از زمان اجرایی شدن طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، شاهد تخلفاتی از سوی برخی نانوایی هستیم که نارضایتی هایی را هم ایجاد کرده است. سوءاستفاده هایی که در طرح هوشمندسازی نان قابل مشاهده است، متفاوت است اما همه آنها به یک منظور انجام می شود؛دریافت میزان بیشتری از آرد یارانه ای یا کمک هزینه بیشتر.
مشاهدات نشان می دهد که برخی نانوایان آرد را کیلویی ۱۰ هزار تومان می‌فروشند و در قبال آن ۱۰ مرتبه کارت بانکی مشتری را به وسیله دستگاه کارتخوان می‌کشند تا به مبلغ مورد نظر برسند.
همچنین مشاهده شده برخی نانوایی ها در قبال خرید چند عدد نان چند بار کارت بانکی را با دستگاه کشیده و مبلغ ناچیزی به مشتری پرداخت می‌کنند، یا اینکه برخی نانوایی که خشکه‌پزی هم می کنند، در ازای تحویل ۷ عدد نان وجه ۱۰ عدد نان را از کارت بانکی مشتری با دستگاه هوشمند دریافت می‌کنند.
اختلاف قیمت فاحش بین آرد یارانه‌ای و آرد آزاد هم موجب شده برخی نانوایی‌ها ساعات کاری خود را کم کرده تا آردهای یارانه‌ای را با قیمت آزاد در بازار بفروشند. برخی نانواها نیز برای بالا نشان دادن فروش نان مبلغ بالایی از کارت مشتریان می کشند و ما به التفاوت آن را پول نقد می دهند.
برخی نانواها نیز نان کنجدی با قیمت ۴ هزار تومانی را با قیمت ۷ تا ۱۳ هزار تومان پخت می کنند و معادل قیمت دو نان کنجدی و یک نان ساده در دستگاه ثبت می کنند. تخلف فروش نان کنجد اجباری از سوی برخی نانوایی‌ها، کم‌فروشی نان از حیث وزن و مقدار و کیفیت پایین نان در برخی نانوایی‌ها، فروش نان با قیمت بالاتر از قیمت مصوب، انباشت نان برای فروش بیرونی، عرضه نان نامرغوب و گران فروشی(فروش به نرخ آزادپز با آرد دولتی) از جمله تخلفاتی است که با حاشیه سازی هایی هم در فضای مجازی در خصوص بحث هوشمندسازی یارانه نان همراه شده است. حالا باید دید دولت در فاز دوم هوشمندسازی نان و آرد که از ۱۷ بهمن آغاز شده چه تدابیری برای بستن هر گونه تخلفی از سوی نانوایی ها در نظر گرفته است تا تراکنش های ثبت شده واقعی تر شود.
محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی در گفت و گو با همشهری آنلاین در خصوص سوءاستفاده هایی که از کارتخوان های هوشمند نانوایی‌ها می شود، اظهار کرد: مبنای اختصاص آرد یارانه ای در مرحله دوم طرح هوشمندسازی، تراکنش های پذیرفته شده قابل قبول نانوایان در کارتخوان های هوشمند در هر دوره است. کمک هزینه هایی هم که به نانوایان در حال پرداخت است به همین شکل رقم می خورد.
وی افزود: در برخی نانوایی ها تراکنش‌های غیر واقعی ثبت می‌شود؛ این نانوایان شاید این احساس را دارند که با این اقدامات، می توانند آرد یارانه ای بیشتر یا کمک هزینه بیشتری دریافت کنند.
جلال ادامه داد: بیش از ۱۴ الگوی رفتار غیر واقعی و متقلبانه شناسایی شده وجود دارد که در ساختار تحلیل داده ها مورد استفاده قرار می گیرد. ما چند روش را برای پالایش تراکنش ها در نظر گرفتیم. در لحظه ثبت تراکنش اصولا هیچ تراکنشی را دچار شکست نمی کنیم که پذیرفته نشود، اصطلاحا در لحظه تراکنش پیام عدم پذیرش تراکنش ثبت نمی شود. انتظار ما از نانوایان حفظ سلامت تراکنش هایشان است. وقتی تراکنش ها ثبت شد بر پایه الگوهای تحلیلی که در سامانه پیش بینی شده، پردازش می شود.
مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی با ذکر یک مثال توضیح داد: به عنوان مثال یک نانوا وقتی بیش از آرد دریافتی خود، تراکنش ثبت می کند، ما را به این نتیجه می رساند که تخلفی صورت گرفته که برایش تبعات خواهد داشت. در واقع نانوایی که به جای یک نان گران یا آردی که به مردم عرضه کرده، ثبت تعداد نان بالاتری را از طریق کارتخوان رقم می زند دچار این ناترازی می شود و در نظام تخصیص آرد در دوره آتی یا دریافت کمک هزینه جریمه خواهد شد که ممکن است تا چندین دوره این جریمه ادامه داشته باشد.
