رسول سلیمی: محمد باقر قالیباف در دو گفتار متفاوت، بعد از اعتراضات سراسری، از ضرورت «حکمرانی نو» سخن گفته است. او در نطقی پیش از دستور گفته «لازم است حکمرانی نو در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در چارچوب نظام سیاسی جمهوری اسلامی آغاز شود» قالیباف چند روز بعد، پیش شرط آغاز حکمرانی نو را «تثبیت امنیت در کشور به صورت کامل» توصیف می کند «تا تغییرات مشروع و لازم به سمت حکمرانی نو در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در چارچوب نظام سیاسی جمهوری اسلامی آغاز شود.»
آخرین اصلاحات انجام شده در قانون اساسی به سال ۱۳۶۸ باز می گردد که تحلیلگران سیاسی با درنظر گرفتن قانون اساسی ۱۳۵۸، آن را جمهوری دوم می نامند. در اصلاحات قانون اساسی سال۶۸، پست نخست وزیری حذف و نظام پارلمانی ایران به سیستمی نیمه ریاستی نیمه پارلمانی با محوریت رئیس جمهور در قوه مجریه تبدیل شد.
برخی تحلیل گران معتقدند، حکمرانی نو مورد نظر قالیباف همان مانیفست نواصولگرایی است که در جریان انتخابات۱۳۹۶ رونمایی شد قصد دارد با پوست اندازی جبهه اصولگرایی، ایده هایی را برای اصلاح جمهوری دوم و به نوعی حرکت به سوی جمهوری سوم را اجرا کند. در این متن تصریح شده: «نواصولگرایی ایجاد «بنا» یی نو و جدید بر مبنای اصولگرایی تعریف می‌شود که در آن «تغییر اساسی» در گفتمان، رویکرد، ساختار و عملکرد، ویژگی اصلی این بنا محسوب می‌شوند که ذیل آن شاخص‌های نواصولگرایی تعریف می‌شوند که سه شاخص اصلی آن «مردم‌باوری»، «اسلام ناب» و «نوگرایی» است».
قالیباف پیشتر در۲۲ خرداد ۱۴۰۱ گفته بود «معتقدم اصلی‌ترین بحران انقلاب اسلامی و نظام اسلامی در حکمرانی است و بنابراین چاره‌ای نداریم جز اصلاح شیوۀ مملکت‌داری در یک حکمرانی نو».
اصلاحات قالیباف متفاوت از اصلاحات تاج زاده
سایت فردا نیوز در تحلیلی نوشته «اساس دیدگاه محمدباقر قالیباف، تغییر ساختارها و رویه ها در چارچوب نظام و قانون اساسی و ساختارهای سیاسی موجود است و قرار نیست حکمرانی نو، شیوه کسانی چون تاج‌زاده و اصلاح‌طلبان رادیکال را که در پی اصلاحات ساختاری و تغییر قانون اساسی‌اند، دنبال کند.»
پیش از این نیز محمد سعید احدیان دستیار سیاسی رییس مجلس به سابقه طرح این موضوع در گفتار محمد باقر قالیباف اذعان کرده بود «در چگونگی بازسازی و نوسازی باید درفضای گفت وگویی و انتقادی ابعاد حکمرانی نو را مشخص کنیم»
اصلاح سیاست ها نه ساختارها
تفسیر معنای حکمرانی نو از جنبه ای دیگر به حکمرانی در مسیر بیانیه گام دوم رهبرانقلاب تعبیر شده است. گروهی از تحلیل گران سیاسی معتقدند «باید تمام خطوطی که بین ملت یک دوگانه خودی ـ غیرخودی دروغین ایجاد شده و احساس فاصله و شکاف میان بخشی از مردم و حاکمیت ایجاد می‌کند، برای همیشه کنار گذاشته شود و این همان اصلاح اساسی و بنیانی و «حکمرانی نو» در گام دوم انقلاب است.»
آنچنان که فردا نیوز از سایت های بازتاب دهنده مواضع قالیباف در تفسیر این نوع حکمرانی نوشته «رئیس مجلس دنبال اصلاح رویه‌های اداره کشور است نه تغییر فلسفه سیاسی جمهوری اسلامی. قالیباف بر خلاف اصلاح‌طلبان پایبند به اصول و مبانی انقلاب اسلامی بوده و معتقد به ایجاد تغییر رویه‌های مدیریت کشور در چارچوب گفتمان امام و رهبری است.»
