خواه یا ناخواه بنیاد سینمای فارابی، همواره با نقدهای زیادی مواجه شده و این حجم از انتقادات دست‌کم در یکسال گذشته بیش از پیش افزایش پیدا کرد و این ماجرا هم دلایل زیادی داشت. حالا در راستای گسترش تعاملات بنیاد سینمای فارابی با بدنه فعالان حرفه‌ای سینمای ایران، دو روز پیش جمعی از منتقدان و فعالان اثرگذار در حوزه نوشتار سینمایی با مدیرعامل بنیاد سینمایی ایران دیدار و گفت‌وگو کردند.
مدیرعامل فارابی در این دیدار ضمن اهمیت برگزاری جلسه با فعالان حرفه‌ای صنوف سینمایی گفت: «فارابی در سال گذشته با زردنگاری‌های بسیاری مواجه بود که نه نقد سازنده و نه حتی حرف قابل استنادی برای گفتن داشتند، و ما به جای جدل رسانه‌ای وقت خود را بر روی تولید اثر و ارتقای فعالیت‌های سینمای ایران گذاشتیم. در این یک سال کار کردیم و حالا کارنامه‌ای وجود دارد که می‌تواند محل ارزیابی و نقد ما باشد و از اینکه کارنامه خود را در بوته نقد بگذاریم استقبال می‌کنیم.نقدها را بی واسطه خواهیم شنید و جلسه با اهالی نقد و نظر سینما را یکی از مهمترین جلسات با صنوف حرفه‌ای سینما برای خود می‌دانیم چرا که از اینکه عملکردمان نقد اصولی و حرفه‌ای شود استقبال می‌کنیم.»
این جلسه با حضور منتقدان و فعالان حوزه نوشتار سینمایی برگزار شد، اهمیت جریان اصیل نقد در راهبرد مدیریت کلان سینما، جایگاه امروز نقد و نوشتار سینمایی، لزوم ارتباط مداوم فعالان حوزه نقد با مدیریت سینما و ارائه راهبرد موثر به بنیاد سینمایی فارابی و همچنین تلاش فارابی در ارتقای حوزه تخصصی نوشتار سینمایی از جمله مهمترین مسایلی بود که مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.
اما ماجرا این است که بنیاد سینمایی فارابی پس از تمام نقدهایی که به او وارد شده تصمیم به گفت‌وگو با اهل فن گرفته است، لازم نیست راه دوری را طی کنیم بهمن ۱۴۰۱ بود که ماه پیش یعنی در فروردین بود که عملکرد فارابی به گونه‌ای شد که نقدهای زیادی به او وارد کردند. ماجرا در گام اول تعداد فیلم‌های حاضر در جشنواره بود که از میان ۲۰ و چند فیلمی که در این رویداد حضور داشتند، ۹ فیلم برای این ببنیاد سینمایی بود.
«بعد از رفتن» به کارگردانی رضا نجاتی و تهیه‌کنندگی محمود بابایی، «جنگل پرتقال» به کارگردانی آرمان خوانساریان و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی،«روایت ناتمام سیما» به کارگردانی علیرضا صمدی و تهیه‌کنندگی مجید رضابالا، «سینما متروپل» به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر و تهیه‌کنندگی سیدحامد حسینی، «شماره ۱۰» به کارگردانی حمید زرگر نژاد و تهیه‌کنندگی ابراهیم اصغری، «کاپیتان» به کارگردانی محمد حمزه‌ای و تهیه‌کنندگی سیدصابر امامی، «کت‌چرمی» به کارگردانی حسین میرزامحمدی و تهیه‌کنندگی کامران حجازی، «گل‌های باوارده» به کارگردانی مهرداد خوشبخت و تهیه‌کنندگی سعید سعدی و«هوک» به کارگردانی حسین ریگی و تهیه‌کنندگی علی آشتیانی‌پور به ترتیب حروف الفبا عناوین فیلم‌هایی بودند که نهاد ملی سینمای ایران را در فجر چهل و یکم نمایندگی می‌کنند.
