مسعود دانشمند، فعال و کارشناس اقتصادی که سابقه عضویت در اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران و همچنین هیات مدیره اتاق بازرگانی ایران و چین را دارد، اما سال ۱۴۰۲ را سالی سخت برای اقتصاد ایران ارزیابی می‌کند.
او می گوید:
*در سال ۱۴۰۱ وضعیت اقتصادی خوب نبوده و ما رشد اقتصادی نداشته ایم و اتفاقا در همین شرایط تورم حدود ۵۰ درصد را نیز تجربه کرده ایم و البته این در مجموع نبوده است و اگر بخواهیم تورم مواد غذایی و کالا‌های بهداشتی و درمانی را محاسبه کنیم احتمالا به تورم ۷۰ درصد نیز خواهیم رسید.
*در همین حال اشتغالزایی تعطیل شده و صنایع کشور دچار بحران جدی شده اند و با ظرفیت پایین کار می‌کردند و این موارد همه آیینه‌ای بود که از شرایط اقتصادی در سال ۱۴۰۱ پیش روی ماست و به نظر می‌رسد همین شرایط نیز در سال ۱۴۰۲ ادامه خواهد یافت.
*در سال ۱۴۰۲ هم اگر نتوانیم با جامعه جهانی همکاری داشته باشیم و از نظام بانکی جهانی بهره لازم را ببریم و نتوانیم صادرات خود را به کشور‌های جهانی بفروشیم و پول صادرات خود را به درستی دریافت کنیم، در نهایت وضعیت ما در همین اوضاع و احوال کنونی باقی خواهد ماند؛ یعنی بدون اصلاح این موارد، نتیجه همان خواهد شد که رئیس کمیسیون تلفیق مجلس نیز گفته است که همین تورم ۵۰ درصد در نهایت ادامه خواهد داشت و این چشم انداز خوبی نیست، مگر اینکه سیاست گذاران بالاخره یک تصمیم تازه بگیرند که کار دیگری بکنند شاید که از این شکل و شمایل خارج شویم.
* مساله بر طرف شدن اختلافات با عربستان می‌تواند کمک کند که کشور‌های حوزه خلیج فارس همگرایی با هم پیدا کنند و پس از این همگرایی طبیعی است که می‌توانند با هم مبادلات اقتصادی داشته باشند.
*اما باید توجه کرد که همه این موارد و مذاکرات و صلح و توافق شرط‌های لازم هستند؛ شرط کافی این است که ایران مشکلات خود با جامعه جهانی حل کند. از جمله این مشکلات باید مساله FATF حل شود، باید مساله نظام بانکی و سوئیفت بانکی نیز حل شود.
*اگر این مشکلات حل شود و با حوزه کشور‌های منطقه نیز بتوانیم تبادلات خوبی داشته باشیم شاید بتوانیم از این تورم ۵۰ درصدی پیش بینی شده برای سال ۱۴۰۲ فاصله بگیریم و تورم را کاهش بدهیم و بتوانیم با تولید و اشتغال تورم را کنترل کنیم و کاهش بدهیم و در نهایت شاید بتوانیم رشد اقتصادی کشور را از وضعیت منفی خارج کنیم و به حالت مثبت بازگردانیم.
* وقتی تولید نباشد، یعنی اشتغالی در کار نیست. وقتی تولید نباشد نتیجه این است که دولت دست به چاپ اسکناس می‌زند و در نتیجه نقدینگی افزایش پیدا می‌کند و همین روش با افزایش نقدینگی یعنی ایجاد تورم مضاعف؛ این موارد به هم وابسته است.
*این تولید است که صنعت و اقتصاد را اداره می‌کند و در چرخه تولید است که درآمد برای دولت ایجاد می‌شود و در همین چرخه تولید چه با صادرات و چه بدون صادرات در نهایت برای دولت درآمد ایجاد می‌کند. اگر این اتفاق نیافتد و تولید نباشد وضعیت بر همین مدار بحران زا باقی می‌ماند؛ بنابراین ما تا تولید را سامان ندهیم، شرایط بهبود نخواهد یافت.
*سامان دادن تولید نیز به این معناست که حتما نظام بانکی باید با شرایط تولید کننده همراه شود و تولید کننده نیز بتواند در یک شرایط ثبات سیاسی و اقتصادی مواد اولیه وارد کند و کالای تولیدی را نیز در بازار داخلی و خارجی بفروشد، این چرخه اگر بچرخد آن گاه همه چیز در آن حل می‌شود؛ یعنی تورم در همین چرخه کنترل می‌شود، اشتغال در آن به وجود می‌آید، دولت درآمد پیدا می‌کند و لازم نیست که نقدینگی را افزایش بدهد که پایه پولی تغییر کند. همه این موارد از مساله تولید نشات می‌گیرد و وقتی تولید نباشد همه این‌ها از موارد موثر از جریان عدم تولید می‌تواند حتی تورم را تا بیش از ۵۰ درصد افزایش دهد و این مساله یعنی فشار چند جانبه به بخش‌های مختلف در اقتصاد کشور!
