌وچهارم نسبت به دوره قبل ۲۳ درصد رشد داشته است. در سال ۱۳۹۹، ۱۶۳هزار و ۲۵۷ عنوان کتاب، در سال ۱۴۰۰، ۱۹۷ هزار و ۳۳۵ عنوان، در سال ۱۴۰۱ نیز ۲۱۷هزار و ۸۵۴ عنوان و در سال ۱۴۰۲ تعداد عناوین کتاب‌های عرضه‌شده به ۲۶۹هزار و ۳۷۴ عنوان رسیده است.
نمودار زیر به مقایسه تعداد عناوین کتاب‌های عرضه‌شده در نمایشگاه‌های مجازی پرداخته است:
۲۲۰