به گزارش خبرنگار ایبِنا؛ در ۲۶ آوریل ۱۹۹۶ سران کشور‌های چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف اعتمادسازی امنیتی در مرز‌های خود، در شهر شانگهای چین، تحت عنوان «شانگهای ۵» گردهم آمدند و در نهایت پس از ۵ نشست سالانه، در سال ۲۰۰۱ به طور رسمی ایجاد «سازمان همکاری شانگهای» را اعلام کردند.
این سازمان میان دولتی برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده است.
سازمان همکاری‌های شانگهای ۸ عضو دائم شامل چین، روسیه، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و هند داشت. کشورمان ایران نیز در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و در بیست ودومین اجلاس سران کشور‌های عضو که به میزبانی سمرقند ازبکستان برگزار شد، عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان اعلام شد.
رئیس جمهور کشورمان نیز در سخنرانی این اجلاس تاکید کرد: " سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر مشارکت فعال در سازمان‌های بین المللی، چند جانبه گرایی و مخالفت با یکجانبه گرایی و بر پایه عدالت، همکاری، احترام متقابل و ضرورت این نقش سازنده در مواجهه با چالش‌های بین المللی و منطقه‌ای بوده است. "
کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای ویژگی‌های منحصر به فردی دارند ازجمله؛ بیشترین تولید کننده و مصرف کننده انرژی جهان، داشتن یک چهارم سطح خشکی زمین، دارا بودن ۴۰ ٪ کل جمعیت جهان و سهم یک سوم از رشد تولید ناخالص داخلی دنیا.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی یکشنبه ۶ آذر ماه ۱۴۰۱ با الحاق ایران به پیمان همکاری‌های شانگهای موافقت کردند و آن را با ۲۰۵ رأی موافق به تصویب رساندند.
در همین رابطه، ابولفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، عضویت جمهوری اسلامی در این سازمان را موجب تقویت همکاری‌های آسیایی واوراسیایی دانست و گفت: این یک نگاه جدید در سیاست خارجی ماست.
یحیی آل اسحاق؛ رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفتگو با خبرنگار ایبِنا، با اشاره به شرایط جدید جهان و موقعیت ژئوپولیتیک ایران، اظهار کرد: ایران می‌تواند در این شرایط با کشور‌هایی مثل روسیه، چین و کشور‌های طرف با این کشور‌ها که در تحریم غرب هستند، تعاملاتی را در نقل و انتقالات داشته باشد. باید به نحوی عمل شود که نیازی به دلار و یورو نباشد و به وسیله پیمان‌پولی تجارت با این کشور‌ها را افزایش یابد.
آل اسحاق همچنین عضویت ایران در شانگهای، حضور در بریکس و کشور‌های همسایه در دولت سیزدهم را نشان‌دهنده توجه این دولت به روابط تجاری منطقه‌ای دانست و تصریح کرد: این مسئله باعث شده تا بتوانیم از فرصت‌هایی که در حوزه ترانزیت، انرژی و مبادلات تجاری وجود دارد، استفاده کنیم.
پیش‌تر هم روح الله لطیفی؛ قائم مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا هم در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار ایبِنا، به اساس نامه سازمان همکاری‌های شانگهای اشاره کرد و توضیح داد: در اساس نامه این سازمان قید شده که از ظرفیت‌های پول غیر دلاری و ظرفیت‌های پول ملی کشور‌های عضو استفاده شده و دلار کنار گذاشته شود.
قائم مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا این موضوع را هم خاطر نشان کرد که در میان کشور‌های عضو چند کشور شامل تحریم هستند مثل ایران و روسیه و چند کشور هم مثل چین که اقتصاد بزرگی دارد با نظام سلطه رقیب هستند که این خود می‌تواند به تنهایی با مزیت‌هایی که دارد با حذف دلار جایگاه ویژه تری به شانگهای بدهد.
میر هادی رهگشای؛ کارشناس اقتصادی هم در گفتگو با خبرنگار ایبِنا، عضویت کشورمان در سازمان همکاری‌های شانگهای را حاوی پیام مهمی دانست و اظهار داشت: مهمترین پیام عضویت کشورمان به کشور‌های خارجی این است که ایران دیپلماسی اقتصادی خود را دیگر صرفا معطوف به برجام و کشور‌های غربی نکرده و در کنار آن مباحثی مثل عضویت در شانگهای و توسعه روابط با کشور‌های همسایه را در قبال یک دیپلماسی فعال دنبال می‌کند که این خود دستاورد بزرگی است.
به گفته این کارشناس اقتصادی، در حال حاضر کشور‌هایی مثل چین و روسیه که از اعضای اصلی شانگهای هستند تبادلات مالی مستقل از دلار را در استفاده از ارز‌های ملی و پیام رسان‌های جایگزین سوئیفت توسعه دادند. حال این بستر وجود دارد که ایران هم دست کم بخشی از تبادلات خارجی خود را با این کشور‌ها از طریق این کانال‌ها سازماندهی کند و بدون مشکل تحریم که در نظام دلاری وجود دارد بتواند گسترش روابط خود را بر بستر معاملات غیر دلاری و با استفاده از ارز‌های ملی توسعه دهد.
در مجموع، حال با حضور ایران به عنوان نهمین عضو رسمی همکاری‌های شانگهای می‌توان شاهد فصل جدیدی از روابط بین المللی خواهیم بود که با راهبرد‌های دولت سیزدهم در جهت گسترش این روابط با کشور‌های همسایه و ایجاد یک بلوک اقتصادی جهانی، همکاری‌های منطقه‌ای را با جهشی جدید روبه رو خواهد کرد.