به گزارش مشرق، با آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، یکی از ابزارهای مهم متحدان اوکراین، یعنی آمریکا و اروپا برای توقف پیشروی ارتش روسیه، علاوه بر ارسال انواع و اقسام تسلیحات پیشرفته برای ارتش اوکراین، اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی علیه روسیه بود.
آن‌گونه که اندیشکده «شورای آتلانتیک» گزارش داده از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین در ۵ اسفند ۱۴۰۰ نزدیک به ۷۴۰ نهاد و فرد دولت روسیه، تحت تحریم کشورهای آمریکا، اتحادیه اروپا و برخی کشورهای دیگر قرار گرفته‌اند و اگر جنگ در سال آینده هم ادامه داشته باشد، با همین روند کنونی تحریم‌های پیدرپی علیه روسیه، در چهار ماهه سال ۲۰۲۳، تحریم‌های آمریکا، انگلیس، اتحادیه اروپا، سوئیس، کانادا و استرالیا علیه نهادها و افراد مرتبط با دولت روسیه به بیش از ۳۶۵۰۰ تحریم خواهد رسید.
اینکه این تحریم‌ها چه تأثیری بر اقتصاد روسیه داشته و تا چه میزان با انتظارات و اهداف کشورهای اعمال‌کننده تحریم‌ها پیش رفته‌اند، موضوعی‌ست که باید جداگانه به آن پرداخت، اما در تازه‌ترین اقدام آمریکا و کشورهای اروپایی برای مقابله با توان اقتصادی و نظامی روسیه و زمین‌گیرکردن آن در اوکراین، تعیین سقف قیمت برای محصولات نفتی روسیه است.
طرح ایده تعیین سقف قیمت برای محصولات نفتی روسیه پس از آن در اوایل مهرماه رونمایی شد که تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه بخش انرژی روسیه، برخلاف پیش‌بینی‌ها نه‌تنها منجر به کاهش درآمدهای مسکو نشد، بلکه به علت افزایش قیمت جهانی نفت و گاز، دولت روسیه با صادرات کمتر، درآمدهای بیشتری به دست آورد.
ماه پیش نشریه بلومبرگ مدعی شد به علت اختلاف‌های سیاسی، مشکلات موجود درباره تأمین و عرضه انرژی، اتحادیه اروپا در شرایط کنونی تصمیم ندارد برای نفت روسیه سقف قیمت تعیین کند، اما خبرهای جدید حاکی از آن است که آمریکا و اروپا گویی بدون توجه به پیامدهای بعدی، صرفاً بر اعمال تحریم‌های بیشتر و ایجاد محدودیت بر صادرات روسیه، پافشاری دارند.
قیمت نفت روسیه را غرب تعیین می‌کند!
روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال روز سه‌شنبه در گزارشی به نقل از منابع آگاه ادعا کرد که واشنگتن و متحدانش به دنبال دستیابی به توافقی برای تعیین سقف قیمت نفت روسیه هستند؛ توافقی که قرار است به زودی انجام شود و سقف قیمتی که برای محصولات نفتی روسیه تعیین شده رقمی بین ۶۵ تا ۷۰ دلار برای هر بشکه است.
نشریه بلومبرگ نیز درباره این تعیین سقف قیمتی نوشته که این سطح قیمت، بسیار سخاوتمندانه‌تر از آن است که بسیاری انتظار داشتند. دامنه این قیمت بالاتر از قیمت محصولات نفتی کنونی روسیه است و بالاتر از قیمت نفت برخی از کشورهای است که تلاش داشتند برای نفت روسیه، سقف قیمتی تعیین کنند. از آنجایی که روسیه هم‌اکنون محصولات نفتی خود را با تخفیف‌های ویژه و پایین‌تر از قیمت بازار به برخی مشتری‌های غیرغربی می‌فروشد، تعیین قیمت بالاتر، کمترین تأثیر بر صادرات نفتی روسیه خواهد داشت.
با تصویب این طرح، شرکت‌های غربی از ارائه خدمات ویژه به محموله‌های نفت روسیه که با قیمت بالاتر از سقف خریداری شوند، منع خواهند شد. این خدمات شامل بیمه و تسهیل پرداخت‌هاست. با این سازوکار قصد این است تا درآمدهای روسیه از محل صادرات انرژی را محدود کند. اجرای عملی این تصمیم برای نفت خام از ۵ دسامبر (۱۴ آذر) و از ۵ فوریه (۱۶ بهمن) برای فراورده‌های نفتی پالایش‌شده روسیه اجرایی خواهد شد.
راهکار تنبیهی روسیه
از زمان اعلام طرحِ اعمال سقف قیمت برای محصولات نفتی روسیه، مقامات ارشد این کشور تأکید کردند اگر آمریکا و اروپا به چنین اقدامی دست بزنند، مسکو صادرات نفت به کشورهای دخیل در اجرای این تصمیم متوقف می‌کند. «الکساندر نواک» معاون نخست وزیر روسیه در واکنش به پافشاری غرب به تعیین سقف قیمت اعلام کرد که مسکو به کشورهایی که سقف قیمت را در بازار نفت اجرا کنند، نفت نخواهد فروخت.