چیستی «حکمرانی نو» بر مبنای مانیفست جمعیت پیشرفت و عدالت
منتقدان قالیباف در سایت رجانیوز، رسانه نزدیک به جبهه پایداری معتقدند طرح موضوع حکمرانی نو، تلاش انتخاباتی زودهنگام یاران قالیباف برای بهره برداری از فضای اعتراضات است. این رسانه، قالیباف را به «استحاله» متهم کرده و نوشته طرفداران حکمرانی نو «با علم کردن این مطالبه خواهان جدایی دین از سیاست و سکولاریسم هستند»
منازعه قالیباف با جبهه پایداری از زمان انتخابات ۹۶ و اعلام کاندیداتوری او شدت گرفت. در نهایت کناره گیری قالیباف از رقابت های انتخاباتی، منتهی به وفاق و وحدت موقت میان جبهه پایداری و هواداران قالیباف شد. نتیجه این کناره گیری، حمایت قالیباف از رئیسی بود. تلاش قالیباف و نواصولگرایان جمعیت پیشرفت و عدالت، از فردای شکست در انتخابات ریاست جمهوری۹۶ آغاز شد. برنامه انتخاباتی که بهارستان را مسیری برای رسیدن به پاستور می دید.
بررسی مانیفست نواصولگراها و معتقد به «حکمرانی نو»، نشان می دهد ایجاد «بنا»یی نو بر «مبنای» اصولگرایی مکتب امام خمینی (ره) و رقم زدن «تغییر اساسی» در گفتمان، رویکرد، ساختار و عملکرد، از ویژگی اصلی این «بنا» محسوب می‌شوند. توصیه به رواداری، گفت وگو و مباحثه و ایجاد فضای بین الاذهانی از «تغییر در روش»، مواجهه با منتقدان حکایت دارد که نقش رسانه ها را در این زمینه برجسته کرده است.
ارائه خوانشی جدید از «مکتب امام خمینی(ره)» و تاکید بر «اسلام ناب» و «سنت های الهی»، نمایانگر حفظ مبانی هستی شناختی جمهوری اسلامی است که تلاش می کند با «تغییر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی» از طریق اصلاح «روش ها»، کارآمدی اسلام سیاسی را از مسیر «دولت سازی» با محوریت «ولایت فقیه» دنبال کند.
خوانش نواصولگراها نشان می دهد آن ها، معتقد به آزادی به مثابه حق فطری، فعالیت مباح زنان، عدالت به مثابه بزرگترین آرمان اجتماعی، آرمان خواهی عقلانی و واقع نگر، هستند که برای برای تغییر از «وضع موجود» به «وضع مطلوب» تلاش می کنند.
اصلاح نرم افزار نظام به جای سخت افزار
پژوهشگران مرکز پژوهش های مجلس که از حلقه های فکری نزدیک به قالیباف هستند، حکمرانی نو را در مسیر «تحول نرم افزار» جمهوری اسلامی ارزیابی کرده و آن را متفاوت از تغییر «سخت افزار» یا ساختار نظام ارزیابی می کنند. در این راستا سینا کلهر از مدیران این مرکز درباره ایده حکمرانی نو گفته «وقتی ما از حکمرانی حرف می‌زنیم یعنی از نرم‌افزار اداره کشور صحبت می‌کنیم. در واقع از «روش‌ها و الگوها» حرف می‌زنیم»
کلهر به این نکته اشاره می کند که «در شرایط کنونی از اصلاح ساختارهای گریزی نداریم» او در نهایت به هزینه های اصلاحات اشاره کرده و می گوید «ما باید آمادگی پرداخت هزینه این تحولات را داشته باشیم. هیچ تحولی بدون هزینه نیست.» پرداخت هزینه برای اصلاح حکمرانی جدید؛ موضوعی که در مانیفست جمعیت پیشرفت و عدالت هم به آن اشاره شده است.
حکمرانی نو: توسعه اقتصادی موتور توسعه سیاسی
نظرات قالیباف نشان داده او به دنبال «توسعه اقتصادی» به عنوان موتور «توسعه سیاسی» است. او در ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ می گوید «امروز برای پشت پا زدن به بروکراسی بسیار فشل، سخت، غیرانقلابی و غیراخلاقی در نظام اداری و سیستم‌هایی که می‌خواهند در حوزه اقتصادی، پیشرفت و غیره کار کنند نتوانستیم به معنای یک حکمرانی نو عمل کنیم.»
