وقتی از آلودگی هوا صحبت می‌شود، ذهن‌ها می‌رود سمت روزهای سرد سال و آن ایامی که هوا رنگ چرکی به خود می‌گیرد و کوه‌ها و ساختمان‌های بلند شهر قابل دیدن نیست، و یا روزهایی که هوا سرد نیست اما ریزگردها در هوا وجود دارد و توصیه‌ها برای مراقبت و ماندن در منزل چند برابر می‌شود.
به عبارتی ذرات معلق PM یا Particulate matter، ترکیبی از جامدات و مایعات مختلف مثل کربن، مواد شیمیایی آلی پیچیده، سولفات‌ها، نیترات‌ها، گرد و غبار معدنی و آب معلق در هوا است. این ذرات اندازه‌های متفاوتی دارند. بعضی از ذرات مانند گرد و غبار، دوده و خاک آنقدر بزرگ هستند که با چشم غیر مسلح هم دیده می شوند. اما خطرناک‌ترین نوع این ذرات که بسیار کوچکتر هستند، ذرات معلق PM 10 و PM 2.5 هستند. PM 10 ذرات آلاینده‌ای هستند که قطری کمتر از ۱۰ میکرون دارند. میکرون ۱۰۰ برابر کوچکتر از یک میلی‌متر است. این ذرات بسیار ریز به راحتی وارد جریان خون می‌شوند و خطرات بسیار زیادی را برای سلامتی ما دارند.
در کنار دی‌اکسید گوگرد (SO۲) مونو و دی‌اکسید نیتروژن (NO۲; NO) آلاینده‌ای به اسم آلاینده ازن هم جزو آلاینده‌های خطرناک است که کمتر از آن دوتا اسمش را شنیده‌ایم. اما اگر این روزها شنیدید که هوا آلوده است و برایتان سوال شد که هوا چطور در تابستان آلوده شده، باید درباره ازن بیشتر بدانید.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور دراین‌باره با خبرآنلاین گفت‌وگو کرده است. مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:
در فصل تابستان بیشترین آلودگی شهری غالبا از ترکیبات نیتروژن NOx و واکنش ترکیبات نیتروژن با کمک نور خورشید در دمای بالا و وجود مواد ارگانیک/عالی خطرناک و تولید گاز ازن ناشی می‌شود. منبع اصلی آزاد شدن ترکیبات نیتروژنی از بخش حمل و نقل و خودروهای بنزین سوز و همچنین فعالیت‌های صنعتی و کارخانجات است. در هوای گرم تابستان مجاورت اکسیدهای نیتروژن (NOx) با ترکیبات ارگانیک خطرناک و با وجود تابش و دمای بالا تابستان، واکنش بین این گازها موجب تشکیل گاز ازن می‌شود. گرچه گاز ازن در ترازهای فوقانی جو موجب جلوگیری از تابش فرابنفش و کاهش سطح آن می‌شود و وجود گاز ازن در ترازهای فوقانی جو عملکرد مطلوب دارد، اما در سطح زمین ازن یک آلاینده است و موجب انواع بیماری‌های تنفسی، پوستی و بیماری گیاهان می‌شود.
برای کاهش تاثیر زیان‌آور گازهای آلاینده مانند ازن بهتر است در ساعات اوج ترافیک و وسط روز که دما بالا است، از ترددهای غیرضروری پرهیز و همچنین در این شرایط از فعالیت‌های ورزشی در محیط و کانون‌های ترافیک شهری خودداری کنیم. استفاده از عینک آفتابی و کلاه و ...هم مفید است.
معمولا با طولانی‌تر شدن تابش خورشیدی روز و گرمتر شدن هوا در اواخر بهار و طی تابستان تا اوایل پاییز، سطح غلظت ازن در شرایط پایدار هوا بسیار بالا می‌رود و لازم است بطور مرتب به داده‌های ایستگاه‌های آلودگی سنجی محیط شهری رجوع شود و در صورت بالا بودن شاخص آلودگی از تردد غیر ضروری و بخصوص افرادی که مشکلات تنفسی نظیر آسم دارند، اجتناب کنند.
افزایش ازن سبب آسیب و بیماری در انسان و گیاهان و در انسان موجب آسیب به مخاط تنفسی می‌شود. ازنی که تنفس می‌کنیم می‌تواند به بافت‌های مخاط بینی و تنفسی آسیب وارد کند، بخصوص در روزهای گرم تابستانی و هنگام اواسط روز تا اوایل شب که دما بالا می‌رود و سطح غلظت ازن در شهرهای بزرگ و صنعتی افزایش شدید دارد.
پرهیز از تردد غیر ضرور در ساعات روز و بخصوص در اوج گرما و روزهای گرم و بخصوص در مناطق مرکزی شهر.
طبیعی است که عامل آلودگی ازن ناشی ازمصرف سوختهای فسیلی (بنزین مهمترین عامل) در مناطق شهری است. بنابراین کیفیت سوختگیری دستگاهه‌ای نازل بنزین و جلوگیری از تبخیر آن عامل مهمی است. بهتر است در تابستان سوختگیری در شب هنگام انجام شود تا از آزاد شدن بخار بنزین در اوج گرمای روز تا حدی اجتناب شود.
همچنین استفاده از حمل و نقل عمومی و ارتقاء کیفیت حمل و نقل عمومی برای رغبت بیشتر شهروندان در استفاده از آنها به جای خودروهای شخصی عامل بسیار مهمی است. انرژی‌های پاک در تولید الکتریسته یکی از مهمترین عوامل در جوامع توسعه یافته است. تغییر سبد انرژی از سوختهای فسیلی به انرژی‌های پاک مانند خورشید و باد و جایگزینی خودروهای سوخت فسیلی با خودروهای برقی یکی از مهمترین عوامل برای کاهش سطح آلاینده هایی نظیر ازن محسوب می‌شود.