تارنمای خبری دویچه وله در نوشتاری به تحلیل وضعیت کنونی توافق بریکس و علت علاقه مندی روزافزون کشورهای جهان به این توافق پرداخته است. دویچه وله نوشت: گروه کشورهای نوظهور بریکس - برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی – از امروز اجلاس سالانه خود را در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی آغاز خواهند کرد. اجلاس امسال با توجه انتظارات مبنی بر اینکه این گروه می تواند اعضای جدیدی را اضافه کند، اهمیت پیدا کرده است زیرا چین و روسیه به دنبال افزایش نفوذ سیاسی خود، همزمان با با افزایش تنش با آمریکا و متحدانش هستند.
برخی باشگاه ۵ نفره بریکس را وزنه تعادلی در برابر انجمن ها و موسسات سنتی تحت رهبری غرب می دانند. در این میان بعضی نیز ادعا می کنند بریکس به دلیل منافع اغلب متفاوت و رقابت های اعضای آن متوقف شده است. اما بریکس دقیقا چیست و چرا اهمیت دارد؟
اولین بار نام این توافق با عنوان مخفف BRIC در سال ۲۰۰۱ توسط جیم اونیل اقتصاددان بانک آمریکایی گلدمن ساکس ابداع شد تا چهار مورد از بزرگترین و سریع ترین اقتصادهای در حال رشد در آن زمان را توصیف کند. اونیل در آن زمان طی مقاله ای تشریح کرد چگونه این چهار اقتصاد - برزیل، روسیه، هند و چین - می توانند در یک دهه آینده به یک قدرت اقتصادی جهانی تبدیل شوند.
سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران در آن کشورها نیز همین رویکرد را دنبال کردند. کشورهای در حال توسعه با کنار گذاشتن تفاوت‌های سیاسی و اجتماعی خود، دریافتند با ایجاد یک تعهد و تمایل مشترک برای بازسازی نظام‌های اقتصادی و مالی سیاسی جهانی سابقا تحت رهبری ایالات متحده می توانند جهانی «عادلانه تر، متعادل تر و نماینده همه کشورها» خق کنند.
سران «بریک» اولین نشست سالانه خود را در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه برگزار کردند. یک سال بعد، آنها از آفریقای جنوبی برای پیوستن به این باشگاه سیاسی دعوت کردند و یک S به مخفف BRIC اضافه شد.
اعضای بریکس بیش از ۴۲ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند و تقریباً یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) و ۱۸ درصد تجارت دنیا را در اختیار دارند.
این گروه از سوی اکثر کشورهای جهان به عنوان وزنه تعادلی در برابر مجامع و موسسات اقتصادی و سیاسی غربی مانند گروه ۷، بانک جهانی مورد استقبال قرار گرفته است. آنها معتقدند این بلوک می تواند از نفوذ سیاسی و اقتصادی خود برای ایجاد اصلاحات بسیار ضروری در بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و نشان دادن واقعیت های دنیای چندقطبی تر بهره گیرد.
بریکس تلاش کرده است از پتانسیل خود در جهت ارائه جایگزینی برای سیستم های مالی و سیاسی سنتی استفاده کند. از جمله دستاوردهای قابل توجه آن، تأسیس بانک توسعه جدید یا بانک بریکس، یک بانک چندجانبه با ۵۰ میلیارد دلار سرمایه پذیرفته شده برای تامین مالی پروژه های زیرساختی و مرتبط با آب و هوا در کشورهای در حال توسعه است. این بانک که شامل اعضای بریکس و همچنین بنگلادش، مصر و امارات متحده عربی در زمره سهامدارانش است، از زمان تاسیس در سال ۲۰۱۵ تاکنون بیش از ۳۰ میلیارد دلار وام تصویب کرده است.
بریکس همچنین یک صندوق ذخیره اضطراری ۱۰۰ میلیارد دلاری ایجاد کرده است؛ نوعی تسهیلات با نقدینگی ارز خارجی که اعضا می توانند در طول آشفتگی مالی جهانی از آن بهره ببرند.
این بلوک در تلاش برای به چالش کشیدن سلطه دلار و ایجاد یک ارز مشترک است. کارشناسان انتظار ندارند ارز بریکس به این زودی ها به نتیجه برسد. اما در هر حال، این بلوک در حال حاضر بر گسترش استفاده از ارزهای محلی در تجارت بین اعضا متمرکز است.
بنا به گزارش دویچه وله، برخی کارشناسان موفقیت های محدود این گروه را به مسائلی چون منافع غالباً متقاطع و رقابتی اعضای آن، به ویژه چین و هند، که مرزهای مورد مناقشه مشترکی دارند و در سال های اخیر شاهد وخامت روابط بوده اند، ارتباط می دهند.
بریکس در طول دو دهه گذشته شاهد افزایش نفوذ اقتصادی خود بوده است امری که عمدتا به لطف سال ها رشد سرسام آور چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی، و به دلیل ظهور هند به عنوان پنجمین اقتصاد بزرگ دنیا و در حال حاضر دارای سریعترین رشد اقتصادی جهان، محقق شده است.
در طول این مدت، اقتصادهای روسیه و برزیل نتوانسته اند شتاب خود را حفظ کنند و از نظر سهم خود از تولید ناخالص داخلی جهانی به همان جایی که در سال ۲۰۰۱ بودند، سقوط کرده اند. اقتصاد آفریقای جنوبی نیز از زمان پیوستن به بریکس برای تغییر شرایط اقتصادی خود دچار مشکلاتی شده است.
با وجود این که بریکس اکنون یک بازیگر اصلی در تجارت بین‌الملل محسوب می شود، تجارت بین اعضای آن در غیاب هرگونه توافق تجارت آزاد در سراسر بلوک نسبتاً در سطح پایینی باقی مانده است.
در بخش سرمایه‌گذاری، این بلوک شاهد ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی سالانه (FDI) بیش از چهار برابری از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ بوده است. با این حال، حجم سرمایه‌گذاری درون بریکس هنوز در حد قابل قبولی نیست و سهمی کمتر از ۵ درصد از مجموع سهام سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و داخلی آنها دارد.
گسترش بریکس یکی از موضوعات کلیدی اجلاس سالانه آفریقای جنوبی است. ۲۳ کشور از جمله عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران، امارات متحده عربی، آرژانتین، اندونزی، مصر و اتیوپی به طور رسمی برای عضویت کامل در بریکس درخواست داده اند.
در زمان حاضر، حین این که بریکس برای برآورده کردن پتانسیل اقتصادی خود تلاش می کند، خود را به عنوان یک جایگزین ژئوپلیتیکی برای به اصطلاح نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده مطرح کرده است و در واقع خود را به عنوان نماینده جنوب جهانی معرفی می کند. از همین رو است که اعضای جدید مشتاق هستند سرمایه های سیاسی و اقتصادی خود را بر این بلوک متنفذ متمرکز کنند.
311311