نواک در همین ارتباط در جمع خبرنگاران موضع دولت روسیه را این‌گونه تشریح کرد: روسیه قصد ندارد نفت یا فرآورده‌های نفتی را به کشورهایی عرضه کند که سقف قیمت را اعمال می‌کنند. روسیه وضعیت خود را به عنوان یک تأمین‌کننده قابل اعتماد انرژی در بازار جهانی و در روابط با شرکا حفظ می‌کند؛ اما در این راستا ما قصد نداریم نفت و فرآورده‌های نفتی را به کشورهایی که از اصل سقف قیمت استفاده می‌کنند، نفت عرضه کنیم. اعمال سقف قیمتی برای منابع انرژی و سیاسی کردن بخش انرژی تنها می‌تواند منجر به کسری و مشکل در تأمین انرژی شود. اعمال سقف قیمت در بازار نفت اقدامی مداخله‌آمیز و بی‌سابقه در اصول بازار نفت است که به ناچار منجر به کاهش سرمایه گذاری‌ها می‌شود.
پیش از این «گازپروم»، شرکت بزرگ نفت و گاز روسیه هشدار داده بود اگر اتحادیه اروپا و آمریکا برای قیمت نفت روسیه، سقف تعیین کند، مسکو نیز عرضه نفت و گاز به این کشورها را متوقف خواهد کرد. «الکسی میلر»، رئیس شرکت گازپروم دراین‌باره گفته بود: ما براساس قراردادهایی عمل می‌کنیم که دو طرف امضا کرده‌اند. قطعاً تعیین سقف قیمت، نقض مفاد و اصول اساسی این قراردادهاست و به معنای پایان عرضه هم خواهد بود.
مضحک‌ترین ایده ممکن
از زمان آغاز زمزمه‌های تعیین سقف قیمت برای فروش نفت روسیه، برخی از کارشناسان درباره کارآمدبودن آن ابراز تردید کردند. روزنامه وال‌استریت ژورنال روز چهارشنبه در گزارشی اعلام کرد: تحریم‌های اعمال‌شده تاکنونی علیه مسکو بی‌نهایت بی‌اثر هستند و صرفاً به اقتصاد روسیه کمک کرده‌اند. اقتصاد روسیه در ابتدا به‌شدت تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفت، اما بعد به علت صادرات انرژی به کشورهایی که تحریم‌هایی را اعمال نکردند یا دور زدند، به حالت عادی برگشت؛ در بین این کشورها متحدان آمریکا نیز وجود دارند. در همین حال صادرات انرژی روسیه به چین نیز افزایش یافته است.
این روزنامه به نقل از منابع آگاه مدعی شد به همین علتِ ناکارآمدی تحریم‌ها «سیاست‌مداران و دولتمردان آمریکایی مخفیانه با تلاش‌های دیپلماتیک در حال گردهم‌آوردن کشورهای مختلف هستند تا شرکای اصلی تجاری روسیه را مجبور کنند که تحریم‌ها علیه مسکو را اجرایی کنند و میزان تجارت‌شان با روسیه را کنترل کنند».
«استیون منوچین»، وزیر خزانه داری دولت پیشین آمریکا در گفت‌وگو با شبکه خبری «سی‌ان‌بی‌سی» با انتقاد شدید از طرح تعیین سقف قیمت برای صادرات نفت روسیه گفت این طرح «نه تنها امکانِ عملی ندارد، بلکه فکر می‌کنم این مضحک‌ترین ایده‌ای است که تاکنون شنیده‌ام». وی درباره مخالفت خود استدلال می‌کند که: «بازار، قیمت را تعیین می‌کند. از این رو اگر شما برای قیمت‌های بالاتر تحریم وضع کنید، به این شیوه فقط شما وضعیت را بدتر می‌کنید.»
پیش از این نیز بانک جهانی اعلام کرده بود که این طرح تنها در صورتی قابل اجرا است که بازارهای نوظهور بزرگ و کشورهای در حال توسعه نیز به آن بپیوندند.
فرجام سخن
آمریکا و غرب در کنار ارسال مداوم انواع سلاح‌های پیشرفته به ارتش اوکراین و تحریم گسترده بخش‌های گوناگون اقتصاد روسیه، اخیراً تصمیم گرفته‌اند که به منظور کاهش درآمدهای ارزی روسیه، برای محصولات نفتی این کشور سقف قیمتیِ خاصی تعیین کنند تا در صورت بالا رفتن قیمت نفت و گاز، مسکو نتواند از این شرایط همچون ماه‌های گذشته بهره‌برداری کند.
بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند از آنجایی که هم‌اکنون روسیه نفت خود را با تخفیف‌های ویژه به مصرف‌کننده‌های بزرگ غیرغربی مانند چین و هند می‌فروشد، طرح تعیین سقف قیمت برای محصولات نفتی روسیه در صورتی موفقیت اجرا دارد که چنین کشورهایی در اجرای آن همراهی کنند که این کشورها نیز به علت نیاز داخلی و بهره‌مندی از تخفیف‌های ویژه بعید به نظر می‌رسد که در اجرای این طرح همراهی کنند.