سلام نو _ سرویس گردشگری: محوطه باستانی شهر یئری (پیرازمیان) دارای رتبه اول بازدید گردشگران خارجی شمال‌غرب کشور را دارد از جمله دیدنی های اردبیل است که قدمتی ۸۰۰۰ ساله دارد. شهر یئری وسیع‌ترین منطقه تاریخی استان اردبیل است و از مهم‌ترین مناطق باستانی ماقبل تاریخ در شمال‌غرب ایران محسوب می‌شود. نمونه‌های سنگواره‌های یافت شده در این شهر منحصربه‌فردند و تنها در چند شهر و به تعداد محدود مشاهده شده است. تنها نمونه‌های تاریخی که قدمت آن‌ها با این منطقه برابری می‌کند، تمدن مایاها در پرو، مکزیک و گواتمالا است.
نکاتی برای بازدید از شهر یئری
بخش‌های شهر یئری
- قلعه با منطقه وسیع مسکونی به شکل سکو با معماری سنگی، شامل دیوار بلند دفاعی (نوع خشکه‌چین و صخره طبیعی چسبیده به رودخانه قره سو)، عصر آهن
- معبد یا محلی در ارتباط با برگزاری آیین‌های مذهبی به نام مکتب اوشاقلاری (سنگ افراشته)، عصر آهن ۱ و ۲
- گورهای باستانی از نوع کلان سنگی (مگالنیک)، عصر آهن
- محوطه قوشاتپه، گذر نوسنگی به کالکولتیک (مس و سنگ)
- غار باستانی و دروازه قسمت غربی معبد
- رودخانه قره سو
- محوطه قارا کهیل قاباغی، دوره برنز (هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد)
به‌طور کلی این شهر دارای یک بخش برای زندگی در کنار رودخانه قره سو، بخشی برای اهداف نظامی و نگهبانی و بخش آخر معبدی برای عبادت و نیایش بوده است. در قسمت پایین معبد غاری است که ساکنان محلی آن را «قارا کُهول، قارا کهیل» می‌نامند، این غار به‌عنوان آب‌انبار و حمام مورد استفاده قرار می‌گرفت و اگر کسی قصد عبادت داشت باید در غار تطهیر می‌کرد، از زیر دروازه رد می‌شد و به معبد می‌رفت.
معماری شهر یئری
دیوار دفاعی قلعه از چینش سنگ‌های درشت تشکیل شده و بدون استفاده از ملات با روی هم آوردن سنگ‌ها به شکل اصولی احداث شده و در کف سازه نیز صخره به‌کاررفته است. در سال ۸۲ معماری داخل قلعه مورد حفاری قرار گرفت و در بررسی چینش سنگ‌ها بخش‌هایی مانند آشپزخانه و محل اقامت مشخص شد.
کاوش‌های صورت گرفته
اینگراهام (Michael Lloyd Ingraham) و سامرز (Geoffrey Summers) پیدایش شهر یئری را پیش از هزاره دانسته‌اند. چارلز برنی نخستین کسی بود که کاوش در این منطقه را آغاز کرد. وی شهر ئیری را هم‌زمان با هخامنشیان ولی خارج از محدوده دولت آن‌ها می‌دانست.
برنی تاریخ اکثر گورهای این محل را متعلق به هزاره اول و دوم قبل از میلاد می‌دانست و حتی پیش‌بینی کرد که این تاریخ به هزار سال قبل‌تر، یعنی هزاره سوم قبل از میلاد نیز برسد، اما چون نتوانست آثاری از عصر برنز بیابد بر این نظریه اصرار نکرد.
سرانجام در کاوش‌های سال ۱۳۸۲ که هیئت دکتر نوبری آن را انجام دادند، اشیای با ارزشی از داخل گورها به دست آمد که این نظریه را تایید کرد. این اشیا هم‌اکنون در موزه باستان‌شناسی خلخال نگهداری می‌شوند. با توجه به نبود سفال در کنار سنگواره‌ها نمی‌توان اطلاعات دقیقی در مورد زمان سنگواره‌ها داد، میانه هزاره اول تا میانه هزاره دوم را بهترین دوره برای این سنگواره‌ها می‌دانند.
این شهر تا سال ۱۳۸۱ در زیر خاک مدفون بود و در این سال تنها بخش بسیار کوچکی از معبد، محل راز و نیاز و عبادتگاه آن حفاری و از زیر خاک بیرون کشیده شده است، در سال ۸۵ قرار بر این بود تا حریمی برای شهر یئری ایجاد شود که در سال ۸۶ به دلیل عدم تامین بودجه این‌کار متوقف شد و هیچ‌گونه اقدامی جهت حفاظت از سنگواره‌ها انجام نپذیرفت.
محل قرارگیری شهر باستانی یئری در اردبیل
آدرس: استان اردبیل، شهرستان مشگین شهر، ۳۱ کیلومتری شرق شهر مشگین شهر، روستای پیر ازمیان
منطقه باستانی شهر یئری در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر و ۶۵ کیلومتری شمال غرب اردبیل در استان اردبیل قرار دارد. این شهر تاریخی در شمال غربی روستای پیر ازمیان در کنار رود قره سو واقع شده است.
بهترین مسیر برای رفتن به محوطه تاریخی شهر یئری، جاده اردبیل-مشگین شهر است. چند کیلومتر بعد از شهر لاهرود، در سمت چپ جاده تابلوی روستای پیر آزمیان قرار دارد. از روستا تا شهر یئری حدود یک کیلومتر فاصله است که شامل جاده‌ای خاکی، اما نسبتا صاف می‌شود. این جاده با هر خودرویی در دسترسی است و نیاز به پیاده‌روی ندارد.
طبیعت سرسبز و هوای بی‌نظیر این منطقه به‌خصوص در اواسط بهار و تابستان می‌تواند تجربه‌ای تکرارنشدنی و دلپذیر را برایتان ارمغان آورد. مشگین شهر، آب‌وهوای سرد و خنکی دارد و در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است، به همین دلیل دو فصل بهار و تابستان بهترین زمان بازدید به شمار می‌رود.
پس از بازدید از محوطه تاریخی شهر یئری می‌توانید برای اقامت به مشگین شهر بروید که در نزدیکی این محوطه باستانی قرار دارد. همچنین امکان اقامت در اقامتگاه‌ها و هتل‌های اردبیل و دیگر شهرهای اطراف برایتان مهیا است. امکاناتی در محوطه تاریخی شهر یئری وجود ندارد. بهتر است لوازم ضروری را همراه خود ببرید یا آن‌ها را از روستاها و شهرهای اطراف تهیه کنید.
محوطه یری دیوار ندارد و در هر ساعت از روز بازدید از آن رایگان است. هیچ راهنمایی در این محل فعالیت نمی‌کند؛ پس قبل از مراجعه قدری اطلاعات راجع به این محوطه تاریخی به دست آورید. محوطه‌های شیخ مدی، قره قلعه گللر محمدحسن، روستای ملالو و روستای مشیران از دیگر محوطه‌های باستانی مشگین شهر هستند که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.