مرتضی رضایی - سپهر ستاری: داوری همیشه یکی از سخت ترین کارهای ممکن است؛ زمانی سخت تر می شود که این کار در فوتبال ایران انجام شود. شما هر زمان در سوت خود بدمید، چند بازیکن و مربی و هوادار بلافاصله واکنش نشان می دهند. تورج حق وردی یکی از داورانی بود که بازی های حساس زیادی را سوت زد و البته قضاوت های خوبی داشت. او مهمان ما در کافه خبر بود از مشکلات داوری فوتبال ایران گفت. این مصاحبه را در ادامه می خوانید:
دلیلش که آن بازی۲-۲ جنجالی بود که دعوا شد و آقای ابهران داور مسابقه بود و کنترل از دستش خارج شد. از آن زمان تصمیم گرفتند داور خارجی بیاورند که داور ایرانی را متهم به رنگی بودن نکنند. داور خارجی پولش را می‌گرفت و می‌رفت و اشتباهات زیادی هم داشتند. اشتباهاتی که حتی در آن دربی جنجالی آقای ابهران هم نبود. به نظر من تاثیر مثبت زیادی نداشت. در بازی‌های خارجی داوران سطح بالایی بودند ولی کسانی که به ایران می‌آمدند بیشتر از روی رابطه بودند. به جز یکی دو نفر مثل مارکوس مرک و ساندرو پل داور خیلی قوی به ایران نیامد. فقط خیالشان راحت بود داور می‌آید و می‌رود و می‌گویند خارجی بود.
من خودم در سه دربی حضور داشتم که دوتا بازی داور چهارم محسن ترکی و قهرمانی و یک بازی داور وسط بودم. واقعا نه چنین چیزی نبود. ما در هتل بودیم و صحبتی نشد. دو بار هتل ما در جردن بود و یک بار هم در هتل استقلال ولی صحبت و توصیه‌ای نبود.
ما این را در رسانه‌ها می‌شنیدیم ولی من با خیلی بازیکنان رفیق بودیم و از بعضی‌ها مثل خسرو حیدری پرسیدم اما گفتند هیچوقت حرفی زده نشده ولی خودمان ترجیح می‌دهیم مساوی کنیم.نباختن بهتر از باختن است.
این صحبتی است که از زبان خسرو حیدری شنیدم. می‌گفت ببریم یک داستان داریم و ببازیم که بدتر است ولی مساوی کنیم راحت‌تر هستیم.
بازی ما که دربی ۸۰ بود روز جمعه برگزار شد و چهارشنبه ظهر خبر دادند و همچین اتفاقی نیفتاد.
بله بعد از بازی بود و چیز خاصی نبود که تمام شد و رفت. ما اصلا صحنه را ندیدیم و سوت زدیم و داشتیم می‌رفتیم که گفتند دعوا شده است. ما هم در گزارش نوشتیم ولی درست صحنه را ندیدیم.
آن بازی که من قضاوت کردم هفته آخر بود و هیچ تیمی شانس قهرمانی نداشت. استقلال و پرسپولیس ششم و هشتم بودند.
حساسیت جدولی نداشت ولی برای خودشان خب حساس بود.
آره قضاوت راحتی داشتم. نسبت به خیلی از بازی‌هایی که داشتیم خوب بود.
یک صحنه مشکوک بود که به نظر من اصلا پنالتی نبود. ایشان آمد خسته نباشید گفت ولی بعد از برنامه نود به من زنگ زد. آنجا گفتند پنالتی بوده که دیدم امیرخان به من زنگ زده. گفت آقا دیدی نود گفت پنالتی است. من هم گفتم خودتان می‌دانید نبود.
آره ولی آن هم تصمیم درست آفساید بود.
