به گزارش اکوایران، شی جین پینگ از 7 تا 10 دسامبر در ریاض حضور داشت و در سه اجلاس سران کشورهای عضوشرکت و هزاران سرفصل پرمعنا را در تضاد با منافع ایالات متحده در خاورمیانه تعریف کرد. با لحاظ کردن تنش حاکم بر روابط ایالات متحده و عربستان، طبیعی است که دیدار «شی» را در چارچوب رقابت های ژئوپلیتیکی میان واشنگتن و پکن ترسیم کنیم، اما این سفر تصویر بزرگ تری را پیش رو ما ترسیم می کند چرا که بخشی است از یک مسیر بسیار طولاتی تر از تعمیق روابط چین و خاورمیانه که در چارچوبش روابط پکن با چندین کشور منطقه به شکلی جدی بالغ شده است.

مقدمه چینی برای رابطه ای که بالغ شد

در تاریخچه روابط چین و عربستان، این پنجمین باری بود که رئیس دولت چین راهی ریاض شد. پیشتر در جریان سفر جیانگ زمین به عربستان در سال 1999، توافقنامه همکاری استراتژیکی نفتی امضا و در نهایت چین به مشتری اصلی انرژی برای پادشاهی تبدیل گشت.سال 2016 نیز «شی» و ملک سلمان، توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع امضا کردند؛ توافقی که موجب شد تا پادشاهی بالاترین سطح رواط دیپلماتیک با چین را برای خود ثبت کند.

بین این دو سفر، روابط ریاض و پکن ارتقا یافت و دو بازیگر در حوزه های متنوع تری چون تجارت، سرمایه گذاری، تامین مالی، همکاری در حوزه فن آوری و توسعه آموزشی و امنیت رابطه شان را ارتقا دادند.

چین از لنز اعراب خلیج فارس

رابطه میان آمریکا و عربستان درگیر تنش های جدی شده، تلاش های جو بایدن در سفر ماه ژئن به ریاض تقلایی بود برای بازگردان رابطه دو بازیگر به مسیر اصلی، تلاشی که نتیجه ای به همراه نداشت؛ این واقعیتی است که تصمیم اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید روزانه نفت مهر تاییدی بر صحتش زد. با این حال، مرتبط کردن سفر «شی» به ریاض با سفر بایدن به این کشور و قیاس این دو شاید به معنای نادیده گرفتن بخش عمده ای از حقایق باشد.

به نوشته شورای آتلانتیک، علیرغم اظهارات مایک پمپئو، وزیر خارجه پیشین آمریکا، نزدیکی چین و عربستان نا ماحصل سیاست های نادرست امریکا است و نه نشان از خیز ریاض برای دستیابی به توافقی بهتر با رقیب واشنگتن. سعودی ها و همسایگان این کشور در شورای همکاری خلیج فارس، چین را به عنوان یک شریک قدرتمند داری حق وتو در شورای امنیت، یک بازار با اهمیت و بزرگ برای انرژی های خود و منبعی برای سرمایه گذاری تکنولوژیکی شان که می تواند به این گروه از بازیگران در تعریف اقتصادهای متنوع یاری رساند، می بینند. پس این رابطه بیش از یک ترفند برای جلب و یا تحقیر آمریکا است.

بذری که بعد از یک دهه  ثمر داد

 بدون لحاظ کردن روابط چین و خاورمیانه در دهه گذشته، بسیاری از گزاره ها نادیده گرفته می شود. نشست چین و کشورهای عرب در 8 دسامبر به عنوان نخستین نشست سران اعراب و چین، آغازگر فصل تازه ای در روابط طرفین بود.در حقیقت مجمع همکاری چین و کشورهای عرب تز سال 2004 هر دو سال یک بار در سطح وزیران تشکیل جلسه می دهد؛ نشست هایی که به طور متناوب میان چین و پایتخت های عربی برگزار می شود. در هریک از این نشست ها،چین و کشورهای عضو اتحادیه عرب اولویت همکاری را برای دو سال آینده ترسیم کردند.

