به گزارش خبرنگار ایبِنا، مهم‌ترین موضوع تسهیلات گام ارائه در سال‌های اخیر در مکزیک در حوزه کشاورزی و فعالیت‌های تولیدی و خدماتی روستایی بوده است. بانک‌های توسعه عمومی مکزیک (PDBs)، به عنوان مرجع اصلی ارائه اوراق و تسهیلات گام در قالب برنامه "تامین مالی ملی برای توسعه کشاورزی (FND/ Financiera Nacional de Desarrollo Agropecuario) " از سال ۲۰۱۹ در این کشور فعالیت می‌کند؛ لذا در ادامه مجموعه مقالات " تجربه جهانی بکارگیری اوراق گام در تأمین مالی زنجیره ارزش" به بررسی تجربه کشور مکزیک در استفاده از تسهیلات گواهی اعتبار مولد در بخش کشاورزی به روستاییان و فعالان این حوزه و در کل، تبیین تاثیر پرداخت تسهیلات در قالب گواهی اعتبار مولد از طریق بانک‌های توسعه عمومی در مناطق روستایی مکزیک بر پویایی نظام مالی و اعتباری مکزیک می‌پردازیم.
تسهیلات تحول تولید؛ راهکاری برای تامین مالی بهینه زنجیره ارزش در مکزیک
بانک‌های توسعه عمومی (PDBs) در مکزیک از سال ۲۰۱۹ بوسیله‌ی طراحی و ارائه تسهیلات ویژه‌ای در قالب طرح" تسهیلات تحول تولید"، با هدف تلاش برای اثربخشی و رفع محدودیت‌های اعتباری در بخش تولیدات و خدمات روستایی، از طریق ارائه وام‌ها و تسهیلات کلان میان‌مدت و بلندمدت (۳ تا ۷ ساله) با تمرکز بر برنامه ریزی مدون اعتبارات در گردش به فعالان اقتصادی روستایی مکزیک، تحول مهمی را در حوزه بانکداری و تامین مالی زنجیره ارزش ایجاد کرده اند. نتایج اولیه این طرح حاکی از اثرات مثبت بر سرمایه گذاری و تامین مالی تولیدکنندگان روستایی داشته است.
بررسی‌های کاربردی و میدانی برای درک بیشتر و بهتر از چگونگی و نوع اثربخشی این ابزار‌های خرد و کلان در حوزه فعالیت‌های روستایی نشان می‌دهد، تسهیلات گواهی اعتبار مولد به دلیل کارکرد موثر، میزان بالای تسهیلات ارائه شده، حجم و مدت زمان بازپرداخت مناسب در اقساط، با استقبال و تقاضای افزایشی فوق العاده‌ای در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ روبرو بوده است.
تسهیلات گواهی اعتبار مولد در مناطق روستایی مکزیک
بانک‌های توسعه عمومی (PDBs)، بالاترین میزان حجم تسهیلات حوزه فعالیت‌های روستایی در مکزیک را در قالب اوراق گام ارائه می‌دهند. میانگین مقدار تسهیلات گواهی اعتبار مولد و وام‌های سرمایه گذاری گام برای فعالیت‌های خدماتی و تولیدی در مناطق روستایی مکزیک تقریباً ۲۰ هزار دلار (معادل تقریبا ۴۰۲ هزار پزو مکزیک) است که مبلغ بسیار مناسبی است؛ زیرا میانگین اکثر تسهیلات ارائه شده در مکزیک برای روستاییان حدود ۱۰۰۰ دلار است که مربوط به اعتبارات خرد می‌باشد.
طبق مطالعات انجام گرفته، تقریباً ۵۰ ٪ از وام‌های FND اعطا شده در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، در حوزه تسهیلات گواهی اعتبار مولد بوده است و این عدد در پایان سال ۲۰۲۱، به بیش از ۶۵% رسیده است.
علاوه بر این، جامعه هدف تسهیلات با حجم بالا در بانک‌های خصوصی مکزیک شامل تولیدکنندگان و کسب و کار‌های متوسط و بزرگ دارای حداقل هفت سال تجربه فعالیت مستمر هستند که با توجه مقطعی بودن فعالیت‌های حوزه کشاورزی، جهت دریافت سایر تسهیلات، بخش کشاورزی و روستایی حذف خواهد شد؛ لذا بررسی‌ها نشان می‌دهد وام‌های با مبالغ بالاتر به طور کلی در عرصه‌ی بانکداری مکزیک، بخش کشاورزی را هدف قرار نمی‌دهد و چنین تسهیلاتی با چنین حجمی (تسهیلات عمومی و نه اوراق گام) بیشتر در حوزه‌های مبتنی بر وب و فناوری اطلاعات تعلق می‌گیرد.
