با وجود اینکه تاکنون چندین بار مقامات دولتی افزایش قیمت بزنین را شایعه خوانده و اخبار در این خصوص را تکذیب کرده‌اند، اما همچنان نگرانی در مورد بالا رفتن قیمت بنزین وجود دارد.
قیمت بنزین از عوامل مهمی است که تأثیر بسزایی در اقتصاد و هزینه‌های رانندگی دارد. قیمت بنزین در سراسر جهان تحت تأثیر عواملی مانند قیمت نفت خام، پیش‌بینی تقاضا و عرضه بنزین، سیاست‌های دولتی، نوسانات ارز و قوانین بین‌المللی داخلی است. در برخی کشورها، قیمت بنزین توسط دولت تنظیم می‌شود و در برخی دیگر، تا حدودی به بازار رها می‌شود. در هر صورت، تغییراتی در قیمت بنزین می‌تواند به عنوان یک مؤشر مهم در اقتصاد کشورها به دست آورده شود.
اگرچه در دو سال اخیر هرگونه خبری مبنی بر افزایش قیمت بنزین شایعه خوانده و از سوی مقامات دولتی تکذیب شد اما به نظر می‌رسد دولت و مجلس با طرح موضوعات مبهم دیگر از جمله نحوه توزیع و قیمت حامل‌های انرژی، همچنان به دنبال راه‌حلی برای اصلاح قیمت بنزین هستند.
یکی از مهم‌ترین چالش هایی که چند سال اخیر گریبان دولت‌ها را گرفته است، موضوع اصلاح قیمت بنزین و نحوه توزیع بنزین در کشور است. مسئله‌ای که میان کارشناسان انرژی و دولتمردان با اختلاف نظرهایی همراه است. چراکه گفته می‌شود، اصلاح قیمت بنزین در کشور مشکلات اجتماعی، اقتصادی و افزایش تورم را در پی خواهد داشت که فشار آن بیشتر بر قشر آسیب پذیر کشور خواهد بود.
گفته می‌شود اگر قیمت بنزین در ایران ارزان است، نرخ تورم بالا و حقوق و دستمزدها بسیار پایین است و افزایش قیمت بنزین باید همزمان با کاهش تورم و افزایش حقوق و دستمزدها صورت گیرد تا قشر ضعیف آسیب کمتری ببینند.
همچنین گفته می‌شود، راهی جز اصلاح قیمت بنزین در کشور وجود ندارد و نباید یارانه بنزین نیمی از جامعه‌ای که بنزین مصرف نمی‌کنند و پول خرید خودرو و موتور را ندارند، به جیب ثروتمندان برود.
و در آخر گفته می‌شود عدم اصلاح قیمت بنزین تنها به نفع ثروتمندان و سرشبکه‌های قاچاق سوخت از کشور است و باید دست آنها را قطع کرد.
اما آنچه مشخص است این است که در این سال‌ها دولت ها، مجلسی‌ها و حاکمیت از حل این چالش بزرگ ناتوان ماندند و جز پیشنهاد راهکارهای پوپولیستی توزیع یکسان یارانه از جمله "طرح بنزین برای همه"، کاری از پیش نبردند و کار به جایی رسیده است که روز به روز مصرف بنزین در ایران افزایش یافته و ما به زودی یکی از واردکنندگان بزرگ بنزین در دنیا خواهیم شد.
در این خصوص توضیحات دکتر سیدهاشم اورعی، استاد برجسته دانشگاه صنعتی شریف و رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران بخوانید:
سیدهاشم اورعی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در ابتدا گفت: از آنجایی که بخش انرژی در ایران مهم‌ترین بخش اقتصاد کشور است و با حوزه‌های اجتماعی و امنیتی ارتباط مستقیم دارد، بنابراین در زمان اتخاذ سیاستگذاری در این بخش باید به اعداد و آمار رجوع کرد. زیرا با سیاست‌های عوام فریبانه و پوپولیستی کار به جایی نمی‌رسد.
وی افزود: طبق گزارش سال ۱۳۹۹ مرکز آمار ایران، سهم هزینه بنزین در سبد مصرفی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ۱.۹ و ۲.۳ درصد بوده است. این در حالی است که قیمت بنزین از سال ۱۳۹۹ تا به امروز ثابت مانده و کالاهای دیگر افزایش یافته است. براین اساس سهم هزینه بنزین در سبد خانوارها حدود ۱/۵ درصد است. لذا اینکه گفته می‌شود اگر بنزین گران شود، چنین و چنان می‌شود، آمار این را نشان نمی‌دهد.
