فردای اقتصاد: شاخص مدیران خرید (PMI) برای مهرماه نشان از رکودی گسترده و همه شمول در بخش ساخت‌وساز دارد. به طوری که بدون در نظر گرفتن ماه‌های فروردین که تمام صنایع نیمه تعطیل هستند، این پایین‌ترین شامخ مسکن است؛ به عبارتی شاهد گسترده‌ترین رکود ملکی هستیم.
شامخ یا همان شاخص مدیران خرید عددی بین صفر تا صد دارد. شیوه تهیه این شاخص هم به این صورت است که در پایان ماه، اتاق تعاون ایران از مدیران بخش مسکن ۱۲ سوال کیفی پرسیده می شود که پاسخ آن‌ها کاهش، افزایش یا بدون تغییر است. حال برای کمی کردن این شاخص کیفی، به جای پاسخ‌های فوق عدد گذاشته می‌شود. به این صورت که اگر تولید کاهش یافته باشد، عدد صفر در نظر گرفته می‌شود و اگر افزایشی باشد عدد ۱۰۰، عدم تغییر هم عدد ۵۰ می‌گیرد. به این ترتیب هنگامی که شامخ کمتر از ۵۰ می‌شود نشان می دهد که میزان فعالیت‌های ساختمانی مانند تولید و ارائه خدمات، نسبت به ماه گذشته کاهش داشته است. به این ترتیب مقایسه سری زمانی اعداد این شاخص کار چندان درستی نیست، زیرا که این شاخص به نوعی کیفی است.
به عنوان مثال فرض کنید ۳ سازنده وجود دارند که از آن‌ها نظرسنجی می‌شود. اگر این افراد تولیدشان در ماهی که گذشته نسبت به ماه قبلی حتی یک واحد هم کاهش یافته باشد عدد صفر برای پاسخشان در نظر گرفته است و با توجه به این که همه بنگاه‌ها اعلام کاهش تولید کرده‌اند عدد شامخ صفر می‌شود. اما اگر یک بنگاه با افت شدید ۱۰ واحدی تولید مواجه شده باشد و دو بنگاه دیگر هر کدام یک واحد تولیدشان را افزایش داده باشند، عدد دو بنگاه صد می‌شود و یک بنگاه که کاهش تولید داشته صفر. عدد شامخ در این حالت ۶۷ می‌شود. این در حالی است که در حالت اول تولید کل در مجموع ۳ واحد کم شده و در حالت دوم ۸ واحد. به این ترتیب می‌توان گفت که با شامخ نمی‌توان «مقدار کاهش تولید» یا حتی «شدت کاهش تولید» را نشان دهد. شامخ تنها گستردگی تغییرات فعالیت‌های بنگاه‌ها را نشان می‌دهد. در همین رابطه هم می‌توان به اثر فصلی بر شامخ اشاره کرد. به عنوان مثال در فروردین‌ماه هر سال به علت نیمه تعطیل بودن، شامخ افت بسیار شدیدی را تجربه می‌کند. علت هم این که اغلب بنگاه‌ها فعالیتشان در تعطیلات نوروز تعطیل می‌شود و به همین خاطر با گستردگی بالای کاهش تولید عدد شاخص مدیران خرید هم معمولا به کمترین میزان می‌رسد. همچنین نمی‌توان عدد شامخ برای دو ماه با فاصله را با هم مقایسه کرد. به عنوان مثال اگر در خرداد و آذر شامخ ساختمان عدد ۵۰ را نشان دهد، این به معنی برابری سطح فعالیت‌های ساختمانی در این دو ماه نیست بلکه تنها نشان می‌دهد که در هر دو ماه نسبت به ماه قبلشان شاهد تغییری در فعالیت‌های اقتصادی نبودیم.
بدترین شامخ ساختمان
حال همان‌طور که بالاتر توضیح داده شد، اعداد شامخ برای فروردین‌ماه‌ها چندان معتبر نیست زیرا به علت تعطیلات نوروز اغلب کسب و کارها نیمه تعطیل هستند و فعالیت‌هایشان نسبت به ماه قبلی (اسفند) کاهش می‌یابد. به خاطر همین اگر فروردین را کنار بگذاریم، در ماه گذشته شاهد یکی از همه‌شمول‌ترین رکودها در بازار ساخت‌وساز بودیم. به طوری که شامخ به ۳۷ رسید که کمترین میزان آن از هنگام انتشار، یعنی مهر ۹۸ بود. رسیدن شامخ به عدد ۳۷ نشان می‌دهد که فعالیت‌های بخش بزرگی از سازندگان در ماه گذشته رکودی و کم شده است. این برای دومین ماه پیاپی است که شامخ ساختمان کمتر از ۵۰ است و فعالیت سازندگان رو به رکود می‌رود.
اتاق تعاون هنگام تهیه شامخ مسکن از شرکت‌کنندگان ۱۲ سوال می‌پرسد که البته در این میان تنها سوال «تغییرات میزان فعالیت‌های انجام شده است» که عدد شامخ را مشخص می‌کند ولی ۱۱ سوال دیگر هم حاوی نکات جالبی هستند.
دو سوال دیگر در خصوص میزان سفارشات جدید و میزان فروش کالا است که با رسیدن اعداد آن‌ها به ۳۱.۷ و ۳۲.۸ نشان از تعمیق معاملات ملکی در ماه گذشته دارد. پیش‌تر هم در گزارش های مسکن مرکز آمار و بانک مرکزی شاهد بودیم که در مهر معاملات مسکن با افتی بیش از ۱۰ درصدی مواجه شده است. این رکود در شرایطی است که مهرماه دوباره بازارها متلاطم شدند و ارز جهش ۸ درصدی را تجربه کرد.
نکته جالب اما افت نسبی قیمت مسکن در ماه تلاطم بازارها است. شاخص مرکز آمار که اثر جنس معاملات از آن حذف می‌شود در ماه گذشته افت خفیف یک درصدی را نشان می‌داد. حالا یکی از سوالات هم به این مربوط است؛ «قیمت محصولات تولیدشده» که به عدد ۳۷.۶ رسیده و حاکی از افت نسبی قیمت ملک در ماه گذشته است.