همچنین مطالعات میدانی نشان می‌دهد تسهیلات گام ارائه شده توسط بانک‌های توسعه عمومی (PDBs) در مکزیک به تسریع سرمایه گذاری و دسترسی به اعتبار سایر منابع تامین مالی (به ویژه در بانک‌های خصوصی) کمک می‌کند و هدف برنامه‌های تامین مالی اعتبار مولد که رسیدگی به ناکامی‌های بازار در عدم دسترسی به اعتبارات به دلیل فقدان سابقه اعتباری و در نتیجه الزامات بالای وثایق اعتباری بود، محقق شده است. با توجه به اینکه در طرح تسهیلات گام، بانک‌های توسعه عمومی (PDBs) تمایل به دریافت وثایق و سوابق اعتباری سبک تری نسبت به بانک‌های خصوصی دارند، شرایط مطلوب تری در دسترسی به تسهیلات بخش کشاورزی و تولیدات و خدمات روستایی ایجاد شده است.
از این رو، بررسی اثرات ارائه تسهیلات گواهی اعتبار مولد نشان می‌دهد که این کنش مالی از سوی بانک‌های توسعه عمومی نه تنها بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و عملکرد تولیدی و خدماتی مناطق روستایی در مکزیک اثر گذاشته، بلکه با ایجاد تعاملات پویا در سرمایه در گردش، موجب ورود بانک‌های خصوصی مکزیک نیز به حوزه ارائه تسهیلات گام شده است.
مولفه‌های نهادی طرح تامین مالی ملی برای توسعه کشاورزی در حوزه تسهیلات گام
برای شناخت بهتر ویژگی‌ها و میزان موفقیت طرح تامین مالی ملی برای توسعه کشاورزی در ارائه تسهیلات اعتبار مولد در مکزیک، باید به بررسی مولفه‌های نهادی و انواع تسهیلات اوراق گام قابل ارائه از طرف FND بپردازیم.
تسهیلات طرح تامین مالی ملی برای توسعه کشاورزی (FND) هم در یک سطح خرد عمل کرده و مستقیماً به ذینفعان نهایی کشاورزی و روستایی، اعتبارات را اعطا می‌کند و هم در یک سطح کلان اعتبار، از طریق سایر مؤسسات، به ارائه وام‌های سرمایه گذاری و تسهیلات اعتبار مولد می‌پردازد.
FND و تسهیلات گواهی اعتبار مولد روستایی
FND انواع مختلفی از اعتبارات گام را ارائه می‌دهد. بر مبنای نحوه بهره گیری از اعتبارات، تسهیلات گواهی اعتبار مولد ارائه شده توسط FND به شرح زیر طبقه بندی می‌شود:
-- اعتبارات گام برای سرمایه در گردش
--اعتبارات گام برای سرمایه گذاری در دارایی‌های ثابت
اعتبارات گام برای سرمایه در گردش به طور کلی به عنوان وام‌های کوتاه مدت با مبالغ خرد و نیمه کلان برای فعالیت‌های مکرر و مستمر مانند پرداخت حقوق و دستمزد، خرید مواد اولیه کم حجم در کسب و کار‌های کوچک و خرید بسته‌های تکنولوژیکی در نظر گرفته شده اند. این بسته‌های تکنولوژیکی، پارامتر‌های فنی را برای فرآیند کشت یا تولید یک محصول یا خدمت کشاورزی معین تعریف می‌کند. به عنوان مثال، بسته‌های فن آورانه، راهنمایی‌هایی در مورد بهترین نوع بذر برای استفاده، تراکم کاشت، نوع کود مورد استفاده، حجم آبیاری مورد نیاز و ... ارائه می‌دهند. بسته‌های تکنولوژیکی علاوه بر اطلاعات مربوط به بهترین شیوه‌ها و رویکردها، ورودی‌های لازم برای اجرای این شیوه‌ها (به عنوان مثال بذر‌های بهبود یافته، مقدار کافی کود و غیره) را شامل می‌شود. علاوه بر این، حمایت یک متخصص حوزه کشاورزی برای ارائه پشتیبانی و کمک فنی نیز به عنوان بخشی از بسته‌ها گنجانده شده است.
اعتبارات گام برای سرمایه گذاری در دارایی‌های ثابت به طور کلی به عنوان وام‌های میان مدت و بلند مدت اعطا می‌گردد و عموماً برای خرید دارایی‌ها مانند وسایل نقلیه، ماشین آلات، گاو، گوسفند و ... در نظر گرفته شده‌اند.
معیار‌های تشخیص تائید تسهیلات گواهی اعتبار مولد
به طور کلی، دپارتمان ریسک FND مسئول تشخیص تایید یا رد درخواست اعتبارات افراد حقیقی و حقوقی است. تمام درخواست‌های وام تحت یک مبلغ از پیش تعیین شده بر اساس روش امتیازدهی اعتباری ارزیابی می‌شوند (برای درخواست‌های وام بیش از مبلغ از پیش تعیین شده، نیاز به تایید اعتبارات بر اساس ارزیابی دقیق هر پروژه هست). با این حال، توجه به این نکته مهم است که بیشتر تسهیلات گام حوزه کشاورزی و روستایی در مکزیک، به کسب و کار‌های کوچک و متوسط بر اساس امتیازدهی اعتباری (با تکیه بر محاسبه احتمالات نکول) تعلق می‌گیرد.