*همان طور که درآمدهی دولت در سال‌های گذشته محقق نشده است، در سال ۱۴۰۲ نیز محقق نخواهد شد. زمانی که کشور تولید ندارد و بازرگانی دچار سکته است، چطور می‌شود که نهاد‌های اقتصادی، فعالان اقتصادی و یا خود شهروندان بتوانند مالیات بپردازند؟ مالیات بر مبنای درآمد است و وقتی درآمدی نیست چطور باید مالیات پرداخت شود؟
*همین باعث می‌شود همه فشار درآمدی دولت بر روی فروش نفت باشد و فروش نفت هم که مدام در حال کنترل شدن است و از سوی دیگر مدام نیز با کاهش قیمت مواجه می‌شود؛ بنابراین وقتی فروش نفت در تنگنا باشد و امکان وصول مالیات نیز نباشد، نتیجه همین می‌شود که دولت به سراغ دستگاه چاپ پول می‌رود.
*مساله ارتباط با عربستان و گشایش ارتباطات را نباید خیلی بزرگ کرد. باید به حجم و حد و اندازه اقتصاد عربستان توجه کرد و همین طور به کل مراودات مالی بین ایران و عربستان در بهترین دوران ارتباطی نیز نظری انداخت و حالا اصلا بازگردیم به همان سال‌های خوب بین دو کشور و ببینیم ما چقدر می‌توانیم به عربستان صادرات داشته باشیم و چقدر می‌توانیم واردات کنیم.
*در حالی از مراودات و موارد دیگر گفته می‌شود که ما هنوز مشکل FATF را نتوانستیم حل کنیم، هنوز نتوانستیم مشکلات بانکی خود در عرصه‌های جهانی را حل کنیم که بعدش اصلا وارد مراودات اقتصادی با عربستان بخواهیم بشویم. اگر این موارد حل نشود باز دوباره در همان دور باطل تکراری هستیم. رابطه با عربستان را نباید بزرگنمایی کرد.
*حجم اقتصاد عربستان و حجم اقتصاد ایران و تبادلات اقتصادی تهران و ریاض را باید به طور دقیق رصد کرد تا به نتیجه واقع بینانه در این باره رسید.در خیلی از بخش‌ها ما و عربستان رقبای هم محسوب می‌شویم. ایران و عربستان در حوزه نفت رقیب هم هستند؛ در موارد پایین دستی نفت همچون میعانات گازی و محصولات پتروشیمی و ... رقیب هم هستیم و در نتیجه نباید تصور کرد که لزوما بین ایران و عربستان امکان ارتباطات گسترده وجود خواهد داشت. باید بازگردیم به سابقه تجارت ایران و عربستان و سوابق گمرکی تا بهتر شرایط بین دو کشور را درک کنیم. عدد تبادلات ما با عربستان در همان زمان نیز به یک میلیارد دلار نمی‌رسید و خب حالا هم همان شرایط است. خیلی رابطه با عربستان را نباید بزرگ و گنده کرد و بخشی از آن چه رخ می‌دهد در واقع پروپاگانداست.
*عربستان بالاخره اندازه‌های خودش را دارد و در این سال‌ها نیز برای واردات و صادراتش با دنیا ارتباطی پیدا کرده است و خب نمی‌تواند هیچ کشوری به طور ناگهانی بازار خود را عوض کند. برای مثال می‌گویم مثلا عربستان برنج از تایوان می‌خریده است و ناگهان به او بگوییم حالا بیا برنج از ایران بخر، این تغییر بازار‌ها برای هر کشوری زمان بر است و ابدا به سرعت رخ نمی‌دهد. هر نوع گشایش و مراوده با هر کشوری زمان بر است.
*حالا جوری این رابطه با عربستان پرسروصدا شده است که مردم توقع دارند همین فردا صبح، کنسولگری در جده و مشهد افتتاح شد، اتفاق خاصی بیافتد. توجه کنید این فقط کنسولگری است و سفارت نیست که قرار باشد در آن اتفاق خاصی بیافتد.
*رابطه با عربستان وقتی سودمند است که منجر به سرمایه گذاری شود. برای مثال در همین طرح دو میلیون مسکن می‌توان از سرمایه گذاری سعودی‌ها استفاده کنیم. خب پروژه بسیار بزرگی است و تضمین‌های بزرگی می‌خواهد و اگر رابطه با عربستان منجر به سرمایه گذاری‌ها در صنعت یا ساختمان شود، آنگاه می‌تواند در لایه لایه‌های اقتصاد کشور اثرگذار شود.
*اگر ما بتوانیم چنین توافق‌هایی با عربستان بکنیم (همچون سرمایه گذاری در بخش مسکن) و دولت نیز تضمین کند که مثلا بازپرداخت ۱۰ ساله یا طولانی مدت خواهد بود، آنگاه شاید بتوان امیدوار بود که شاید این رابطه از سطح سیاسی و امنیتی خارج شود و بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد، وگرنه این تاثیرات هیجانی چند روزه و چند هفته‌ای بر روی دلار و طلا تاثیر نخواهد داشت.