فردای اقتصاد: بر اساس نماگرهای اقتصادی سه ماهه دوم سال ۱۴۰۱ بانک مرکزی، خالص حساب سرمایه در نیمه اول امسال، منفی ۱۲.۸۵ میلیارد دلار بوده، که این رقم ۲.۸۵ میلیارد دلار از همین رقم در بهار سال جاری بیشتر است. این رقم طی دو دهه گذشته بی سابقه بوده است. میانگین تراز حساب سرمایه در دو دهه اخیر حدود ۷ میلیارد دلار در کل سال بوده است، این در حالی است که در سال جاری تنها در ۶ ماه تراز حساب سرمایه حدود دو برابر میانگین همین رقم برای کل سال طی دو دهه گذشته است.
نکته دیگر اینکه طی سال‌های اخیر معمولا خالص حساب سرمایه در شش ماهه دوم، وضعیت بدتری نسبت به شش ماهه اول داشته است و طی امسال نیز با توجه به ناآرامی‌های پاییز، احتمالا این روند تشدید نیز شده است که البته جهش نرخ ارز در این فصل می‌تواند گواهی بر این ادعا باشد. با توجه به بی‌ثباتی‌های موجود در اقتصاد کشور از جمله قطعی برق و گاز، محدودیت در دسترسی به اینترنت، قیمت‌گذاری دستوری، چشم‌انداز تورم بالا با توجه به رقم بودجه، کاهش اعتماد در بازارهای سرمایه‌گذاری از قبیل بورس و نیز تشدید تحریم‌ها، منفی شدن خالص حساب سرمایه، دور از انتظار نیست و در این شرایط، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند که به جای قبول ریسک‌های گفته شده، مسیر دیگری را انتخاب نمایند.
با توجه به محدود بودن منابع ارزی در دسترس، ضروری است که سیاست‌گذاران با برطرف کردن مشکلات گفته شده، از تشدید این وضعیت جلوگیری کرده و زمینه را برای حفظ سرمایه‌ها و گسترش سرمایه‌گذاری و تولید در داخل کشور فراهم کنند، چرا که روند سرمایه‌گذاری خالص طی سال‌های اخیر منفی شده و این شرایط بر میزان تولید و نرخ تورم نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت.
حساب سرمایه چیست و آمار آن چگونه بدست می آید؟
آمار فوق بر اساس داده های بانک مرکزی با استاندارد ۴ است که مجموع حساب سرمایه و حساب مالی است و شامل کلیه معاملاتی است که منجر به تغییر مالکیت در دارایی ها و بدهی های مالی خارجی می گردند. اطلاعات مربوط به این قسمت عمدتا از بانک مرکزی ج.ا.ایران بانکها و سایر سازمان ها و دستگاه های ذیربط مانند سازمان سرمایه گذاری و کمکهای اقتصادی و فنی ایران و شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران دریافت می شود.
اما با تفکیک حساب سرمایه از حساب مالی هر کدام به این صورت تعریف میشوند:
حساب سرمایه شامل تمامی مبادلات دربردارنده دریافت و یا پرداخت انتقالات سرمایه ای و یا اکتساب و واگذاری داراییهای غیر مالی تولید نشده است. انتقالات سرمایه ای شامل بخشش بدهی ها (بخش دولتی و غیر دولتی)، انتقالات مهاجرین و کمکهای سرمایه گذاری می باشد. اکتساب یا واگذاری داراییهای غیر مالی تولید نشده، معاملات داراییهای مشهودی را در برمی گیرد که می توانند در تولید کالاها خدمات مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این معاملات دارایی های نامشهود مانند علایم تجاری حق ثبت اختراع و حق چاپ نیز در این قسمت درج می گردد. اطلاعات مورد نیاز در این قسمت از وزارت امور خارجه و سایر دستگاه های ذیربط دریافت می گردد. اکتساب داراییهای غیر مالی تولید نشده و نیز انتقالات سرمایه ای از سوی اشخاص مقیم به اشخاص غیرمقیم در حساب سرمایه با ثبت بدهکار درج می گردد. واگذاری داررییهای غیر مالی تولید نشده و نیز انتقالات سرمایه ای از سوی اشخاص غیر مقیم به اشخاص مقیم در حساب سرمایه با ثبت بستانکار درج می گردند.