نقدها در گام اول به جشنواره و عوامل برگزار کننده آن وارد شد که چرا بخش اعظمی از فیلم‌های حاضر در این رویداد، برای نهادهای دولتی هستند و همان زمان هم نقدها بر این ماجرا بود که فیلم‌ها به دو دسته خودی و غیرخودی تقسیم شده است، اما بخش دوم انتقادات زمانی آغاز شد که فیلم‌ها به نمایش درآمد و آن‌جا بسیاری از منتقدان و مخاطبان از بنیاد سینمایی فارابی پرسیدند که این همه بودجه و هزینه صرف چه فیلم‌هایی شده و چرا کیفیت آنها تا این اندازه ضعیف است؟
حدود دو ماه از این ماجرا گذشت و ناگهان در جدول پخش برنامه‌های تلویزیونی نام سه فیلمی به چشم خورد که برای بار اول دو ماه قل اکران شده بودند و هنوز هم روی پرده سینما نرفته بودند؛ اینکه یک فیلم سینمایی پیش از اکران در سینما روی آنتن تلویزیون برود، اتفاق بسیار نادری است که اولین‌بار برای فیلم سینمایی «یدو» که تقریبا بیش از نیمی از جوایزه آن دوره از جشنواره را دریافت کرده بود اتفاق افتاد و این روند ادامه پیدا کرد تا عید امسال و پخش آن سه فیلم از تلویزوین. همین ماجرا دو پرسش را ایجاد کرد، آیا وظیفه فارابی فیلمسازی برای تلویزیون است؟ آیا کاری منطقی است که فیلم پیش از اکران در سینما روی آنتن تلویزیون برود؟
که پاسخ هر دو پرسش با قطعیت خیر بود و همین ماجرا باب انتقادات زیادی را به روی فارابی گشود.
در همان زمان سیدمهدی جوادی، درباره پخش تلویزیونی فیلم‌های سینمایی که با مشارکت بنیاد فارابی ساخته شده‌اند و اینکه ممکن است این نوع پخش به اقتصاد سینما ضربه وارد کند، بیان کرد: «به اعتقاد ما، از وجه «اقتصاد سینما» کار درستی کردیم، چراکه مدل قراردادهای ما با سازمان صداوسیما به گونه‌ای بود که برای هر فیلم، ۵۰۰ هزار بلیت سینما با میانگین قیمتی ۳۰ هزار تومان دریافت کردیم. این میزان قیمت نیز با محاسبه اینکه سینماهای درجه یک و دو بلیت‌هایشان از ۲۰ هزار تومان شروع می‌شود و در پردیس‌ها به ۴۵ هزار تومان می‌رسد، مقرر شد.»
سرمایه‌گذار این فیلم‌هایی که روی آنتن تلویزوین رفت فارابی بود و در انتقاد به این اقدام فارابی روزنامه جوان انتقادی جدی از این سازمان کرد.
اگرچه پخش فیلم‌های سینمایی از تلویزیون به سود این رسانه است، ولی به اقتصاد سینما ضربه می‌زند. اکران این فیلم‌ها پس از پخش در تلویزیون، دیگر محلی از اعراب ندارد و کسی خواهان دیدن‌شان در سینما نیست. فیلم‌های سینمایی برای اکران در سالن‌های سینما ساخته می‌شوند و بیشتر سود و درآمدشان از محل فروش بلیت تامین می‌شود.
مگر آنکه تلویزیون پول کلانی را بابت پخش به تهیه‌کنندگان فیلم‌ها بدهد و این پول دوباره به چرخه تولید برگردد که با شرایط فعلی صداوسیما، چنین اتفاقی دور از ذهن به نظر می‌رسد. آیا فارابی بابت واسپاری رایت تلویزیونی، هزینه بالایی گرفته؟ به نظر می‌رسد حداقل هزینه تولید دو فیلم شماره ده و هوک حدود ۳۰ میلیارد باشد. آیا تلویزیون بابت پخش این دو فیلم متوسط به پایین، حداقل نصف این پول را به فارابی داده؟
البته در شرایطی رقم ۱۵ میلیاردتومان برای فیلم‌ها اعلام شد که ابراهیم اصغری، تهیه‌کننده فیلم سینمایی «شماره ده» پیش‌تر به خبرآنلاین گفته بود یک هماهنگی بین من و فارابی شکل گرفت و طبق پیگیری سازمان صداوسیما، بودجه ۷ تا ۸ میلیار تومانی برای خرید این فیلم و پخشش در دو نوبت پیشنهاد شد.
همان زمان محمود گبرلو، منتقد سینما، در انتقاد به این عملکرد
اینکه تولیدات سینمایی به لحاظ کیفی، خوب و قوی یا بد و ضعیف هستند، نظریه‌های شخصی است. باید دید جهان بینی یک بنیاد چیست؟ و مهم‌تر اینکه بنیاد سینمایی فارابی به لحاظ فرم و تکنیک نباید استانداردهای پایین‌تری را انتخاب کند و اثری را به عنوان محصول کار خودش معرفی کند. بنیاد فارابی باید این موضوعات را رعایت کند، نه اینکه محصولی را بسازد که صاحب نظران و منتقدین و تحلیل‌گران آن را تایید نمی‌کنند و این اشکال جدی وارد شده است.
صد درصد فیلمی که فارابی تولید می‌کند، حتما باید از لحاظ تکنیک، فرم و محتوا تاثیرگذار باشد وگرنه به طور طبیعی فیلم‌های سطحی و معمولی را بخش خصوصی هم می‌تواند تولید کند. انتظاری که ما از فارابی داریم، تولید آثار فاخر و ارزشمند است و کارش تولید فیلم‌های سطحی نیست. بحث گیشه سینما هم تحلیلی و عمیق است. گیشه سینما هم شاید با فیلم‌های فاخر یا تفکرات خاص تامین نشود، بلکه با فیلم‌های معمولی و بعضا کمدی هم تامین شود؛ چون در سیاست‌های سازمان سینمایی تامین گیشه سینما تعریف نشده و بیشتر دنبال آثار فاخر و با ارزش هستند.
