رحیم نوبهار در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر گفت: در متون متعددی از حرکت امام حسین (ع) به عنوان امر به معروف و نهی از منکر یاد شده است. درباره این موضوع که سراسر در قرآن به آن تاکید شده نکاتی را عرض می کنم. در اصل اخلاقی امر به معروف و نهی از منکر، هیچ اختلاف نظری نیست. جان استوارت میل نویسنده کتاب رساله درباره آزادی، بنیان گذار تمدن غربی است و قطعا آموزه های خود را از تعلیمات انسانی نگرفته است.
او می گوید: اگر کسی روزانه در پارک قدم می زند و برای پیاده روی بر روی پل پارک، آنجا می رفته و روزی خبر برسد که این پل خراب شده است نقش ناظر و تکلیف اخلاقی او چیست؟ او معتقد است باید وضعیت را برای او توضیح بدهد اما شخص ناظر نمی تواند جان او را تصرف کند و او را از حرکت بازدارد.
وی افزود: لیبرال های افراطی هم از مقوله اجبار برای خیر استفاده نمی کنند اما می پذیرند که انسان باید برای توسعه خیر تلاش کند. این مسئله در مبانی دینی ما حل شده است. امر به معروف و نهی از منکر از ضروریات دین قلمداد نشده است. اما در میان اندیشمندان اسلامی این بحث مطرح است که آیا امر به معروف و نهی از منکر از وجوب عقلی است یا شرعی؟ قرآن و سنت هم این موضوع را از باب همراهی با عقل تایید کرده است. اگر این موضوع را عقلی بدانیم باید آن را در چارچوب همان عقل و رهیافت دنبال کنیم و اگر شرعی است باید محدوده ای که، شرع برای آن تعریف کرده را بپذیریم.
این روحانی در ادامه افزود: سوالی مطرح است که آیا امر به معروف و نهی از منکر وظیفه آحاد مکلفین است یا حکومت دینی؟ از نظر مبانی دینی و قانون این مسئله عام است و شامل حال همه می شود. ابزار و جوهر و هسته امر به معروف و نهی از منکر باید مانند یک سلاح و ابزار در دست شهروندان باشد. سلاحی است که اسلام، عقل و عقلانیت به دست مردم داده است. اسلامی که باید از محمد و اصحاب راستین محمد یاد گرفت این است که در اسلام، زبان کسی در برابر حاکم نلرزد و برای بیان حق و ستاندن حق، به لکنت نیفتد.
نوبهار بیان کرد: درباره امر به معروف و نهی از منکر در روایات آمده است و اگر این مقوله بد اجرا شود، فرامین دین را خراب می کند. مسئله مهم آگاه بودن آمر و ناهی است. اکر کسی امر می کند باید آگاهی عمیق از دین داشته باشد و این مهم کار هرکسی نیست. گاهی برخی آگاه نیستند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند که در اینجا بحث ارشاد توسط فرد جاهل است نه امر به معروف و نهی از منکر.
بین کسی که نمی داند و قانع نمی شود با فردی که می گوید می دانم و اصرار به انجام این کار دارم، تفاوت وجود دارد.
این روحانی با طرح یک سوال گفت: وقتی کسی نماز می خواند و لباس او از پشت نجس است آیا بر من واجب است بگویم؟ پاسخ خیر است. اینکه بر ما واجب باشد همه ناآگاهان را آگاه کنیم چنین چیزی را هیچ یک از فقها نگفتند. امر به معروف و نهی از منکر نباید ضرر داشته باشد. چرا بعد از ۱۴۰۰ سال راجب امام حسین (ع) بحث می شود چون وارد ماجرایی شدند و خود را در معرض خطر قرار دادند و شهید شدند اما به کسی برای تبعیت اجبار نکردند.
وی تاکید کرد: من در مباحث ندیدم که امر به معروف و نهی از منکر مستلزم تحقیر باشد و نقض کرامت کسی باشد که آن فرد، انسان است. کرامت افراد نباید مخدوش شود. آنهایی که به دنبال قانون مندی هستند شتاب و عجله خود را پایین بیاورند و در متون دینی تامل کنند. جایز نیست که انسان امر همراه با فعل حرام کند مثل دشنام دادن و اهانت کردن. اگر قرار است کسی اعدام شود جایز نیست که او را دشنام کنیم. اینکه با کسی مشکلی دارید و تصاویر او را به فضای مجازی بیاورید، شاید روزی به روز آن خانواده که شاید متدین باشند، بیفتید پس این کار را نکنید. مگر جمع نشدیم که از امام حسین (ع) یاد بگیریم. امر به معروف و نهی از منکر نباید منجر به نقض کرامت شود. من روی شرط شیخ بهایی تاکید می کنم، کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند باید عادل و اهل باشد. اینکه من هزار آلودگی داشته باشم چه طور می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم. اگر قبول داریم امر به معروف و نهی از منکر نتیجه گرا و غیر هدفمند و کور نیست آن وقت درست حرکت کردیم.
