سلام نو _ سرویس گردشگری: این بنای بزرگ بعد از ورود مغول‌ها به ایران و در دوره اسلامی ساخته شده و به همین دلیل نیز سبک ساخت آن، سبک معماری آذری است. معماری آذری، همان طور که از نامش پیداست در منطقه آذربایجان رواج داشته و در دوره حکومت ایلخانان (بین سال‌های ۶۵۴ تا ۷۳۶ قمری) پدید آمد.
اگر بخواهیم نگاهی به ریشه اصلی سبک آذری بیندازیم، باید بگوییم ریشه اولیه ربع رشیدی تبریز معماری ساسانی است که پیش از اسلام در ایران رواج داشته. به‌تدریج معماری ساسانی پیشرفته‌تر شد و سبک رازی را پدید آورد که معماری اصلی در دوره سلجوقیان است.
بعد از حمله مغول به ایران، سبک معماری مغولی با سبک معماری رازی آمیخته شد و یک نوع پیشرفته‌تر از معماری را پدید آورد که به سبک آذری معروف شد. خاستگاه این سبک را مراغه می‌دانند. بعد از مراغه، سبک آذری به تبریز هم رسوخ کرد و بعدازآن در سراسر ایران گسترش یافت.
سیر تاریخی عمارت ربع رشیدی
در زمان حکومت مغول ها در ایران سه سال پس از به قدرت رسیدن غازان‌خان، در سال ۶۹۴ قمری (۶۷۴ خورشیدی) وزیر اعظم دربار خواجه صدرالدین زنجانی به دستور غازان‌خان به قتل می‌رسد و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی که پیش از حمله مغول در قلعه‌های اسماعیلیه زندگی می‌کرد وزیر اعظم غازان خان شد که خدمات بسیاری را برای غرب ایران و منطقه آذربایجان به ارمغان آورد، بنای ربع رشیدی از جمله یادگارهای وی است.
رشیدالدین فضل‌الله الوزیر ابن عمادالدوله ابی الخیر بن موفق‌الدوله علی همدانی در حدود سال ۶۴۸ قمری (۶۲۹ خورشیدی) در همدان و در یک خانواده پزشک یهودی متولد شد. نیای بزرگ او «موفق‌الدوله علی» یک عطار یهودی بود و به‌همراه خواجه نصیرالدین طوسی در دژ الموت مهمان اجباری اسماعیلیان بود و پس از یورش هلاکو به آنجا به خدمت وی درآمد. رشید الدین در سال ۷۱۸ هجری قمری بر اثر اختلافات سیاسی کشته و بعد از وی ربع رشیدی هم دچار غارت و ویران شد.
ساخت ربع رشیدی از نظر معماری مانند شهری کوچک بوده که مدرسه، مسجد، کتابخانه، مهمانسرا، حمام، دارالایتام، بیمارستان و... داشته است. خواجه رشیدالدین برای تأمین هزینه‌های ربع رشیدی املاک بسیاری را در نقاط مختلف اعم از ایران، افغانستان، گرجستان و... وقف ربع رشیدی کرد.
بنای ربع رشیدی از ابتدا به‌عنوان یک دانشگاه توسط خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی (وزیر غازان خان ایلخانی) ساخته شد؛ بنابراین طبیعی است که از اهمیت علمی و فرهنگی خاصی برخوردار بوده باشد. همان طور که پیش‌تر نیز گفته شد، این بنا درواقع یک شهرک بوده؛ اما نه یک شهرک معمولی، بلکه یک شهرک دانشگاهی که مانند دانشگاه‌های امروزی دارای کتابخانه‌هایی بزرگ با هزاران جلد کتاب، آزمایشگاه‌های مجهز کشاورزی، کارگاه‌های صنعتی، بیمارستان و مدارس معمولی و عالی بوده است.
از ویژگی برجسته و مهم دانشگاه ربع رشیدی تبریز باید به چندزبانه و بین‌المللی بودن آن اشاره کنیم. در آن زمان چنین دانشگاهی در کل جهان وجود نداشته و درواقع ربع رشیدی اولین دانشگاه بین‌المللی در جهان است که در قرون وسطی در ایران ساخته شده و نشان می‌دهد ایرانیان قدیم از چه جایگاه والا و وارسته‌ای در جهان برخوردار بوده‌اند.
دانشگاه بزرگ ربع رشیدی دارای سه قسمت اصلی به شرح ذیل بوده است:
- ربع رشیدی (قسمت اصلی)
- شهرستان رشیدی (مجتمع مسکونی و تاسیسات جنبی)
- ربض رشیدی (بخش مسکونی اعیان‌نشین)
محل قرارگیری عمارت ربع رشیدی
رَبع رشیدی یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز با قدمت 700 ساله (مصادف با قرن سیزده میلادی) است که در دامنه‌های سرسبز و خوش آب‌وهوای بیلان کوه ساخته شده است. درواقع این مکان دارای آب‌وهوای کوهستانی است. اما اهمیتی که این بنا دارد، خیلی فراتر از یک معماری زیبا و قرار گرفتن در یک محدوده خوش آب‌وهواست.
ربع رشیدی تبریز را در آن زمان مانند یک شهرک با تمام امکانات رفاهی موردنیاز از قبیل مدرسه، مسجد، بیمارستان، کتابخانه، حمام، مهمانسرا، یتیم‌خانه و ... ساخته‌اند. همان طور که میدانید، رَبع از کلمه «اربع» عربی به معنی چهار می‌آید.
درواقع در چهار گوشه این شهرک، چهار دانشکده ساخته شده بود. اکنون ریشه بخش اول نام ربع رشیدی (یعنی ریشه کلمه ربع) نیز برایتان روشن شد.
ربع رشیدی تقریباً یک بنای مخروبه باستانی محسوب می‌شود که نیازی به تهیه بلیط ورودی ندارد و در همه اوقات شبانه‌روز می‌توانید از آن بازدید کنید. برای رفتن به بنای زیبا و تاریخی ربع رشیدی باید به اصلی‌ترین خیابان محله باغمیشه تبریز، یعنی خیابان عباسی رفته و سپس مسیر شمال شرقی چهارراه عباسی را به سمت تپه‌های دامنه بیلان کوه پیش بگیرید. اما چطور می‌توان به آنجا رفت؟
مترو: اگر به مترو دسترسی راحت‌تری دارید، به ایستگاه متروی دانشگاه بروید. این ایستگاه با اینکه از ربع رشیدی فاصله دارد، اما از آنجا دسترسی خوبی به ترمینال اتوبوسرانی خواهید داشت و می‌توانید بقیه مسیر را با اتوبوس طی کنید.
اتوبوس: اگر قصد دارید برای رفتن به این مجموعه تاریخی از اتوبوس استفاده کنید، باید اتوبوس‌های خیابان عباسی را سوار شوید. ربع رشیدی در بین دو ایستگاه علی‌آباد و چهارراه عباسی قرار گرفته است.
ماشین: برای رفتن به شهر کوچک ربع رشیدی، باید از تبریز به سمت حرکت کنید و در آنجا از بلوار هفت‌تیر وارد خیابان عباسی شوید. این خیابان به شکل حرف T است. آن را ادامه دهید تا جایی که به بالای حرف T برسید. سپس به سمت راست بپیچید. اولین چهارراه، تقاطع خیابان‌های عباسی و خبازی است. مجموعه ربع رشیدی در قسمت شمال شرقی همین چهارراه قرار گرفته است.