مهسا مژدهی: در روزهای اخیر تهران فرکانس‌هایی را برای برقراری مجدد گفتگوهای احیای برجام فرستاده است. ایران در حالی که از جناح غرب و امریکا بابت بدعهدی در برجام شکایت دارد، همزمان اعلام کرده که مایل است دوباره برای رسیدن به یک نتیجه پای میز مذاکره بیاید. اما این بار خواسته مقامات کشورمان موافقان محدودی دارد. گوترش دبیرکل سازمان ملل و ژوزف بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی از معدود طرفدارای از سرگیری گفتگوها هستند. کاخ سفید هم با وجود اینکه بایدن در ویدیویی تلویحا به مرگ برجام اشاره کرده اما راه حل دیپلماسی را کماکان روی میز می بیند. اما در طرف اروپایی اوضاع پیچیده تر است. آلمان و فرانسه که پیش از این اصرار زیادی بر از سر گیری گفتگوها و به نتیجه رسیدن آنها داشته اند، حالا با توجه به وقایع داخلی ایران، در جبهه مقابل قرار گرفته و تبدیل به مانعی بر گفتگوها شده اند.
مهدی مطهرنیا دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در مورد انعطاف مقامات ایرانی در زمینه احیای برجام گفت: برجام پایان پیدا کرده و به هیچ وجه به سال ۲۰۱۵ باز نمی گردد. انچه اکنون میبینیم تلاش ایران برای احیای برجام به گونه ای است که مسئولیت شکست مذاکرات تنها به عهده ایران نباشد. در حالیکه امریکاییها تلاش دارند شکست برجام را در دو بخش افکار عمومی نخبگان و توده های مردم به ایران نسبت بدهند. قایل تصویری که اخیرا از بوش منتشر شده و آنچه که رابرت مالی مسئول ارتباط با گروه ۱+۵ در موضوع پرونده هسته ای به عهده دارد نشان دهنده آن است که آنها به هیچ وجه پایان برجام را به طور رسمی اعلام نمی کنند. چرا که اعلام پایان برجام به طور رسمی هر کدام از طرفین را در محدودیت بهره برداری از آن توافق برای تحت فشارقرار دادن دیگری قرار می دهد. از طرف دیگر تهران با یک گفتمان انقلابی در دولت ابراهیم رییسی رو به روست.
رهبر انقلاب در زمینه مذاکرات احیای برجام گفته اند که مذاکرات فرسایشی نشود؛ همه تحریم ها برداشته شوند و راستی ازمایی صورت بگیرد و تضمین قابل اتکا در عدم خروج امریکا از توافق اخذ شود تا ایران مجددا به توافق ۲۰۱۵ بازگردد و گام هایی که از آن عدول کرده است دوباره عملیاتی کند. به نظر می رسد که هیچ کدام از این موارد به دست نیامده و آمریکا نه تنها تحریم های پرونده هسته ای را بر نمیدارد بلکه تحریم های بعد از توافق ۲۰۱۵ که توسط ترامپ وضع شده بود را هم رد نمی کند. اکنون هم پرونده حقوق بشر ایران سنگین تر از پرونده هسته ای مورد توجه است. پس خواسته ایران در این وضعیت برای بازگشت به میز مذاکره نه بازگشت به برجام از سر اراده که از سر اجبار تلقی می شود.
مطهرنیا با اشاره به اینکه برجام پرونده جامع اقدام مشترک بود و تنها به پرونده هسته ای ایران مربوط نبود گفت: لذا ایالات متحده امریکا از اغاز در این مسیر برجام را مورد توجه قرار داد و اگر حسن روحانی به برجام دو و سه اشاره کرد در واقع همان برجام و تعهدات برجامی را در بر می گرفت. اما اکنون دولتی که گفتمانش متمایل به ایجاد فضایی معنادار تقابل با امریکاستٰ در وضعیتی که امریکایی ها مایل به تعامل نیستند، درخواست تعامل بیشتر با آمریکایی ها و همچنین و بخش اروپایی ۱+۵ است که بسی بیشتر از گذشته در ارتباط با تحریم های ایران بخصوص در بخش حقوق بشر وارد عمل شده. به طوری که آلمان همه تعهدات مالی خود را در مورد ایران معلق کرده است. در این زمینه نمی شود گفت که ایران با میل و رغبت به برجام می گردد. بلکه میل به بازگشت به برجام ناشی از جبر موجود و مدیریت فضای روانی ناشی از فشارهای بین المللی بر کشورمان است.
او در مورد واکنش کشورهای غربی در خصوص رویکرد ایران توضیح داد: دیگر اعتمادی به جهت گیری های ایران در عرصه بین المللی از سوی نظام بین الملل وجود ندارد. امروز نسبت به گذشته نزدیک ما ایران به عنوان جمهوری اسلامی ایران در وضعیت نامناسب تری به سر می برد. چرا که در چارچوب تحولات سال جاری ما شاهد لغزندگی جایگاه تهران در مسائل بین المللی و منطقه ای هستیم و امروز به جای اینکه اروپا نگران زمستان سخت باشد؛ تهران باید در این زمستان فکر انرژی شهروندان خود بماند. لذا باید بگوییم اینها از سوی کشورهای گوناگون و نظام های ناظر بر کشورهای دیگر رصد می شود و با توجه به این معنا فشارهای بین المللی بر ایران افزایش خواهد یافت.
این استاد دانشگاه در مورد رویکرد بایدن و مقامات دیگر آمریکایی در خصوص برجام گفت: به هر تقدیر نه ایران و نه ایالت متحده امریکا به برجام گذشته محدود می ماند. آنچه تحت عنوان بازگشت به برجام مطرح است، این بوده که ایران بپذیرد در پرونده های موشکی و هسته ای و حقوق بشر و حتی پرونده مربوط به اسراییل زمینه بازنگری در رفتار خود را فراهم کند. حال اینکه آیا ایران با دولتی مانند دولت جناب رییسی حاضر خواهد بود این امر را انجام دهد یا نه؟ خودش مساله جدایی است که به نظر می رسد این اتفاق نیفتد.
۳۱۱۳۱۲