وی افزود: پس سیستم حافظه دار است و مبنای ما، اعتماد به نانواست اما اگر این اعتماد مخدوش شود و تراکنش های غیر واقعی شناسایی شود ممکن است تا چند دوره نظام تخصیص آرد یارانه ای و کمک هزینه به شکل معناداری کاهش پیدا کند و نانوا متضرر شود.
مشاور وزیر امور اقتصاد و دارایی از پیاده سازی برنامه ای برای ثبت شکایات و نارضایتی های مردم در فاز دوم اجرای طرح هوشمندسازی خبر داد و گفت: برنامکی راه اندازی خواهد شد تا از طریق آن مردم بتوانند به نانوایی درباره چند مولفه نظر بدهند. بخشی از داده ها توسط نانوایان در سیستم ثبت می شود اما ما در نظر داریم در داده ها نظرات مردم را نیز لحاظ کنیم.
جلال ادامه داد: از پردازش داده ها پیام تولید می‌شود و ارزیابی‌هایی شکل می‌گیرد که ساختار کمک هزینه و تخصیص آرد یارانه ای را رقم می‌زند. این برنامک به‌زودی و به محض اینکه دسترسی ما به یک سرویس پیش بینی شده در بانک مرکزی برقرار شود، اطلاع رسانی عمومی خواهد شد. این برنامک کمک می کند تا برخی از رفتارهای نامتعارف برخی از نانوایان مانند کاهش وزن و کیفیت نان، مجبور کردن مردم به خرید نان های گران تر یا ثبت تراکنش های بالای نان به صورت خرید غیر واقعی به ازای خرید نان گران تر، ثبت شود. در واقع از طریق این برنامه، مردم می توانند از طریق رویت سوابق خرید خود، درباره نحوه عملکرد نانوا نظرشان را ثبت کنند. گزارش های مردم به صورت داده های الکترونیکی قابل پردازش از طریق برنامکی که گفتم تجمیع می شود. این برنامک موجب می شود تا رفتارهای نادرست برخی نانوایان به مرور کاهش یابد.
گفته می شود تخلفات در شهرستان ها بیشتر است. اعلام شده برخی نانوایی‌ها در اصفهان یکی از عوامل خود را در بیرون از محل نانوایی مستقر کرده و به مردم گذری پیشنهاد می‌کنند در قبال کارت کشیدن مبلغ ۲۰هزار تومان دریافت کنند. جلال در این خصوص اظهار کرد: تحلیل های ما از منظر تخلفات به این سمت و سو نرفته و ما تفکیکی در این خصوص که تخلفات در کدام شهرستان ها بیشتر است، نداریم. به طور کلی اینگونه تخلفات در برخی نانوایی ها که نوع نان تولیدی آنها فروش بالاتری دارند و تنوع کالایی پایین تری دارند مانند نانوایی های پخت نان لواش و تافتون پایین تر است؛البته به خاطر تولید ماشینی هزینه های تولید آنها هم کمتر است. سوءاستفاده و رفتار متقلبانه در نانوایی هایی که به عنوان مثال نان سنگک و بربری که سهم پایین تری در خرید مردم دارند اما هزینه تولیدشان به دلیل نقش موثرتر نیروی انسانی در تولید، بالاتر است، شاید بیشتر باشد چون ممکن است در این دست نانوایی ها خلاء
یکی از نارضایتی مشتریان نانوایی ها، انباشته کردن نان در ساعات شلوغی برای فروش بیرونی است در حالی که این ساعت ها باید به مشتریان نان عرضه کنند، این نان ها با قیمت های گران بین اقشار متوسط و مرفه جامعه توزیع می شود. مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی در خصوص عرضه نان به کسب و کارها گفت: عرضه نان چه به کسب و کارها چه بسترهای فروش اینترنتی الان در نانوایی ها وجود دارد. ما زیرساخت ثبت مشخصات و تامین نیاز این واحدها را آغاز کردیم، این کار هم از مسیر خود نانوایان هم رقم می خورد. اما در چشم انداز طرح، این پیشنهاد را مدیران استان در دستور کار قرار دادند که حجم اصلی تقاضای نان کسب و کارها، نهادها و بسترهای فروش اینترنتی را بتوانیم از طریق نانوایی های اختصاصی که اصلاحا دربسته هستند و صرفا نان را برای این گروه ها تولید می کنند، مدیریت کنیم و فشار آنها را از روی نانوایی که عرضه عمومی نان دارند برداریم تا صف‌ها کوتاه‌تر شود و مردم زمان کمتری را بخواهند معطل بمانند.
