به گزارش «»- حجت الاسلام دکتر سروش محلاتی دیروز ۱۳ تیرماه در نشستی با عنوان «امامت تاریخی و امامت فرا تاریخی» با بررسی کتاب محقق اصفهانی در مورد ولایت به نکات بسیار مهمی در مورد امامت و فلسفه غدیر اشاره کرد. وی در این سخنان با اشاره به اهمیت نظر آیت الله سید حسین بروجردی مبنی بر کنار گذاشتن اختلافات تاریخی با اهل سنت در مورد حکومت امام علی علیه السلام و اصل قرار دادن ولایت تشریعی و تکوینی ایشان که امری فراتاریخی است، از طریق ۴ فرد مختلف به نقل این نظر دوران‌ساز زعیم بزرگ شیعه پرداخته است:
حجت الاسلام سروش محلاتی با اشاره به وجود دو تفسیر از امامت که توسط محقق اصفهانی مورد تاکید قرار گرفته است گفت: تفسیر اول این است که امام واسطه فیض بین مبدا هستی و ماست و این واسطه‌گری، هم تکویناً و هم تشریعاً برقرار است. به این معنا امامت با مرگ امام پایان نمی‌پذیرد چون این معنا از امامت به حیات مادی وابسته نیست. از این نظر بین امام حی و امام گذشته تفاوتی نیست و این امامت را میتوان امامت فراتاریخی نامید که زمان انقضا ندارد. امام معنای دوم این است که امام یک منصب جعلی است و خداوند قرار داده است که امام متصدی حکومت باشد. این امامت مشروط به حی بودن امام است و نافی امامت به معنای اول نیست و میتوان آن را امامت تاریخی نامید.
سروش محلاتی با اشاره به نظر آیت الله بروجردی در تفسیر از غدیر گفت که ایشان امامت در تفسیر اول را اصل میدانستند و زمان امامت در معنای دوم را برای حضرت علی(ع) سپری‌شده تلقی میکردند و تأکید بسیار داشتند که شیعیان باید با تمرکز بر روی امامت در تفسیر اول، به مشاجرات تاریخی با اهل سنت پایان دهند. به این ترتیب هم وحدت در جامعه اسلامی حفظ خواهد شد و هم به دلیل اینکه امامت در معنای اول در بسیاری از آیات و روایات مورد تایید اهل سنت و شیعه می‌باشد و بسیاری از اهل سنت در مقام معنوی و سخنان تشریعی حضرت علی(ع) بحثی ندارند باعث ارتباط بیشتر اهل سنت با این وجود بزرگوار خواهد شد.
دکتر سروش محلاتی با اشاره به بخشی از نامه امام علی(ع) به مردم مصر هنگام اعزام مالک اشتر به مصر گفت: امام در این نامه با اشاره به حوادث بعد از وفات پیامبر(ص) میفرماید من خوفناک شدم که بعد از پایمال شدن حق من در حکومت با کناره گیری من مصیبتی به دین وارد شود که بزرگتر از متاع حکومت نمودن من بود که به زودی میگذرد (فَخَشِیتُ إِنْ لَمْ أَنْصُرِ الْإِسْلَامَ وَأَهْلَهُ أَنْ أَرَی فِیهِ ثَلْماً أَوْ هَدْماً، تَکُونُ الْمُصِیبَةُ بِهِ عَلَی أَعْظَمَ مِنْ فَوْتِ وِلَایتِکُمُ الَّتِی إِنَّمَا هِی مَتَاعُ أَیامٍ قَلَائِلَ، یزُولُ مِنْهَا مَا کَانَ، کَمَا یزُولُ السَّرَابُ، أَوْ کَمَا یتَقَشَّعُ السَّحَابُ – نامه ۶۲ نهج البلاغه)
سروش محلاتی اضافه کرد امام علی(ع) در اینجا به معنای دوم ولایت اشاره دارند و نمیخواستند که موضوع حکومت ایشان باعث اختلاف در امت شود. به گفته سروش محلاتی خود حضرت علی(ع) در زمان حکومت خود، خیلی مایل به ورود به این مباحث اختلافی نبودند و میگفتند که فعلاً باید به مسئله معاویه و مشکلات روز جامعه بپردازیم. حتی خطبه شقشقیه هم که در آن به اختلافات اشاره شده است یک سیاست کلی نبوده است و خود حضرت هم فرمود که شقشقهٌ! یعنی از روی ناراحتی بسیار از ایشان صادر شده است.
مرحوم آقای بروجردی دقیقاً چنین رویکردی داشته‌اند به همین دلیل هم بود که هنگام انتشار کتاب الغدیر توسط علامه امینی که مورد تمجید برخی از علما قرار گرفت آیت الله بروجردی واکنش خاصی نشان نداشتند. وی با نقل خاطره ای از آیت الله بروجردی گفت که ایشان در زمان حمله اسرائیل به مصر نسبت به وضعیتی که در اصفهان به وجود آمده بود اظهار ناراحتی کرده بودند. در آن وقت علامه امینی به اصفهان آمده بودند که منبرهای ایشان به طور طبیعی تعرض نسبت به خلفا را در پی داشت.
