نشانه های معناداری از عصبانیت دولت سیزدهم متاثر از وضعیت موجود ظاهر شده است. دولت رئیسی هفته جدید را با گوشت کیلویی حدود۵۰۰ هزار تومان شروع کرد و با دلار۵۰ هزار تومان به پایان می برد. در همین هفته قیمت خودروی ۲۰۷ همه را شگفت زده کرد. چه آنکه تاکنون از تیم اقتصادی دولت متشکل از محسن رضایی (معاون اقتصادی دولت)، مسعودمیرکاظمی (رئیس سازمان برنامه و بودجه)، رضا فاطمی امین(وزیر صمت)، احسان خاندوزی(وزیر اقتصاد)، جواد ساداتی‌نژاد(وزیر کشاورزی) و محمدرضا فرزین(رئیس بانک مرکزی) و محمدمخبر(معاون اول رئیس جمهور)، تاکنون خاندوزی و فرزین مصاحبه مطبوعاتی برگزار کرده و دلایل وضع موجود را تشریح کرده اند.
دغدغه محمدرضا فرزین در روزهای رسیدن نرخ دلار به ۵۰هزار تومان، قرار گرفتن بانک مرکزی به عنوان مرجع اصلی تعیین قیمت ارز در کشور و همچنین تامین ارز برای واردات کالاهای اساسی و نیازمندی های بازار واردات است. فرزین بعد از ورود به بانک مرکزی دو سامانه «مرکز مبادله ارز و طلای ایران» برای سهولت در تامین ارز و ایجاد نرخ مرجع و سامانه «ناخدا» یا نظام مدیریت خدمات ارز ایران را برای عرضه اسکناس‌های خارجی برای تامین نیازهای غیربازرگانی مردم و شرکت‌های بازرگانی راه اندازی کرده است. عامل وضعیت امروز ارزی کشور از نگاه فرزین، «انتظارات تورمی عاملیت های اقتصادی» است که در مجموع او این شرایط را محصول «عملیات روانی» ارزیابی می کند.
اما احسان خاندوزی وزیر اقتصاد، دلیل وضع موجود اقتصاد کشور را «جنگ ارزی علیه مردم» ارزیابی می کند که «شبکه‌های تلگرامی و کانال های قماربازی و قاچاق ارز»، آمارسازی می کنند. وزیر اقتصاد «کسری بودجه» را عامل افزایش تورم به ۷۰درصد در خوراکی ها و بالای ۵۰درصد (نقطه به نقطه) دانسته است. او تاکید کرده انتشار انواع اسکناس حدود پنج برابر نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
خاندوزی استراتژی دولت برای دور زدن تحریم ها در ارتباط با مبادلات تجاری با چین را استفاده از ارز «یوآن» به جای دلار عنوان کرد و گفته چین نیز از این سیاست، استقبال کرده است. این موضوع گمانه ها برای استفاده ایران از «یوآن» به جای «دلار» در مبادلات تجاری خود را با کشورهای همسایه که محل ورود ارز خارجی به ایران هستند، افزایش داده است. سیاستی که به‌نظر می رسد بعد از افزایش نظارت امریکا بر بانک های عراقی و محدودیت این بانک ها در عرضه دلار، ایجاد شد.
این در حالی است تاکنون محسن رضایی که دکترای اقتصاد با رساله پول و اعتبار دارد و در مناظرات انتخاباتی تصویر یک هزار تومان را به نشانه‌ی بازگشت اعتبار به ریال ایرانی به نمایش می‌گذاشت، اکنون معاون اقتصادی ابراهیم رئیسی است و تاکنون واکنشی در برابر افزایش نرخ ارز،خودرو و کالاهای اساسی از خود نشان نداده است.
هفته نامه تجارت فردا در توضیح چرایی انتظارات تورمی نوشت «وقتی شما تحریم باشید و اخبار منفی تحریم فلان نهاد یا بهمان سازمان مدام به گوش برسد؛ وقتی در اخبار مدام خبر صدور قطعنامه، مصوبه یا ضرب‌الاجل توسط قدرت‌های جهانی به گوش می‌رسد، باید انتظار انتظارات تورمی را بکشید.»
این هفته نامه اقتصادی در توضیح مولفه های سیاست داخلی اثرگذار بر انتظارات تورمی نوشت: «کودتا، اغتشاش و اعتراض، استعفاها و بی‌ثباتی در دولت‌ها، مشارکت پایین در انتخابات همه به القای حس ناکارآمدی دولت در انجام وظایف محوله کمک می‌کنند. در عوض فضای باز سیاسی و مشارکت بالا در انتخابات و گرمی آنها نوید همکاری دولت و ملت برای حل مشکلات و چالش‌ها را می‌دهند. وقتی احساسی از ناکارآمدی دولت‌ها (و نه حتی خود ناکارآمدی) تقویت شود، انتظارات تورمی رشد می‌کند.»