شاید الان زمانش رسیده باشد که ما در استراتژی سینمای خودمان و استراتژی سینمای حاکمیت تغییری ایجاد کنیم، چون سینما در حال ورشکستگی است، فیلم‌ها به فروش نمی‌رسد، صندلی‌ها خالی است و سینمایی‌ها هم فروش چندانی ندارند و دچار فقر و مشکلات هستند و ضعفی که ما الان داریم این است که سازمان سینمایی طبق روال سابق خودش عمل می‌کند و نگاه نمی‌کند که ذائقه امروز مخاطب سینما چیست تا از طریق آن گیشه تامین شود.
من نمی‌گویم به سمت کمدی‌های سطحی و نازل حرکت کنیم تا فقط بتوانیم پول به دست بیاوریم. ما می‌توانیم فیلم‌های فاخر و خوب داشته باشیم تا تماشاگر به سالن سینما بیاید و فیلم را با میل تماشا کند.
حالا پس از آن نشست خبری با منتقدان سینمایی بنیاد سینمایی فاربی از نهایی شدن سبد تولیدات این بنیاد برای امسال خبر داده و با سرفصل‌ها به چند موضوعی که سال گذشته محل نقد جدی این بنیاد بود پرداخته است.
مسعود احمدیان سرپرست معاونت فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی درباره آخرین وضعیت پروژه‌های سینمایی این بنیاد در امسال گفت: «از جمله سیاست‌های فارابی در حوزه تولیدات سینمایی حمایت از تنوع موضوعی است و دنبال آن نیستیم همه تولیداتی را که مورد حمایت قرار می‌دهیم به‌عنوان محصول فارابی معرفی کنیم. چراکه وظیفه فارابی حمایت از توسعه سینمای ملی ایران است. بسیاری از فیلم‌ها و فیلمنامه‌ها جهت ارتقا در فارابی مورد حمایت قرار می‌گیرند و نامی از فارابی در آن اثر به‌عنوان مشارکت‌کننده و یا صاحب فیلم ذکر نمی‌شود که برخی از آثار مورد حمایت فارابی در سال گذشته از همین جنس هستند و فارابی در راستای توسعه و رونق سینمای ملی ایران از آنها حمایت کرده است. از جمله می‌توان به «پرونده باز است» آخرین اثر زنده‌یاد کیومرث پوراحمد و یا «بخارست» که موجب احیای مجدد سینما در دوران پساکرونا شد اشاره کرد.»
احمدیان در ادامه افزود: «یکی از مهمترین مسائل در مورد نحوه تولید فارابی که نیاز به اصلاح باور عمومی دارد این است که همه تولیدات فارابی ناظر به جشنواره فجر نیست، بلکه برای فارابی به‌عنوان نهاد ملی سینمای ایران توسعه سینمای ملی مسئله اصلی است. در واقع حفاظت از منافع ملی، توسعه ژانر، اشتغال و توسعه فعالیت سینماگران و فعال‌سازی ظرفیت‌های استانی از مهمترین نکات در تصمیم‌گیری فارابی در فرآیند تولید اثر است.»
این مدیر بنیاد فارابی ادامه داد: «فارابی به عنوان نهاد ملی سینمای ایران اصولی برای تولیدات خود قائل است و قرار نیست موازی‌کاری کند. در حوزه‌هایی ورود خواهیم کرد که کمتر کسی در این حوزه‌ها وارد شده و یا بخش خصوصی توان ورود به این حوزه‌ها را ندارد. در واقع فارابی درصدد پر کردن خلاء‌های تولید در سینمای ملی ایران است.»
معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی درباره تولیدات امسال این بنیاد هم تأکید کرد: «مهمترین نکته درباره روند تولیدات امسال این است که سبد تولیدی سال ۱۴۰۲ فارابی نهایی شده، بخشی از آثار در دست تولید قرار گرفته و برنامه فارابی برای تولیدات کاملاً مشخص شده است. همچنین برخی از تولیدات که در سال گذشته آغاز شده بود در دست پیگیری است.»
احمدیان افزود: «تولید برخی از آثار از سال گذشته آغاز شده و برخی دیگر نیز با طی فرآیند نهایی فیلمنامه وارد مرحله پیش‌تولید شده‌اند. ضمن اینکه اصولاً برنامه‌ریزی برخی از تولیدات یک ساله نیست و با توجه به حجم کار، برخی از پروژه‌ها در یک بازه زمانی دو ساله تعریف شده‌اند.»
۵۷۲۴۵