در نگاه آیت الله بروجردی شیعیان در عین حفظ نظرات خود مبنی بر حقانیت امام علی(ع) باید روی موضوع «حجیت قول عترت» تمرکز کنند که اهل سنت هم مخالفتی با این موضوع ندارند. در واقع در نظر ایشان موضوع مرجعیت علمی و معنوی امام علی(ع) و ائمه هدی بسیار مهمتر از موضوع حکومت ایشان است که دیگر زمان آن گذشته است.
سروش محلاتی گفت: متأسفانه آیت الله بروجردی در این موضوع، کتاب تالیفی ندارند و این سخن ایشان مظلوم واقع شده است و حتی در سطح نخبگان هم شناخته شده نیست. محلاتی با نقل خاطره ای از شهید مطهری از شاگردان آیت الله بروجردی (اسلام و نیازهای زمان-مجموعه آثار -جلد ۲۱-صفحه ۱۲۶) از قول شهید مطهری اضافه نمود:
یادم هست که مرحوم آیت الله بروجردی همیشه این مطلب را گوشرد میکرد: دو مطلب است که باید همیشه از یکدیگر تفکیک شوند. آن وقت همیشه اختلافات ما با سنی ها حل میشود و به نفع ما هم حل میشود: ۱- مسئله خلافت و زعامت ۲- مسئله امامت.
آیت الله بروجردی میگفت که نباید روی موضوع اول با سنی ها بحث کرد چون هم ابوبکر و هم حضرت علی (ع) دیگر نیستند و نباید با بحث روی این موضوع، خودمان را خسته کنیم! ولی احادیثی مانند «انی تارک فیکم الثقلین» در حجیت قول عترت پیامبر(ص) برای اهل سنت هم مورد پذیرش است.
نظر آیت‌الله بروجردی به نقل از آیت الله اشتهاردی
آیت الله اشتهاردی هم که یکی از افراد مورد تایید و نزدیک آیه الله بروجردی در تهیه کتاب جامع الاحادیث بودند در کتاب «کشکول زمان» خود به مطلب مشابهی در سخنان آیت الله بروجردی اشاره کرده اند.
نظر آیت‌الله بروجردی به نقل از واعظ زاده خراسانی
نقل سوم این مطلب از مرحوم آقای محمد واعظ زاده خراسانی است که از افراد مورد تایید آیت الله بروجردی در تهیه کتاب جامع الاحادیث بودند. ایشان هم در نشریه کیهان فرهنگی شماره ۲۵۷ به همین نظر آقای بروجردی اشاره دارند که مسئله خلافت مربوط به زمان گذشته است و بحث در آن، در حال حاضر بیفایده است و اکنون مورد نیاز مسلمانان نیست و آنچه مورد نیاز است احکام فقهی است که مسلمانان مانند صدر اسلام باید بدانند که احکام را از چه منبعی بگیرند؟
نظر آیت‌الله بروجردی به نقل از هاشمی رفسنجانی
نقل چهارم این مطلب هم از آقای هاشمی رفسنجانی است که در روزنامه جمهوری اسلامی-۲۹ مهر ۱۳۹۲ منتشر شده است. ایشان میگوید که در روزهای جوانی که در درسهای آیت الله بروجردی شرکت میکردند ایشان گفته اند که به جای مجادله با برادران اهل سنت بر سر خلافت باید بر سر مرجعیت اهل بیت بحث کنیم و با هم به توافق برسیم.
به گفته آقای سروش محلاتی، شهید مطهری این سخن آقای بروجردی را قبول دارند و در یادداشت های خود در جلد هفتم مجموعه آثار-ص ۴۵۱ به این موضوع اشاره دارد و میگویند ب؟
نظر مشابه آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری با آیت الله بروجردی
البته گویا در زمان شیخ عبدالکریم حائری هم این موضوع مطرح بود و فردی به نام آقاسید مصطفی صفایی خونساری که از شاگردان شیخ بود در نشریه ای به نام همایون در بهمن ۱۳۱۳ مقاله ای در مورد اختلافات دینی دارند که این مقاله در جاهایی مانند نورمگ وجود دارد و به این موضوع اشاره شده است که اختلافات کنونی، مورد ندارد زیرا امروز کسی که داعی خلافت داشته باشد در میان نیست که به این واسطه اختلافی وجود داشته باشد. این همان مقاله ای است که میگوید برای شیخ عبدالکریم حائری هم خوانده و با ایشان مذاکره نموده اند که ایشان هم این موضوع را تایید نموده اند.