شاید جالب باشد بدانید در قضاوت‌هایی که من برای استقلال و پرسپولیس کردم تعداد باخت‌های استقلال خیلی بیشتر از پرسپولیس بوده. سه سال پشت سر هم من در جام حذفی برای استقلال سوت زدم و حذف شدند. یک سال رفسنجان بود که با مس بازی داشتند و دقیقه ۱۲۰ هم پنالتی گرفتم که حسین کاظمی خراب کرد و در ضربات پنالتی باختند که قلعه‌نویی مربی بود. آن بازی جنجالی استقلال با استیل‌آذین که ۵-۴ باختند هم صمد مرفاوی مربی بود. بعد هم با مس کرمان در آزادی ۲-۱ باختند که قلعه‌نویی مربی بود. در لیگ زیاد باخت نداشتند. می‌گفتند اینطوری است ولی اگر حسی داشتم نمی‌گذاشتم ببازند.
نه یعنی اگر چنین حالتی بود یک جا می‌توانستی کاری کنی.
من خودم از ۱۴ سالگی فوتبال بازی می‌کردم و یک مربی داشتیم که می‌گفت اصلا طرفدار استقلال و پرسپولیس نباشید و طرفدار تیم خودتان باشید. یک چنین حالتی بود و خیلی تعصبی به دوتا تیم نداشتیم.
سعید هم بعد آن بازی پرسپولیس – سپاهان به او چسباندند.
آره داشت. من خودم بازی سپاهان – فولاد در اصفهان داور بودم که مربی فولاد مجید جلالی بود. آنها ۲-صفر جلو افتادند و یک گل خوردند. من ۵ دقیقه وقت گرفتم و دقیقه ۹۲ گل مساوی را خوردند و بعد گل بازیکنان همه روی زمین بودند و یک دقیقه وقت تلف شد. من آمدم آن یک دقیقه را هم حساب کنم که دقیقه ۹۵:۴۵ گل خوردند. بعد اعتراض کردند و حتی به برنامه نود هم کشیده شد ولی آقای فردوسی‌پور حساب کرد دید ۶ دقیقه درست بود. از این صحبت‌ها همیشه هست. در وقت تلف شده می‌توانی وقت بگیری و بازی پرسپولیس – سپاهان درست بود.
الآن آره. سال ۸۷ یادم است یک خبرنگار از من پرسید دوست داری داور دربی باشی؟ گفتم نه. گفت چرا همه دوست دارند دربی را قضاوت کنند. گفتم الآن تجربه‌اش را ندارم و باید بیشتر قضاوت کنم. الآن با این تجربه دوست داشتم سوت بزنم و خیلی راحت بود. چون ارتباطم با بازیکنان خوب بود.
رئیس کمیته داوران در انتخاب داور دربی خیلی نقش ندارد. می‌تواند نظر بدهد ولی در نهایت این است که رئیس فدراسیون و بقیه تصمیم می‌گیرند.
قطعا. در ایران ولی اینطوری نیست. حالا رئیس فدراسیون هر کسی باشد دوست دارد داوری بگذارد که مقبول باشد و تجربه خوبی داشته باشد.
امسال کاظمی عالی بوده ولی به نظرم تجربه کافی را ندارد و باید بیشتر قضاوت کند.
من خیلی این را دنبال نکردم ولی کاظمی امسال عجیب خوب قضاوت کرده است.
اگر داور باتجربه باشد نه تاثیر ندارد ولی داوری مثل وحید کاظمی که تازه آمده تاثیر می‌گیرد و ذهنش درگیر می‌شود. اگر این بازی را به زاهدی‌فر می‌دادند بهتر بود. از او صحبتی هم نشد ولی دوتا دربی قبل را خیلی محکم و قوی داوری کرد.
بله صد درصد.
قطعا باید اخراج می‌کرد و خیلی مراعات کرد.
نه سلاح داور کارت زرد و قرمز است و تا جایی که بتواند مدیریت می‌کند و اگر نشد کارت می‌دهد.
معلوم نشد که چه بود و چه کسی مقصر بود. چون تعویض یک سری تشریفات دارد. باید کارت تعویض را به داور چهارم بدهند و لیست را ببینند و انجام دهند. ظاهرا یک مشکلی بود و بیشتر از طرف سرپرست بود تا داور چون اون وسط زمین است و باید بگویند که تعویض را انجام دهد. به نظرم یک گیری داشته و مقصر سیدعلی نبود. بعدا هم با توضیحاتی که داد مشخص شد از بیرون بوده است.