این روحانی با اشاره به نظام اخلاقی وظیفه گرا افزود: کنش گر اخلاقی باید به نتیجه عمل خود نگاه و به وظیفه عقلانی و اخلاقی خود، عمل کند. کانت می گوید: اگر برمبنای وظیفه گرایی در خانه نشستید و ظالم به دنبال مظلوم بود و می دانید اگر معرفی کنید او را می کشند باز هم نباید دروغ بگویید. در نظام اخلاقی وظیفه گرا باید به وظیفه خود عمل کنید نه به پیامدها. اهل اندیشه به کانت اشکال گرفتند. کانت معتقد است اگر دروغ را بر مبنای مصلحت تجویز کنیم قبح آن از بین می رود. کانت معتقد است اگر دروغ را بر مبنای مصلحت تجویز کنیم قبح آن از بین می رود.
وی با اشاره به نظام اخلاقی نتیجه گرا افزود: یعنی اینکه باید پیامدها نتیجه داشته باشد. امر به معروف و نهی از منکر عمل فاقد نتیجه را بر نمی تابد.
این روحانی تاکید کرد: امر به معروف و نهی از منکر مهم نیست نتیجه مهم است. گاهی اوقات خوانش هایی از امر به معروف و نهی از منکر می شود که برداشت می شود امر باید رویکرد وظیفه گرا داشته باشد. امام خمینی (ره) در مباحث امر به معروف و نهی از منکر تاکید دارند که اگر عمل شما نتیجه ای ندارد آن را رها کنید.
وی افزود: وجود امام حسین (ع) در امر به معروف و نهی از منکر کاملا بر مبنای عقلانی و اخلاقی است و ایشان نتیجه های معینی را پیگیری کردند و به آن رسیدند. قیام و انقلاب امام منبعث از عقلانیت بود. امام حسین (ع) تا به امروز عاشورایش و قیامش، لحظه به لحظه برای ما نور و روشنایی و هدایت است.
محمد سعید بهمن‌پور در پنجمین شب از سلسله نشست‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (علیه السلام) به ایراد سخنرانی پرداخت.
محمد سعید بهمن پور در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی با اشاره به اهمیت توسل گفت: موردی که همواره در اجتماع ما مورد شبهه قرار گرفته و در معنا و مفهوم آن ما و مردم دچار مشکل شدیم، موضوع توسل است. توسل نوعی شفاعت است. وقتی همه اینها با هم قاطی می شوند مورد گیج شدن گوینده، مستمع و مردم می شود. توسل وسیله حرکت به سمت پرودگار است. در سوره مائده آمده است ای کسانی که ایمان آورده اید از اینکه خداوند را فراموش کنید و مخالفت کنید پرهیز کنید و وسیله ای برای به سوی او رفتن بجویید. فرشتگان هم به دنبال وسیله ای هستند که به خداوند نزدیک شوند. نمی شود کسی بگوید من عاشق خدا هستم ولی کاری نمی کنم. باید کاری کنیم تا به خدا نزدیک شویم. در نهج البلاغه، امیرالمومنین درباره وسیله صحبت قراع دارند. بالاترین وسیله ایمان است. اصل وسیله ایمان است.
وی افزود: در جهان عده ای خداوند را بدون دین قبول دارند و می گویند دین های قدیمی به درد ما نمی خورد. برخی می خواهند بین خدا و رسولان خدا فاصله بیندازند که این مورد قبول نیست.
بهمن پور با اشاره به اهمیت جهاد در راه خدا گفت: قله اسلام و تسلیم شدن، جهاد در راه خدا است کاری که امام حسین (ع) کردند. جهاد امام کار معمولی نبود.
وی افزود: وسیله دیگری که باعث ارتباط ما می شود فطرت است.
وی با اشاره به اهمیت نماز بیان کرد: ما دین بدون نماز در هیچ دوره ای نداشتیم. از صد تا نماز شاید در دو مورد، ارتباط ما برقرار شود همین بس است. اگر نماز نخوانیم اصل ارتباط برقرار نمی شود.
