اگرچه درگیری نسنجیده طالبان با نیروهای مرزبانی ایران پایان یافته، اما همچنان بیم آن وجود دارد که اتفاقی دیگر به تنش ها و مشکلات دو کشور همسایه دامن بزند. مشکلاتی که می توان دلیل اصلی آن را اختلافات حل نشده گذشته ارزیابی کرد. پرسش مهم و اصلی در روابط تهران و کابل این است که نحوه تعامل با حکومت خودخوانده طالبان که اکنون دچار خلاء مشروعیت در سطح داخلی و بین المللی است چیست و چکونه می توان از حاکم شدن فضای مناقشه بر روابط جلوگیری کرد؟ خبرآنلاین در گفتگویی کوتاه با نوذر شفیعی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل شبه قاره به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
سه مساله را در می توان در قالب تنش های اخیر ایران با طالبان از جمله موضوع حقابه هیرمند و همچنین درگیری های مرزی مطرح کرد. در موضوع درگیری های مرزی می توان به عدم آگاهی و آشنایی گروه طالبان با قوانین مرزی، حدود و حریم آن اشاره کرد. همانطور که می دانیم با فاصله ای از خاک افغانستان، دیوارهایی در داخل ایران به منظور کنترل موثرتر مرز کشیده شده و هنگامی که از این منطقه مشخص شده عبور صورت می گیرد، تصور افغانستان این است که حریم مرزی نقض شده و به همین علت واکنش هایی از خود نشان می دهند. اگر مبنا چنین باشد می توان از طریق گفتگو و آموزش نیروهای مرزبانی طالبان مشکل را حل کرد.
اما یک نگاه دیگر نیز در این زمینه وجود دارد و آن این است که طالبان به منظور به رسمیت شناخته شدن خود از جانبه آمریکا و جامعه جهانی تصمیم به ایجاد تنش با ایران دارد. اگر مبنا چنین باشد و گروه طالبان مأموریت نیابتی را در دستور کار خود بدهد به نظر می رسد آینده نگران کننده ای در روابط دو کشور وجود خواهد داشت.
دیدگاه سومی نیز در این موضوع وجود دارد و آن به چالش های درونی طالبان برمی گردد که گفته می شود این گروه سعی دارد از طریق یک منازعه بیرونی وحدت را در داخل ایجاد کرده و در نهایت بتوانند حاکمیت خود را مستحکم کنند.
ایران در قبال طالبان سیاست عملگرایانه ای را در پیش گرفت. تهران بر این باور بود که این گروه یک نیروی تاثیرگذار در افغانستان محسوب می شود و باید با آنها کنار آمد. با توجه به تنش های قبلی که وجود داشت ایران تلاش کرد تا در ارتباط با این گروه حسن نیت از خود نشان دهد، با این هدف که طالبان نیز در چارچوب این رویه، رفتار معقولی را در قبال ایران در پیش بگیرد و منافع ملی را در مورد مرزها و همچنین داخل خاک افغانستان در نظر بگیرند. ناگفته نماند که ایران بر این باور بود که طالبان امروز با طالبان دهه ۱۹۹۰ متفاوت است و این هم عاملی دیگر برای نشان دادن حسن نیت و اتخاذ سیاست های عملگرایانه بود.
نگرانی های ایران نیز در مذاکرات مختلف به گروه طالبان منعکس شده بود و آنها نیز این نگرانی ها را پذیرفته بودند و در این راستا به ایران وعده دادند که این نگرانی ها را بر اساس رفتارها و سیاست های خود رفع کنند. مساله حقابه هیرمند، فعالیت گروه های تروریستی در خاک افغانستان، دولت فراگیر متشکل از قومیت ها و مذاهب مختلف و غیره از جمله این موارد بود. در حال حاضر گروه طالبان رفتارهایی که از خود نشان می دهد با تعهدات گذشته آنها مغایر است. بنابراین مشکل از جانب ایران نبوده چرا که تلاش همواره بر این بوده که کانال های گفتگو باز بماند و روندهای مورد نظر پیگیری شود که واگذاری سفارت نیز به همین منظور صورت گرفت. مشکل از جانب طالبان بود که خلف وعده کردند. در این همین حال ایران نیز ممکن است متأثر از رفتارها و سیاست های طالبان، مسیرهای دیگری را در پیش بگیرد.
ایران و افغانستان دو کشور همسایه و مهم برای یکدیگر به شمار می روند بنابراین ناچار و محکوم به این هستند که در کنار یکدیگر یک زیست سیاسی مسالمت آمیز را داشته باشند. رفتارهای ایران کاملا عکس العملی به رفتار طالبان است. اگر طالبان بتوانند به نگرانی های ایران پاسخ مثبت دهند و دغدغه های آن را درک کنند و به حسن نیتش توجه داشته باشند، ایران نیز می تواند به رفتارهای دوستانه خود ادامه دهد در غیر این صورت نه تنها ایران بلکه هر کشوری که در چنین شرایط مشابهی قرار گیرد از منافع ملی خود دفاع خواهد کرد.
۳۱۱۳۱۱