جلال ادامه داد: عرضه نان کسب و کارها در نانوایی های فعلی مشروط به اینکه در سامانه ثبت شود، مورد قبول است لذا اگر نانوا این مورد را ثبت نکند برای خرید آرد یارانه ای در دوره آتی دچار محدودیت خواهد شد. قاعدتا سامانه یک الگوی تحلیلی را مدنظر قرار می دهد که نانوا یک حجم قابل قبولی نان به کسب و کارها در مقایسه با حجم نان عرضه شده به مردم را بفروشد. لذا یک نانوایی نباید فروش نان را به عموم مردم را کاهش دهد و آنها را به زحمت بیندازد. اگر این رفتار از سوی نانوا رقم بخورد دسترسی به آرد یارانه ای و کمک هزینه محدود خواهد شد.
مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی در خصوص تغییر غیر مجاز در پخت (شیرمال کردن ، روغنی کردن و خشکه پزی) با استفاده از آرد یارانه ای از سوی برخی نانواها نیز گفت: افزودنی هایی مانند شکر، روغن و امثالهم در پخت نان که استفاده عموم ندارند اصولا مشمول بهره مندی از آرد یارانه ای نمی شوند. اگر تولید نانواها بر پایه آرد یارانه ای رقم بخورد چون در سامانه کارتخوان هوشمند تعریف نشده اند در تخفیف دوره آتی دچار مشکل خواهند شد. البته این فرهنگ به تدریج بین نانوایان در حال شکل گرفتن است و به این باور رسیده اند که استفاده هایی خارج از تولید نان و فروش آن با استفاده از آرد یارانه ای موجب خواهد شد تا در دوره بعد دچار محدودیت در تامین آرد شوند.
جلال در پاسخ به این سوال که فروش نایلون کیسه ای روی دستگاه کارتخوان مجاز است، اظهار کرد: انواع نان یارانه ای بسته به اینکه نانواها یارانه نوع یک یا دو را استفاده می کنند ، نرخنامه ای دارند. فروش کیسه‌های نایلونی نان هم با اعلام خود استان ها در کارتخوان ها تعریف شده و قیمت آن به صورت سیستمی اعمال شده و افراد می توانند با تعیین نوع و تعداد نان و تعداد نایلون خرید خودشان را انجام دهند.
وی افزود: وقتی نانوایان نان را خارج از نرخنامه عرضه و هزینه اضافه بر مردم تحمیل کنند یا تولید نان ساده را کم و نان با افزودنی های مختلف را بیشتر کنند باید منتظر باشند تا ما گزارش‌های مردمی از آنها را مشاهده کنیم چرا که مردم به زودی می توانند با برنامکی که برای مردم در حال تعبیه است تجربیات خود را از خرید ثبت کنند، این موارد را بر روی تخصیص سهمیه یا پرداخت کمک هزینه لحاظ خواهیم کرد تا از وقوع چنین رفتارهایی پیشگیری کنیم.
فاز دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد از ۱۷ بهمن آغاز شده است. مشاور وزیر اقتصاد در این باره نه‌تنها موضوع آزادسازی قیمت نان را رد کرد، بلکه از افزایش دو برابری کمک‌هزینه نانوایان در فاز دوم طرح خبر داد.
جلال گفت: مرحله دوم با افزایش کمک هزینه به نانوایان به دلیل عدم تغییر قیمت نان در سال جاری از ۱۷ بهمن آغاز شد و کمک هزینه نانوایان سراسر کشور به دو برابر افزایش یافت. از ۲۵ بهمن ماه نیز موضوع اختصاص آرد یارانه ای مبتنی بر عملکرد گذشته نانوا به معنای شناورسازی سهمیه آرد نانوایان در چند استان آغاز شد و تمام استان ها به تدریج تا پایان اسفندماه مشمول شناورسازی سهمیه آرد یارانه ای خواهند شد. پیش بینی ما این است که ظرف ۳ تا ۴ ماه ابتدایی سال جدید هم مرحله جدید طرح به بلوغ قابل قبول خود برسد.
وی در خصوص کمک هزینه دو برابری نانوایان هم گفت: کمک هزینه در فاز اول معادل ۱۵ درصد عملکرد نانوا روی کارتخوان هوشمند تعیین شده بود که این عدد در مرحله جدید به ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی اظهار کرد: یکی از اهداف دست‌یافتنی در مرحله دوم هوشمندسازی یارانه آرد و نان به حداقل رساندن صف‌هاست. با اجرای طرح هوشمندسازی، نانوا با پخت بیشتر نان، نفع بیشتری می‌برد در صورتی که در ساختار سنتی گذشته عرضه نان کمتر منافعی را برای نانوا ایجاد می کرد. یعنی به جای پخت نان، آرد یارانه‌ای صرف مصارف دیگری می‌شد، پخت نان کاهش می‌یافت و صف‌های طویل شکل می‌گرفت.
35217