رضا سلیمان نوری، خراسان پژوه که در حوزه حفظ میراث فرهنگی و فولکلور شهر مشهد فعالیت میکند در گفتگو با خبرنگار اطلاعات، میگوید: بافت کهن شهر مشهد که بیشتر در حول محور حرم مطهر رضوی قرار گرفته طی یک قرن اخیر تغییرات عمده ای را به خود دیده است. این تغییرات اغلب تخریب کننده بوده تا جایی که زیست در این محدوده از شهر که مغز شهر محسوب میشود را گرفتار بحران بزرگی کرده است؛ بحرانی که برای رفع آن بسیاری از بزرگان فرهنگی و اجتماعی کشور از سالهای ابتدایی دهه ۹٠ آستین بالا زده و به آگاه‌سازی سایر لایه های جامعه از خطرات ناشی از وضعیت ایجادشده پرداختند.
وی درباره این خطرات فرهنگی، بیشتر توضیح میدهد: خطری که دو عنصر مهم زندگی در مشهد یعنی میزبانی کریمانه مجاوران از زائران و بهبود زیست فرهنگی نسبت به زیست اقتصادی را هدف قرار داده، با خالی کردن بافت مرکزی مشهد از مجاوران، شرایط را برای نابودی فرهنگی پایتخت فرهنگی ایران اسلامی فراهم می‌کرد. این تلاشها سرانجام در اواخر سال ۱۳۹۷ ثمر داد و قرار بر انداختن طرحی نو در محدوده شهرداری منطقه ثامن یا همان بافت اطراف حرم مطهر رضوی شد؛ طرحی که مطالعات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، میراثی، زیست محیطی و… آن تا اوایل سال ۱۳۹۹ به طول انجامید و سپس در اوایل سال ۱۴٠٠ با نام طرح حریم حرم مورد تصویب مراجع ذیصلاح از جمله شورای عالی معماری و شهرسازی قرار گرفت تا به اجرا گذاشته شود.
به گفته وی، این امر البته با سنگ اندازی برخی صاحبان منافع خاص که عملی شدن طرح حریم حرم را مخالف خواسته ای خود میدانستند روبه رو شد و به همین دلیل با کمی تأخیر از ابتدای سال ۱۴٠۱ به اجرا درآمد.
این فعال فرهنگی ادامه میدهد: اجرایی شدن طرح حریم حرم که پایه آن برخلاف طرح گذشته بر سکونت مجاوران در بافت قدیم شهر و گسترش آداب و سنن تاریخی مشهد در این محدوده بود، الزاماتی داشت که یکی از مهمترین آنها تلاش برای آشنایی بهتر مردم مشهد با بافت قدیم شهر خود بود؛ اصلی که لازمه آن آشتی مجدد ساکنان بافت تاریخی مشهد با گذشته و داشته های پربار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی خود بود.
برای رسیدن به این هدف، باید مجموعه یا مرکزی ایجاد میشد و وظیفه تغذیه فرهنگی مردم منطقه را بر عهده میگرفت و اینگونه بود که مجموعه مکتب بافت زیر نظر شرکت عمران و مسکن سازان ثامن که بخشی از مسئولیت اجرای طرح حریم رضوی را بر عهده دارد، ایجاد شد.
مسئول «مکتب بافت» در معرفی این مکتب، ادامه میدهد: مجموعه ای که تولد رسمی آن ابتدای تیرماه ۱۴٠۱ بود، از حدود دو ماه قبل از آن در ذهن مدیران مجموعه مادر شکل گرفته و کمکم رشد و نمو پیدا کرده بود؛ رشد و نموی که البته با گذشت نزدیک ۱٠ ماه از آغاز به کار آن ادامه دارد.
هنوز مکتب بافت، طفلی نوپاست که با حضور هر فرد جدیدی در آن، چه ساکنان بافت قدیم یا جدید مشهد و چه ساکنان نقطه ای دیگر از ایران زمین بزرگ و حتی ساکن نقطه ای دیگر از این کره خاکی، ذوقزده شده و سخنی نو می آموزد و در مواجهه با دیگران تلاش میکند آن دانسته نو را در اختیار آنان قرار دهد تا تعداد بیشتری از مردم بهره ببرند.
به گفته نوری، مکتب بافت در دوره کوتاه زندگی خود تلاش کرده تا با برگزاری دوره های مختلف فرهنگی و هنری چون نمایشنامه خوانی، کتابخوانی، نقشه خوانی، نقد و بررسی مستندهای شهری، مجموعه سخنرانی های مرتبط با هویت مشهد و خراسان بزرگ و… گام کوچکی در راه احیای هویت مشهد فرهنگی به عنوان پایتخت فرهنگی ایران اسلامی و مهمترین شهر کنونی خراسان بزرگ بردارد.
وی یادآور می شود: در همین راستا ایجاد نخستین کتابخانه تخصصی مشهدشناسی کشور را وجه همت خود قرار دادیم و در کنار آن شرایط استفاده عمومی از اسناد و پژوهشهای «شرکت مادر» که حاصل سالها فعالیت در بافت تاریخی مشهد است را فراهم آوردیم. صدالبته که کودکان و نوجوانان را به عنوان آینده سازان ایران اسلامی فراموش نکرده و با ایجاد کتابخانهای ویژه آنان و برگزاری دوره های «کتاب و کلوچه» تلاش کردیم تا به سهم خود در راه ایجاد تبدیل نسل آینده ساکنان بافت کهن مشهد به انسانهایی فرهنگی و در خدمت جامعه گام برداریم.
مکتب بافت، سرانجام با توجه به سکونت کهن تعداد قابل توجهی از خراسانیهای غیرایرانی در بافت اطراف حرم رضوی، سعی داشته تا با ایجاد «خانه خراسان» در کنار «مکتب بافت» آنان را هم با تلاشهای در حال انجام برای احیای مشهد فرهنگی همراه کند.