محرومیت من اصلا فوتبالی و بحث داوری نبود. بحث باشگاه فوتبال ما بود و به خاطر مجوزهای آن محروم شدم.
نه. یک بازی استقلال – ذوب‌آهن پنالتی نگرفتم و دو هفته محروم شدم ولی محرومیت سه ساله ربطی به آن نداشت.
دوره ما داور سطح بالا خیلی بود. حداقل ۸-۹ داور خوب داشتیم و انتخاب سخت بود. رئیس کمیته داوران هم اول آقای عنایت و بعد آقای عسگری بود که خودشان خیلی آدم‌های قوی بودند. نگاه می‌کردند این بازی ته جدولی را تورج بزند بهتر است یا صدر جدولی را مظفری‌زاده سوت بزند. الآن پخش مستقیم به همه می‌رسد. شما ببین آن موقع چه کسانی بازی پخش زنده داور بودند و الآن به چه کسانی می‌دهند.
الآن داوری ما نوبتی شده و هر کسی سوت می‌زند صرف نظر از عملکرد باید سه هفته بیرون بنشیند. تا ۲-۳ هفته قبل اینطوری بود ولی برای ۵ هفته آخر فشار آوردند داور خوب بگذارید. وقتی با فشار هیات‌های استانی ۱۵۰ تا داور می‌آورند مجبوری تغییرات بدهی و آقای افشاریان اختیاری ندارد.
نه، الان مثلا لیگ برتر انگلیس می گویند ۲۰ تا تیم است برای این ۲۰ تیم ۳۰ تا داور کافی است. شما هفته ای ده تا بازی داری. قوی هم کار می کنند. شما این جا را ببین داور چهارم ما لیگ دو سوت می زند. یعنی اگر داور وسط مصدوم شود او اصلا نمی تواند عملکرد خوبی داشته باشد. مشکل ما هم این است. تعداد داوران را زیاد می‌کنند، سفارشی است. مثلا نام کسی را می گذارند، نیم فصل سوت زده بعد یک لیگ یک سوت زده است، اصلا چرا باید اسم این در لیست باشد. یا رد گم کنی است یا رابطه ای است. نباید این طور باشد. در اسپانیا دربی و ال کلاسیکو را هر بار یک نفر سوت می زند اصلا تکراری نداریم. خیلی کم پیش می آید. چون کار می کنند. پخش مستقیم ها هر هفته عوض می شود. این جا اگر هم عوض شود حتما کسی پشتش است.
اگر مجموع قضاوت های من را حساب کنید، آن زمان که ما قضاوت می کردیم شاید در ۱۰ تا بازی یک اشتباه تاثیرگذار داشتیم. ولی الان در یک بازی داور ده تا اشتباه مهم دارد.
من از عملکرد خودم خیلی راضی هستم. اگر بخواهم از ۱۰ نمره بدهم به خودم ۸.۵ می دهم.
من در دو سه تا بازی اتفاق افتاد که پنالتی را اشتباه کردم. آن جا گفتم صد در صد بعد به خانه آمدم گفتم نه برخورد نداشته است. ولی ما در روز بدمان هم خیلی بد نبودیم. شاید یک اشتباه داشتیم.
نه زنگ نمی زدند.
شما روزی را باید روز بد بدانی که ۱۰ تا اشتباه کردی، پنالتی نگیری، اخراج نکنی، کارت ندهی و تمرکز نداشته باشی. آن روز بد است. ولی این که در ۹۰ دقیقه یک اشتباه داشته باشی روز بد نیست. این مثلا به خاطر زاویه بد بوده است.
نه به نظرم اگر کارت را خوب انجام بدهی آن هم خیلی سخت نیست.