این در حالی است که مهدی محمدی مشاور قالیباف در مجلس، اصلاحات اساسی مدنظر او را در حوزه «اجتماعی» دانسته و در تحلیلی نوشته «در این روزها من از نزدیک دیده‌ام ذهن سیستم بیش از آنکه درگیر سرکوب باشد، درگیر اصلاحاتی است که باید بکند. بدون یک برنامه اجتماعی، تدبیر امنیتی عقیم می ماند»
در همین حال، جلال رشیدی‌کوچی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور با اشاره به ضرورت اصلاحات در کشور، گفته:«هم مجلس و هم دولت به دنبال اصلاحات در کشور هستند. زمانی‌که در حوزه معیشت و اقتصاد اصلاحات انجام شود سپس به حوزه سیاسی ورود پیدا می‌کنیم»
همچنین محمدحسن آصفری، نایب رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، همانند قالیباف، امیدوار است «فضای کشور آرام شود تا اصلاحات در ساختارها انجام شود.» همچنین غلامرضا نوری‌قزلجه، نماینده بستان‌آباد اظهار امیدواری کرده «هر چه سریع‌تر تمایل به اصلاحات و چنین ظرفیتی در کشور پدیدار شود»
قالیباف و رئیسی مجوز اصلاحات اساسی را از رهبری دریافت کردند
رئیس مجلس در حالی از اصلاحات مشروع در مسیر حکمرانی نو در آینده نزدیک خبر داده که این وعده به مجوز رهبرانقلاب برای اصلاح سیاست‌های کلی نظام بازمی‌گردد. مدتی بعد از شروع اعتراضات بعد از فوت مهسا امینی بود که ابراهیم رئیسی گفت «رهبر انقلاب اجازه داده‌اند، سیاست‌های کلی نظام اصلاح شود تا این سیاست‌ها به‌درستی اجرا شود».
هسته سخت تندروهای داخلی در برابر اصلاحات
اصلاح واژه‌ای است که در ادبیات تندروها، دستاویزی برای حمله و تخریب رقبا قرار می گیرد. همچنانکه سایت رجانیوز که از رسانه های نزدیک به جبهه پایداری است، سخنان قالیباف پیرامون لزوم اصلاح و تغییر را انتخاباتی ارزیابی کرده و اعتقاد دارد «سیاستمدارانی که به دنبال تغییر و بهبود در وضعیت معیشت مردم هستند به دنبال رأی قشرهای خاکستری هستند و با این کار باعث ادامه اغتشاشات می‌شوند!»
دسته ای دیگر از طرفداران قالیباف با حمله به اصلاح طلبان معتقدند، این گروه قصد دارند، انحصار اصلاحات در کشور را در دایره حامیان خود نگه داشته و از ورود اصولگراها به عرصه اصلاحات ساختاری به دلیل «مزیت رقابت پذیری» در انتخابات آینده، جلوگیری کنند. خبرگزاری آنا که وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی است نوشته «اصلاح طلبان، تاب حضور رقیب در قلمروی اصلاح طلبی را ندارند و نمی‌خواهند «با یک غیر»، بر سر اصلاحات رقابت کنند و چانه بزنند. چنانچه اصلاح طلبان بر سر مفهوم اصلاحات، قافیه را به رقیب سنتی خود واگذارند، نمی‌توانند در رقابت‌های انتخاباتی آینده، مخاطبین اجتماعی خود را حول اصلاحات، منسجم و متشکل سازند.»
ضرورت اصلاحات ساختاری بدون فوت زمان
دسته ای دیگر از اصلاح طلبان و اعتدال گرایان، با استقبال از ایده قالیباف به او توصیه کردند زمان را از دست نداده و اصلاحات مدنظر خود را عملیاتی کند. در این راستا علی ربیعی در روزنامه اطلاعات نوشت «پس از بحران، هیچ‌کس مثل قبل نیست. حداقل در ساحت اذهان، این دگرگونی‌ها پدید آمده و شکل گرفته‌اند. چنانچه سیاستگذاری و حکمرانی بر همان مناط سابق باشد، این‌بار هم دو ساختار سیاستگذار و ذهن جامعه تعارض جدیدی را تجربه خواهند کرد.» او تاکید کرده: «حرکت‌های راهبردی اصلاحی از همین لحظه باید آغاز شود.»
همچنین احمد زیدآبادی فعال اصلاح طلب در واکنش به این سخن قالیباف که گفته است: «اگر اوضاع آرام شود، تغییرات مشروع و لازم در حکمرانی صورت می‌گیرد» این گفته قالیباف را وعده سرخرمن تلقی کرده و گفته است: «چرا از همین لحظه "تغییرات مشروع و لازم" آغاز نمی‌شود تا هم به آرامش اوضاع کمک رساند و هم افراد نومید از هرگونه اصلاح و تغییر را به بازاندیشی ترغیب کند.» مسیری که فعالان سیاسی ضرورت اصلاحات را فوری و عاجل ارزیابی می کنند. اصلاحاتی که مقاومت تندروها را با برچسب های تبلیغات انتخاباتی به دنبال دارد. اما آنچه مهم است، حمایت از خواسته های مردمی است که یکصدا بر ضرورت اصلاحات پافشاری می کنند.
بیشتر بخوانید
۲۱۶۲۱۳