سختگیری‌های وزارت صمت برای فروش خودرو در سامانه یکپارچه کمتر شده، اما هنوز به‌خاطر شکاف موجود بین عرضه و تقاضا در بازار نگرانی‌هایی وجود دارد
سامانه یکپارچه فروش خودرو ، سامانه ای است که با هدف تنظیم بازار خودرو، کوتاه کردن دست دلالان از بازار و در نهایت کاهش قیمت خودرو در بازار رونمایی شد. در این طرح خودروسازان بر اساس برنامه های تولید خود، اقدام به پیش فروش محصولات خود می کردند.
سامانه یکپارچه فروش خودرو قرار است با سازوکار جدیدی فعالیت داشته باشد. از این به بعد از عرضه یکپارچه و چندصدهزارتایی محصولات خودروسازان خبری نیست و به‌جای آن هر خودروساز در هر نوبتی که شرایط فراهم باشد، مجاز به عرضه خودرو در بستر سامانه یکپارچه خواهد بود. از یک طرف دیگر شرایط خرید خودرو هم دستخوش تغییراتی شده و با اعلام وزارت صمت، متقاضی احتیاجی به طی کردن مراحلی مثل افتتاح حساب وکالتی و بلوکه‌کردن پول ندارد. با این حال بررسی‌ها از روند و آمار تولید خودرو در کشور نشان می‌دهد فعلا حجم تولید خودروسازان با میزان تقاضای بازار سنخیتی ندارد و اگر پیش‌بینی‌ها دست باشد، باید حداقل تا ۱۴۰۴ برای خرید خودروهای پرتیراژ داخلی از کارخانه منتظر بمانیم.
سامانه یکپارچه فروش خودرو از این به بعد با سروشکل جدیدی به‌عنوان تنها بستر فروش خودرو فعالیت خواهد داشت و شرایط خرید تاحدود زیادی برای متقاضیان تغییر کرده است. برای اینکه درجریان سازوکار جدید فروش خودرو قرار بگیرید، بهتر است صحبت‌های مهدی تقدسی به‌عنوان مدیرسامانه را به‌شکل خلاصه‌وار مرور کنیم.
مدیرسامانه یکپارچه فروش خودرو می‌گوید: در دور جدید عرضه دیگر نیازی به بلوکه‌کردن پول توسط متقاضی نیست و مشتریان خودروهای داخلی می‌توانند بدون افتتاح حساب و بلوکه‌کردن پول، خرید خودرو را ثبت کنند. این شرط در مورد عرضه خودروهای وارداتی هم حذف شده است و به زودی ثبت نام جدید وارداتی‌ها بدون بلوکه‌کردن وجه انجام خواهد شد.
شرایط خرید خودرو از خودروسازان با این حال هنوز هم شامل یکسری از سختگیری مرسوم می‌شود و همچنان بحث شرط‌وشروطی مثل حداقل سن مجاز متقاضی (۱۸ سال) و نداشتن پلاک انتظامی فعال و ... برقرار است. از یک طرف دیگر به‌جای عرضه انبوه و همزمان چند صد هزارتایی، از این به بعد هر خودروساز مجاز است که محصولاتش را جداگانه، اما در بستر سامانه یکپارچه برای فروش بگذارد.
سامانه یکپارچه فروش خودرو همین الان با عرضه محصولاتی از چهار شرکت خودروساز شامل صنایع خودروسازی ایلیا، تیگارد‌موتور، کرمان‌موتور و آرین‌موتور فعالیت دارد و مشتریان می‌توانند با مراجعه به سایت، با شرایط جدید نسبت به خرید اقدام کنند.
خرید اقساطی و فراهم‌شدن امکان مراجعه حضوری به نمایندگی‌های فروش، جزو طرح‌های شیوه جدید عرضه خودرو به‌حساب می‌آید.
فروش اقساطی خودرو البته چند ماهی است که توسط خودروسازان مونتاژی کلید خورده است. همین الان کرمان‌موتور جک J۴ و KMC T۸ را به‌شکل اقساطی برای فروش گذاشته و مدیرانخودرو آماده فروش اقساطی ام‌وی‌ام X۵۵ و آریزو ۵ اسپرت است.
فروش اقساطی خودرو قرار است به خودروسازان داخلی هم کشیده شود و حالا آنطور که مدیرکل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت به رشد ۲۰ درصدی تولید خودرو ظرف هشت ماه ابتدایی سال اشاره کرده، می‌توانیم منتظر تکرار همین شیوه فروش از سوی خودروسازان داخلی باشیم. مثلا ایرانخودرو محصولی به‌اسم وانت آریسان ۲ را با موعد تحویل ۴۵ روزه برای فروش گذاشته و بازپرداخت اقساط آن تا سال ۱۴۰۴ طول می‌کشد.
فروش اقساطی خودرو تنها تغییر شیوه جدید عرضه مدل‌های داخلی و مونتاژی نیست و از این بعد امکان مراجعه حضوری به نمایندگی‌های فروش خودروسازان فراهم شده است. مهدی تقدسی با اشاره به کاهش تقاضا برای خودروهای چینی گفته: تقاضای خودروهای مونتاژی در سامانه یکپارچه کاهش یافته است؛ در نتیجه مونتاژکاران خودرو اقدام به ارائه طرح‌هایی برای جذب مشتری می‌کنند. متقاضیان هم از این پس با مراجعه به نمایندگی‌های فروش خودرو به صورت حضوری می‌توانند اقدام به خرید کنند که خب ثبت‌نام در نمایندگی‌های فروش نیز از طریق بستر سامانه یکپارچه انجام خواهد شد.
آمار تولید خودرو درحال حاضر سنخیت زیادی با حجم تقاضای بازار ندارد. جدید‌ترین آمار‌های رسمی از رشد تقریبا ۲۰ درصدی حجم تولید خودرو در هشت‌ماه ابتدایی سال در مقایسه با مدت مشابه پارسال حکایت دارد و تعداد سواری‌هایی که ایرانخودرو، سایپا و مونتاژکاران در حدفاصل فروردین تا پایان آبان به مرحله تولید رساندند به حدود ۴۷۴ هزار دستگاه رسیده است.
حجم تقاضای بازار البته عدد و رقم مشخصی ندارد و نمی‌دانیم نیاز سالانه بازار دقیقا چقدر است. با این حال وقتی صحبت‌های مسئولان را مرور می‌کنیم، متوجه فاصله معنادار عرضه و تقاضا در این بخش می‌شویم. مثلا مسئولان قطعه‌ساز از رقم ۱.۵ میلیونی در سال صحبت می‌کنند. مسئولان وقت وزارت صمت در دولت قبلی این عدد را ۱.۸ میلیون تخمین زدند و نماینده‌های فعلی کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیاز سالانه کشور به تولید خودرو را حدود دو میلیون دستگاه می‌دانند.
آمار تولید خودروسازان، اما به‌شکلی است که اگر همین روند ادامه داشته باشد، تا پایان سال بیشتر از یک میلیون و ۱۲۰ هزار دستگاه به بازار تزریق نمی‌شود. همین الان حجم متقاضیانی که در مراحل اول و دوم سامانه یکپارچه اسم‌نویسی کردند، از مرز دو میلیون متقاضی عبور کرده و خیلی از فعالان بازار اعتقاد دارند، ظرفیت تولید ایرانخودرو و سایپا تا پایان ۱۴۰۳ پیش‌فروش شده است.