بازیکن که زیاد اخراج کردم؛ یکی از معروف ترین بازیکنان سیاوش اکبرپور بود. اکبر پور با اخطار دوم اخراج شد و به من هم گفت تو از اول می خواستی من را اخراج کنی. این همان بازی معروف استقلال - استیل آذین بود که در وقت اضافه اکبرپور و بعد هادی شکوری را اخراج کردم. قضاوت های من خوب و نرمال بود. اخراج و اخطار های من هم خوب بود یعنی نشد که بگویند اشتباه بوده است.
در یک بازی من داور چهارم محسن قهرمانی بودم. نوع رفتارش طوری بود که خود آدم هم دلخور می شد. حالت امر و نهی داشت. تحویل نمی گرفت و از بالا نگاه می کرد. بازیکن هم به هر حال بازیکن است. من خودم از ۷۷ که داوری را شروع کردم هیچوقت به بازیکن تو نگفتم. جدیت باید باشد اما توهین نباید باشد. شما احترام بگذاری بازیکن درست پیش می رود. یک بار به بازیکنی که خب خیلی هم فحش می داد کارت زرد دادم. گفت چرا کارت زرد می دهی، گفتم جلوی تماشاگرها این طوری رفتار نکن. بعدش هم آمد عذرخواهی کرد. یعنی بعد از آن رفیق شدیم. چند بار هم اخراجش کردم ولی اعتراضی نبود. آن احترام وجود داشت. من فکر می کنم به خاطر نوع رفتار خودم بود. با او لج نکردم. بعضی از داور ها لج می کنند. باید با بازیکن طوری رفتار کنی که اگر رفتار بد داشت خودش خجالت بکشد. من به بازیکن می‌گفتم اگر اشتباهی کردم عذر می خواهم. خود بازیکن می گفت چرا این حرف را زدی حق با شما بوده است. این مسائل حتی در رفتار بازیکن با مربی هم خیلی تأثیرگذار بود. مثلا من به مربی ها کنار زمین دست می دادم و رو بوسی می کردم که فکر نکنند خودم را می گیرم.
نه با هر دو مربی بود. برای من هم مهم نبود چون وقتی کارت را درست انجام دهی این مسائل به سایه می رود. من احترام می گذاشتم.
یک بار بود که من آن را به کمیته داوران انتقال دادم. رقمش ۶۰ میلیون بود. لیگ یک بود.
من در لیگ یک پیشنهاد داشتم که انتقال دادم و دیگر سمتم نیامدند.
این بستگی به خودت دارد. من خودم معلم هستم. اگر بخواهم سمت این کارها بروم راحت است. من سمتش نرفتم. شاید اگر بار اول را قبول می کردم باز هم باید ادامه می دادم. مثل دروغ که بگویی باز هم باید بگویی. خیالم راحت بود. قضاوتم را کردم. اگر جایی اشتباهی هم کردم اشتباه بوده و عمدی نبوده است.
من سال ۷۳ فوتبال بازی می کردم. مصدوم شدم. بعد درست شد ولی دانشگاه رفتم. آقای عباس صالح مربی ام بود و به من گفت به داوری برو. کلاس داوری رفتیم. ۱۲۰ نفر در کلاس بودند من از آن تعداد اول شدم.
آقای معصوری، بابک داوری، سعید فتاحی و... که حدودا ۸ نفر بالا آمدند.
من خودم همیشه از داوری ام لذت می بردم. نمی خواهم تعریف بکنم. قوی داوری می کردم و خیلی کم پیش می آمد به من فحش بدهند. بدترین بازی که به ما فحش دادند در آزادی بود. بازی پرسپولیس - ملوان، دقیقه ۴۴ کمک من یک توپ را اشتباه پرچم زد. یک توپ آمد سمت زمین پرپسولیس، کریم باقری تن به تن شد توپ را گرفت و هیچ خطایی هم نشد، کمک پرچم زد. من گفتم احتمالا خطای بازیکن ملوان را گرفته و پرچمش را نخواباندم. بعد به ضرر پرسپولیس بود. کریم باقری گفت این چی را گرفت؟ گفتم منم نمی دانم. گفت اگر گل شود چه؟ گفتم انشالله نمی شود. همان را سانتر کردند و وارد دروازه پرسپولیس شد. هیچی دیگر از همان دقیقه ۴۴ تا آخر بازی این درگیری ادامه داشت. بیشترین فحشی که خوردم همان ۴۵ دقیقه و به خاطر کمک داور بود. اواخر بازی هم روی بازیکن عراقی پرسپولیس حوار ملا محمد پنالتی شد که گرفتم.