حساب مالی شامال کلیه معاملاتی است که منجر به تغییر مالکیت در داراییها و بدهی‌های مالی خارجی یک اقتصاد می گردند در ذیل این سرفصل درج شده اند. اطلاعات مربوط به این قسمت از سازمان سرمایه گذاری و کمکهای اقتصادی فنی ایران، شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران، اداره آمار و تعهدات ارزی بانک مرکزی ج.ا.ایران و سایر دستگاه های ذیربط دریافت می شود. حساب مالی شامل سه بخش عمده سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذازی در سبد مالی، داراییهای ذخیره است.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آن نوع سرمایه گذاری است که شخصیت مقیم با هدف کسب بهره بلندمدت در موسسه بازرگانی مقیم در اقتصاد دیگر اقدام به سرمایه گذاری نماید. برای سادگی در تمایز سرمایه‌گذاری مستقیم از سایر اقلام سرمایه‌گذاری خارجی معمولا از قائده ۱۰ درصد استفاده می شود. به این ترتیب سرمایه گذاری‌های با ارزش بیشتر از ۱۰ درصد کل ارزش شرکت در زمره سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی قلمداد می شود.
سرمایه گذازی در سبد مالی آن نوع سرمایه گذاری است که شخصیت غیر مقیم با هدف کسب بهره بلندمدت در موسسه بازرگانی مقیم در اقتصاد داخلی اقدام به سرمایه گذاری نماید. برای سادگی در تمایز سرمایه گذاری مستقیم از سایر اقلام سرمایه گذاری خارجی معمولا از قائده ۱۰ درصد استفاده می شود. به این ترتیب سرمایه‌گذاری های با ارزش بیشتر از ۱۰ درصد کل ارزش شرکت در زمره سرمایه گذاری مستقیم خارجی قلمداد می شود.
سرمایه گذاری در سبد مالی شامل اوراق سهام و اوراق بدهی (شامل اوراق قرضه و ابزارهای بازار پول) است که در دو زیر بخش داراییها و بدهی‌ها طبقه‌بندی می گردند. تغییر در دارایی بانک مرکزی، دولت، بانکها و سایر بخشهای اقتصادی کشور از این نوع اوراق، در این قسمت درج می شود. در تمایز سرمایه‌گذاری پرتفوی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی معمولا به قائده ۱۰ درصد ارزش شرکت استناد می‌شود. سرمایه‌گذاری در سطحی کمتر از ۱۰ درصد ارزش کل شرکت در زمره سرمایه‌گذاری در پرتفوی طبقه‌بندی می گردد. مانده گردش عملیات حساب سهام و مشارکت خارجی بانک مرکزی و بانکها از جدول دارایی های آنها استخراج و در این قسمت درج می‌شود.
داراییهای ذخیره یا ذخایر به آن بخش از داراییهای خارجی اطلاق می‌شود که نقدینگی بالایی دارند و تحت کنترل مستقیم مقامات پولی کشور قرار دارند. مقامات پولی این داراییها را به منظور تامین منظم پرداختهای مربوط به عدم توازن ها و یا تنظیم غیر مستقیم این عدم توازن ها (از طریق مداخله در بازار و اثرگذاری بر نرخ ارز) نگهداری می‌نمایند. این گروه از داراییها شامل طلای پولی، حق برداشت مخصوص، مانده ذخایر نزد صندوق، موجودی ارز خارجی (شامل نقود، سپرده و اوراق بهادار) و سایر مطالبات می باشد. اوراق بهاداری که از نقدینگی بالا برخوردار نمی‌باشند در بخش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و سرمایه‌گذاری در پرتفوی دسته‌بندی می شوند.