بهمن پور بیان کرد: صله رحم باعث زیاد شدن مال و تاخیر انداختن اجل می شود. صله رحم فقط تلفن زدن نیست اصل صله رحم، کمک کردن به فامیل و خویشاوندان است که نیاز به کمک دارند. ممکن است خویشاوندی را سال ها نبینیم این قتل رحم نیست اما اگر به نیاز آنها توجه نکنیم، قتل رحم کردیم.
وی در ادامه افزود: برای هر انسانی در ابتدای تولد اجل تعیین شده است اما هر انسانی با آن اجل نمی میرد. امام سجاد (ع) می فرمایند انسان ها بیشتر از اینکه با اجلی که خداوند برای آنها تعیین کرده بمیرند با گناه خود می میرند. گاهی انسان ها بیشتر از اجلی که برای آنها مقرر شده عمر می کنند. چیزی که عمر را زیاد و تقدیر را عوض می کند اجلی است که نزد او نوشته شده است و او نمی داند این هم وسیله ای برای رسیدن به خداوند است. هرکار خیری که انسان انجام می دهد وسیله ای برای رسیدن به خداوند است. هر کمکی که می کنیم و هر قرآنی که می خوانیم وسیله ای برای رسیدن به خداوند است.
این روحانی برجسته تاکید کرد: فکر می کنیم بین خداوند و ما واسطه وجود دارد و باید همه چیز را از ائمه سوال کنیم. اهل سنت در این مورد با ما اختلاف نظر دارند آنها معتقد هستند خداوند واسطه نیاز ندارد همه باید مستقیم از خداوند سوال کنند. با خداوند کسی دیگری را نخوانید این آیه قرآن است. توسل معنای دقیقی دارد.
بهمن پور تاکید کرد که وسیله با واسطه اشتباه نشود. اینکه کنار حرم هستید همه چیز را از خداوند بخواهید اما چون تصور می کنیم امامان قدرت دارند به آنها متوسل می شویم. آن قبر وسیله ای برای تقرب به خداوند است.
وی با طرح یک سوال که آیا گریه وسیله تقرب به خداوند است، گفت: بله. هرچه انسان ها، بیشتر به خداوند نزدیک شوند خواسته های آنها زودتر اجابت می شود. اشک برای امام حسین (ع) وسیله ای برای نزدیک تر شدن به خداوند است.
بهمن پور با اشاره به حکومت معاویه اظهار کرد: حکومت معاویه ۲۰ سال طول کشید و مفاد صلح نامه هم نقض شد. در سال ۵۸ امام حسین (ع) به حج رفتند و شاید در همان سال دعای عرفه را خواندند. آنجا امام خواستند تا اصحاب پیغمبر و تابعین بیایند. حدود ۷۰۰ نفر آمدند و در خیمه امام جمع شدند، امام سخنرانی غرایی کردند و دلیل قیام خود را نیز بیان کردند. در این خطبه امام درباره مقام امام علی (ع) و اینکه معاویه چه کرده است سخنرانی کردند. امیر مدینه، امام حسین (ع) را فراخواندند تا بیعت کند امام می فرمایند چطور می توانم با یزید بیعت کنم.
بهمن پور با اشاره به ذبح اسماعیل بیان کرد: وقتی ابراهیم مامور ذبح اسماعیل شد و این کار را انجام داد یعنی هر دو تسلیم شدند. وقتی کارد بر گلوی اسماعیل قرار گرفت ندا آمد که بس است ما می خواستیم، تسلیم پذیری و آستانه انسان را در برابر خدا ببینیم. خداوند با ابراهیم آستانه تسلیم پذیری انسان را سنجید و ندا آمد من تو را امام قرار دادم. در ادامه ندا به پیغمبر آمد که از دین و ملت ابراهیم تبعیت کن.
وی با طرح این مسئله که، کار ابراهیم سخت بود یا اسماعیل، اظهار کرد: کار ابراهیم سخت تر بود زیرا باید شیره دل و فرزند خود را ذبح می کرد. داستان ابراهیم چندین بار برای امام حسین (ع) تکرار شد. کسی نمی تواند تصور کند که در یک روز همه عزیزان یک نفر شهید شوند. وقتی علی اصغر شهید می شود امام دست بر گلوی او می گذارند و خونش را به آسمان پرتاب می کنند و به خداوند می گویند، من در برابر تو تسلیم هستم. اسماعیل، امام حسین (ع) علی اکبر بود.
۲۱۶۲۱۷