ولی آن چیزی که آدم را آزار می دهد نوع رفتار رئیس کمیته داوران با شماست. مثلا من در سال آخری که آمدم آقای کامرانی فر آمد. اصلا نه تنها من بلکه خیلی از داوران گله داشتند. خیلی رفتارهای عجیبی داشت. من هم نمی گفتم چرا. می گفتم بازی داد، داد، نداد هم نداد. دیگر یک روز رفتیم برای کارهای مالی به فدراسیون، گفت اوضاع چه طور پیش می رود؟ خیلی هم حالت سیاسی کاری پرسید. گفتم این مدلی است شما الان ده هفته است به ما بازی پخش مستقیم ندادی، بازی های لجن و سخت را می دهی این هارا نمی دهی. گفت نه می دهیم. پرسپولیس و صنعت نفت را به من داد که دیگر تمام هم شد و سال آخرم بود. شش ماه آخر که قضاوت می‌کردم، سه تا بازی برای من گذاشت که افتضاح بود که نمره من برای فصل بعد پایین بیاید. الان نمی دانم کجاست ولی آن سال نه تنها من بلکه خیلی از داوران را اذیت کرد. حالا نمی دانم سیاستش چه طور بود. اصلا نمی دانم مشکلش چه بود. من برای یک بازی رفتم ساری. آقای دست نشان مربی ساری بود. تیم بندر عباس مقابلشان بود و باختند. مدیرشان زنگ زده بود گفته بود که حق وردی به بازیکن من گفته است که اخراجت می کنم. نمی دانم اسمش چه بود. نیم فصل بود به من چهار هفته بازی نداند. آقای عسگری آمد پیش من گفت تو دیگر داور قدیم نیستی و به بازیکن گفتی اخراجت می کنم. گفتم آقا بازیکن یک کارت زرد داشت، اعتراض می کرد و خشن بود گفتم کارت دوم را می دهم اخراج شوی. آن زمان ناراحت نشدم گفتم تصمیم این طور بوده. اما در دوره آقای کامرانی فر اصلا با تمام داورهایی که از قدیم بودند بد رفتار می شد.
نه من این طور نبودم. بازیکن هایی بودند که می گفتند به ما کارت نده؛ مثلا علی انصاریان در استیل آذین بود به من گفت هوای من را داشته یک اخطاره هستم و دیگر کارت نگیرم. گفتم چشم ولی کار خودم را کردم. دقیقه ۲ بازی یک تکل خیلی بد زد و بازیکن حریف را قیچی کرد. یعنی کارت زرد و قرمز داشت. دیگر کارت دادیم. بعد گفت من گفتم هوای ما را داشته باش. گفتم علی آقا باید اخراج می شدی ها. دیگر بعد از این با هم خوب بودیم. من خودم اخطار و اخراج زیاد داشتم ولی فنی بود. الان برای کنترل بازی می دهند. به عملکرد داور بر می گردد. من در بازی با بازیکن ها خوب بودن و من را می شناختند. مثلا با بازیکن ها بازی می کردیم و می گفتند طرف اصلا خودش بازیکن است. الان تا هرچیزی می شود یا بد حرف می زنند یا اخراج است.
نه ممکن است لحن بد باشد. بفرما با برو عقب خیلی فرق دارد. بعضی داور ها آن قدر خوب حرف می زنند که بازیکن خجالت می کشید بد حرف بزند. مدییرت داور به خطا گرفتن نیست به ارتباط گرفتن با بازیکن است.
نه بستگی به اتفاقات دارد. در برگه ناظر آیتم های مختلف است. تشخیص خطا نمره جدا دارد، اخراج جدا. من مثلا در یک بازی اصلا اخطار ندادم. این امتیاز برای من نیست. این اتفاقا می تواند نمره منفی باشد.