اورعی گفت: خلیل سالاری نسب، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌‌های نفتی اعلام کرد که در ۶ ماهه اول امسال روزانه به طور میانگین ۱۱۶ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده است که این آمار نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که میزان تولید بنزین در خوشبینانه‌ترین حالت روزی ۱۱۵ میلیون لیتر است و خبر بسیار هشدار دهنده و نگران‌کننده این است که متناسب با افزایش مصرف سوخت در کشور، تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) کشور رشد نکرده است و به بیان دیگر ۱۳ درصد سوخت هدر دادیم.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر میزان مصرف بنزین سهمیه‌ای توسط دهک دهم یعنی ثروتمندان ۱۷/۵ برابر دهک اول یعنی قشر ضعیف و کم درآمد جامعه است و ۴۵ درصد از خانوارهای کشور هیچ سهمی از یارانه بنزین ندارند. زیرا صاحب خودرو و موتور نیستند و بنزین مصرف نمی‌کنند و از دوچرخه و حیوانات استفاده می‌کنند. در واقع یک ریال از یارانه سنگین بنزین به ۴۵ درصد از خانوارها نمی‌رسد.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران درباره اظهارات وزیر اقتصاد گفت: برای نخستین بار وزیر اقتصاد اعلام کرد که "بررسی پیشنهاد طرح بنزین برای همه در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت متوقف شد." همچنین وزیر اقتصاد در جمع صاحب نظران و اساتید اقتصادی دانشگاه‌های کشور، بیان کرد که "ما در زمینه سیاستگذاری اصلاح نرخ حامل‌های انرژی، هزینه زیاد داده‌ایم اما درس کمتر گرفته‌ایم. در حوزه سیاست‌های انرژی در موضعی منفعلانه قرار گرفته‌ایم."
اگرچه باید از وزیر اقتصاد برای این صحبت‌ها تشکر کرد اما واقعیت این است که سخنان وزیر اقتصاد به این معنی است که ما برای خودمان کار می‌کنیم نه برای کشور و صداقت و شهامت به اندازه کافی نداریم که بحران انرژی را با مردم در میان بگذاریم و سیاست‌های لازم را اتخاذ کنیم.
اورعی تصریح کرد: از ابتدای انقلاب و در ۴۵ سال اخیر، مصرف روزانه بنزین در کشور از ۱۲ میلیون لیتر به حدود ۱۲۰ میلیون لیتر، مصرف روزانه گازوئیل از ۱۰ میلیون لیتر به ۱۱۰ میلیون لیتر و پیک مصرف روزانه برق از ۷ هزار به ۷۴ هزار مگاوات رسیده است. یعنی به طور متوسط ما ۱۱ برابر انرژی مصرف می‌کنیم و میزان رشد مصرف انرژی در کشور حدود ۵/۵ درصد در سال است اما پرسش مهم این است که آیا اقتصاد ایران نیز از ابتدای انقلاب تا به امروز ۱۱ برابر شده است؟ آیا هر سال ۵/۵ درصد رشد اقتصادی داشته ایم؟
پاسخ قطعا منفی است. در نتیجه نشان دهنده این است که سیاست‌های ما در بخش انرژی غلط بوده است و کار را به جایی رسانده‌ایم که امروز ارزش بنزین، گازوئیل و گاز مصرفی کشور روزانه ۴۰۰ میلیون دلار است.
استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: دولت کشوری مثل آلمان در ۲۰ سال اخیر هم تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) خود را بالا برد و هم مصرف انرژی را کاهش داد. در انگلستان مصرف بنزین ظرف حدود دو دهه نصف شد. یعنی انگلستان هم زمان با رشد اقتصادی، مصرف سوخت را کم کرد و برعکس در ایران نه تنها رشد اقتصادی نداشتیم بلکه مصرف بنزین نیز افزایش یافته است. به عبارت دیگر تمام شاخص‌ها به ما نشان می‌دهد که در بخش انرژی مسیر را اشتباه می‌رویم.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران درباره "طرح بنزین برای همه" گفت: "طرح بنزین برای همه" در ادامه تصمیمات پوپولیستی و عوامگرایانه تخصیص یارانه به صورت یکسان است. واقعیت ماجرا این است که دولت، مجلس و حکومت ایران از تولید ثروت عاجز هستند و بنابراین بر توزیع ثروت اصرار می‌کنند و با اختصاص بنزین برای همه، توزیع ثروت می‌کنند نه تولید ثروت. این در حالی است که وظیفه دولت‌ها توزیع ثروت نیست بلکه باید در بخش تولید ثروت تسهیلگری کنند.