بنابراین در یک تجربه تاریخی در ابتدای دولت یازدهم و سال ۱۳۹۲ متاثر از تحول در سیاست داخلی با فضای باز سیاسی و سیاست خارجی با تنش زدایی از روابط خارجی، احساس کارآمدی تا سال ۱۳۹۶ تمام بازارها را مجبور به کاهش انتظارات تورمی کرد»
اقتصاددان های دولت معتقدند مولفه «کسری بودجه» و «انتظارات تورمی» عامل افزایش نرخ ارز،گوشت و سایر کالاهای اساسی هستند. در مقابل اقتصاددان ها می گویند عامل اساسی این دو مولفه، ریشه در «سیاست داخلی و خارجی» دارد. آنها می گویند دولت رئیسی در سیاست خارجی، سیاستی تنش زا در پیش گرفته و برجام که مهمترین اقدام ایران برای جلوگیری از اتحاد کشورهای اروپایی و امریکایی علیه ایران بود، حالا به حال خود رها شده است.
اگر در دولت روحانی، اروپایی ها حتی در زمان جنگ اقتصادی ترامپ علیه ایران، رویکرد خصمانه ای علیه ایران نداشتند، حالا و بعد از فردای حمایت ادعایی ایران از روسیه در جبهه جنگ اوکراین، اتحادیه اروپا در جبهه امریکا علیه ایران متحد شده است.
قطعنامه های امریکایی ها و اروپایی ها که در حوزه های حقوق بشر،مالی،نفتی و هسته ای علیه ایران در جریان است،امنیت اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر دولت رئیسی در داخل نیز کوشش کرده منتقدان خود را تحت فشار قرار دهد. تاکنون در زمان دولت رئیسی دو روزنامه جهان صنعت و سازندگی توقیف شده است. روزنامه سازندگی که به تازگی توقیف شده از جمله روزنامه های منتقد دولت بود که صدای انتقاد آن درباره گرانی کالاهای اساسی، تحمل نشد.
مسئولان سابق وزارت ارشاد می گویند باید برای توقیف این روزنامه، دادگاه مطبوعات تشکیل می شده اما تاکنون اخباری مبنی بر برگزاری چنین دادگاهی منتشر نشده است. موضوعی که استمرار «عصبانیت» رئیسی و دولتش را از منتقدان نمایان می کند. قبل از این نیز دولت رئیسی تلاش کرده بود با انجام فیلترینگ، جریان آزاد اطلاعات در شبکه های اجتماعی را محدود و تحت کنترل قرار دهد. این اقدام دولت بعد از اعتراضات سراسری فوت مهسا امینی به شکل هدفمند و سازمان یافته ای و با هدف کوچ کاربران به شبکه های اجتماعی داخلی که تحت قوانین نظارتی دولت ایران فعالیت می کنند، انجام شد.
یکی از محورهای مهم بیانیه حضور انتخاباتی ابراهیم رئیسی در سال۱۴۰۰ به «پاسداری از آزادی بیان و قلم» اختصاص داشت. البته رئیسی بعد از انتخاب به ریاست جمهوری برابر اصل ۲۴ قانون اساسی باید از «آزادی نشریات و مطبوعات در بیان مطالب» پاسداری کند مگر آنکه «مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی» باشند.
رئیسی در زمان انتخابات با مدیران مسئول رسانه های اصلاح طلب جلسه مشترکی برگزار کرد که عکس یادگاری رئیسی با این افراد، در آن روزها خبرساز شد. رئیسی یکسال بعد از انتخابات و همزمان با اعتراضات سراسری بعد از فوت مهسا امینی در در گفت‌وگو با تلویزیون چین گفته بود« ایران کشور آزادی بیان است»
اما حالا بعد از گذشت یکسال ونیم از آغاز دولت رئیسی و همزمان با افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی که اقتصاددان ها، دلیل آن را در سیاست داخلی و خارجی ارزیابی می کنند، دولت رئیسی، یکی از حرفه ای ترین روزنامه های منتقد خود را توقیف کرده است. واکنشی به وضعیت موجود و عاملان آن در دولت که عصبانیت خود را در چنین وضعیتی به منتقدان نشان می دهند.
دولت برای برون رفت از وضعیت موجود، نیاز به آرامش در سیاست داخلی و آزادی مردم در بیان و نظر دارد و در خارج کشور نیز نیاز است تا با تنش زدایی از روابط خارجی، زمینه سازی برای رفع تحریم ها فراهم شود.نمی توان در خارج با منتقدان جنگید و در داخل نیز با منتقدان سر ستیز داشت و از قدرت دولت، برای حذف آنها استفاده کرد. آرامش و عقلانیت سیاسی،کلید عبور از مشکلات است.
۲۱۶۲۱۳