 سال 2022 قرار بر آن بودتا مجمع همکاری چین و کشورهای عربی برگزار شود اما در ازای آن نشست مشترک برگزار شد و تا حد زیادی به اهداف تعریف شده و راولویت قرار گرفته عمل کرد. همزمان، به نظر می رسد که اجلاس سران چین و شورای همکاری خلیج فارس بیش از هرزمان دیگر بر تغییر راهبرد تجاری میان این گروه از بازیگران متمرکز شده باشد.از همین رو به باور یک ناظر معمول و فعال در حوزه خاورمیانه، این سه اجلاس را هم می توان رخدادی تازه قلمداد کرد و هم مخرب. اما واقعیت آن است که کنار هم قرار گرفتن رهبر چین با کشورهای عرب نشان از آخرین مرحله ای دارد که طی دو دهه گذشته بذرش پاشیده ، بدان رسیدگی و حالا زمان زمان باورری اش فرا رسیده است.

فصلی تازه در روابط اعراب و چین

نشست سران چین و عربستان که 9 دسامبر برگزار شد، چشم گیر تر از دو نشست دیگر بود. بیانیه انتهایی منتشر شده نشان داد که دو کشور تا چه اندازه همکاری کرده اند؛ علاوه بر آن مفاد این بیانیه نشان از جاه طلبی های دو بازیگر برای ادامه فعالیتشان در همه زمینه را به رخ کشید. بعد از پایان این اجلاس، رسانه های سعودی گزارش دادند که چهار تا شش تفاهم نامه و توافقنامه به ارزش 30 میلیارد دلار امضا شده است.

حال ناظران در صدد هستند تا متوجه شوند که کدام یک از قراردادها و توافق ها در عمل اجرایی خواهند شد. چین در اجلاس با حضور رهبران عرب سرفصل همکاری طرفین تا پنج سال آینده را تعریف کرد؛ همکاری در حوزه نفت و گاز، امور مالی و سرمایه گذاری، نوآوری و فن آوری های جدید، هوا و فشا و زبان و فرهنگ. بسیای از این حوزه ها با طرح کمبربند و جاده در هم تنیده شده اند.

چرا چین جانب اعراب را گرفت؟

انگونه که ناظران می گویند نکته قابل تامل تر آن است که چین با طرح ادعایی عجیب به پایان دادن مناقشه ها درباره سه جزیره ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی اشاره کرد. ادعایی که واکنش تند ایران را به دنبال داشت.بلافاصله بعد از خروج بریتانیا از خلیج فارس ر سال 1971، ایران سه جزیره را که پیشتر توسط امارات اداره می شد اما جزو خاک ایران بود را در اختیار گرفت، این موضوع از آن زمان تا به امروز به موضوع اختلاف ها میان امارات و ایران تبدیل شده است.

حال در چنین شرایطی ورود چین به موضع ادعایی  نه تنها غیر عادی است بلکه به ادعای گروهی از ناظران با لحاظ کردن شراکت استراتژیک همه جانبه ایران با چین، در قاب خیانت تعبیر شده است. علیرغم اجماع عمومی در باب این که چین و ایران، شرکای طبیعی هستند و روابطشان ورای رابطه چین و شورای همکاری خلیج فارس است، حمایت پکن از پادشاهای خلیج فارس چندان تعجب آور نیست چرا که منافع اقتصادی چین در بخش عربی خلیج فارس بیش از ایران تامین می شود.

 با این همه این سلسله نشست ها احتمالا برای آمریکا نگران کننده تر است. بالاخص به این دلیل که رقیب استراژیک این کشور در منطقه ای با مرکزیت ژئوپلتیکی با متحدان و شرکای کلیدی آمریکا هم صدا شده است. سفر «شی» نشانممی دهد که چین چشم انداز روشنی در باب آنچه در خاورمیانه می خواهد دارد و منافعش را در همین راستا با کشورهای عربی همسو کرده است. ایالات متحده ناچار نیست چین را شکست دهد، اما می تواند با دیدی مثبت تر خاورمیانه را در طرح استراتژی وسیع تر خود تعریف کرده و در عین حال به نگرانی های متحدان و شرکای منطقه ای در خاورمیانه و شمال آفریقا پاسخ دهد.