اورعی در پاسخ به این سوال که چرا دولت، مجلس و حکومت ایران بر توزیع ثروت اصرار می‌کنند؟ گفت: زیرا می‌خواهند ارباب گری کنند. اگر قرار است بنزین را میان همه تقسیم کنیم، پس دیگر منابع ایران را نیز بین همه تقسیم کنیم. چه فرقی بین بنزین و دیگر منابع است؟ زیرا نقش حکمرانی این نیست که هرچه در کشور است به طور مساوی بین مردم تقسیم کند. مسئله این است که نه تنها نباید تقسیم کند بلکه بزرگترین اشتباه، تقسیم مساوی میان همه است. نقش دولت این است که باید به دنبال توسعه زیرساخت، امنیت، بهداشت، آموزش و... باشد نه اینکه به "مقسم" تبدیل شود.
استاد دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که راهکار چیست؟ گفت: راهکار این است که دولت حوزه انرژی را به بخش خصوصی واگذار کند. اگر از کشورهایی چون گینه بیسائو و جیبوتی بگذریم، در کل دنیا یک کشور وجود ندارد که چنین طرح نابخردانه و غیرعاقلانه‌ای را پیشنهاد کند. بنابراین از همین امروز دولت باید از دلالی بنزین کنار رود و کار را به بخش خصوصی واقعی واگذارد و قیمت‌گذاری اصلاح شود. دولت اجازه دهد نیروهای اقتصاد و نیروهای بازار وارد این حوزه شوند و در ادامه نیز از قشر آسیب پذیر حمایت کند اما حمایت باید هوشمندانه باشد.
وی تاکید کرد: چرا فردی که اتومبیل دارد باید بنزین ۲۰ هزار تومانی را ۳ هزار تومان بخرد و ۱۷ هزار تومان از جیب آنکس که دوچرخه سوار است، بردارد؟ حداقل یک نفر باید در این کشور پاسخ این سوال را بدهد. من مخالف پرداخت یارانه نیستم بلکه با پرداخت یارانه به همه و کیلویی و بدون حساب و کتاب مخالف هستم. طرح بنزین برای همه، دقیقا کیلویی است.
اورعی با بیان اینکه اتفاقی نیست که مجلس سه ماه مانده به انتخابات، بحث چنین طرحی را باز می‌کند، گفت: این مسئله فقط یک اقدام پوپولیستی است. زیرا نمایندگان موافق این طرح، برای خود کار می‌کنند نه برای کشور و مردم و ارتباطی به مصلحت اندیشی ندارد. برای این است که حرفی برای گفتن در زمان انتخابات داشته باشند. اگر مجلس می‌خواهد مجلسی واقعی باشد و نمایندگان مجلس می‌خواهند واقعا نماینده مردم باشند و به دنبال منافع خود نبودند، باید از قدرت مجلس استفاده کنند و به دنبال این باشند که قیمت بنزین اصلاح شود و از قشر آسیب پذیر حمایت شود اما مجلسی‌ها از گفتن این سخنان واهمه دارند. آنها می‌ترسند به ضررشان باشد و تایید صلاحیت نشوند.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران گفت: مصرف بنزین نسبت به سال گذشته ۱۳/۵ درصد افزایش یافته است. چه کسی پاسخگو است؟ پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم امسال به طور متوسط روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین وارد کنیم. یعنی امسال کشور باید ۳ میلیارد دلار هزینه بنزین دهد و سال آینده و سال‌های دیگر بیشتر این رقم بالاتر است.
لذا باید با سیاستگذاری و مدلسازی‌های علمی همزمان با اصلاح قیمت بنزین، از قشر آسیب پذیر حمایت کنیم و متناسب با تاثیری که بر دهک‌های مختلف دارد برای خانوارها یارانه اختصاص دهیم و هزینه‌های کشور را کم کنیم تا نرخ تورم کاهش یابد. بنابراین راهی جز اصلاح این سیاست غلط نداریم و نباید این مسیر را ادامه داد و تغییر این سیاست شجاعت و صداقت می‌خواهد، چون هیچ راه‌حل دیگری نداریم.
اورعی در آخر با بیان اینکه ما کشور فقیری شده ایم، گفت: ما احمقانه عمل کردیم. فقیر شدیم اما به مردم نگفتیم که فقیر شدیم و تظاهر به پولداری می‌کنیم. قطعا مقصد نهایی این مسیر ورشکستگی است. ما فقیریم و یک مردی در عالم سیاست باید بیاید بگوید مردم ما اشتباه کردیم. نمی‌توانیم خود را با قطر، امارات، عربستان، ترکیه و دیگر کشورها مقایسه کنیم. دیگر نمی‌توانیم بنزین ۲۰ هزار تومانی را لیتری ۱۵۰۰ یا ۳ هزار تومان به مردم بفروشیم اما این سیاست را ادامه می‌دهیم و عواقبش این است که پول کم می‌آوریم و بعد پول چاپ می‌کنیم و بنابراین تورم ۵۰ درصد می‌شود. پس کسی باید این چرخه معیوب را بشکند.