FND از معیار‌های مختلفی برای تشخیص تائید تسهیلات گواهی اعتبار مولد استفاده کرده است. متغیر‌های موجود در هر معیار و همچنین آستانه تصمیم گیری با توجه به هر معیار متفاوت است. معیار‌های کلی جهت تشخیص تائید عبارت اند از:
*نوع وام درخواستی
*مبلغ وام درخواستی
*موضوع کسب و کار
*منطقه جغرافیایی درخواست کننده وام
*سال درخواست وام
*نحوه‌ی امکان تقسط بندی و وزن هر قسط
* و اینکه آیا متقاضی قبلا از تسهیلات FND استفاده کرده است یا نه
هر درخواست تسهیلات گواهی اعتبار مولد با توجه به معیار‌های فوق، مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر درخواست ارزیابی شده، با استفاده از امتیازدهی اعتباری، با مقایسه احتمال پیش‌فرض برآورد شده با برخی آستانه‌های تصمیم، تعیین می‌شود. FND از ۵۸ مدل امتیازدهی مختلف برای درخواست‌های ارزیابی شده استفاده می‌کند. ارزیابی یک درخواست تسهیلات اعتبار مولد در یک مدل امتیازدهی معین، منجر به نتایج زیر می‌گردد:
(الف) تایید درخواست دریافت تسهیلات
(ب) تایید درخواست دریافت تسهیلات و نیاز به خرید بسته تکنولوژیکی
(ج) ارسال درخواست به کمیته تخصصی
د) رد درخواست دریافت تسهیلات
نتیجه "نیاز به خرید بسته تکنولوژیکی"به این معنی است که اعتبار به طور خودکار بدون هیچ گونه الزام اضافی اعطا می‌گردد، مشروط به اینکه به غیر از مبلغ تسهیلات، درخواست کننده برای خرید یک بسته تکنولوژیکی نیز از اعتبار FND خود استفاده کند. (با توجه به اینکه اکثر متقاضیان وام‌های سرمایه در گردش ممکن است برای خرید بسته تکنولوژیکی اقدام کنند، این نتیجه فقط برای وام‌های سرمایه در گردش اعمال می‌شود و مبلغ وام با قیمت بسته تکنولوژیکی مربوطه تنظیم می‌گردد)
نتیجه " ارسال درخواست به کمیته تخصصی " به این معنی است که وام درخواستی ممکن است به دلایل مختلف در شعبه‌ی مربوطه مورد تائید کامل قرار نگرفته و شبهاتی نسبت به امکان ارائه تسهیلات گام به متقاضی وجود دارد. در این صورت، تقاضای وام به کمیته تخصصی به عنوان مرجع شخص ثالث تشخیص تائید ارسال می‌گردد و درخواست کننده تسهیلات می‌تواند از طریق این کمیته و نتایج ارزیابی آنها، نسبت به رد یا تائید درخواست تسهیلات گام، اطلاع کسب کند؛ لذا معیار‌های تشخیص تائید تسهیلات گواهی اعتبار مولد که در بالا مورد بحث قرار گرفت نشان می‌دهد که احتمال دریافت وام برای درخواست کننده تسهیلات تحت شرایط فوق الذکر وجود دارد یا خیر.
در مجموع نتایج حاصل از مطالعات تئوریک و میدانی صورت گرفته از بررسی اثر تسهیلات گواهی اعتبار مولد در حوزه کشاورزی و روستایی مکزیک نشان می‌دهد، اینگونه تسهیلات موجب پویایی سرمایه‌های بانکی و رونق کسب و کار‌های تولیدی و خدماتی کشاورزان مناطق مختلف مکزیک شده است. از سوی دیگر، افزایش تقاضای تسهیلات گام در بانک‌های توسعه عمومی (PDBs) در یک بازه‌ی ۳ ساله، حاکی از اثرات مثبت چنین تسهیلاتی در عملکرد نهاد‌های مالی و اعتباری کشور مکزیک و اثرگذاری کارا و بهینه بر سرمایه گذاری و تامین مالی تولیدکنندگان و خدمات دهندگان روستایی مکزیک است.
منابع
۱. میثمی، حسین و زمان زاده، حمید (۱۳۹۹)، " تأمین مالی زنجیره ارزش با استفاده از اوراق گام: ماهیت، کارکرد و راهکار‌های شرعی"، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، سال نهم، شماره ۲ (پیاپی ۱۸)، صص: ۵۰۷-۵۴۰،
۲. A group of Writers. (۲۰۲۱) ,” VALUE CHAIN FINANCE: Beyond microfinance for rural entrepreneurs”, This publication is jointly produced by Royal Tropical Institute (KIT) , Amsterdam, The Netherlands & International Institute of Rural Reconstruction (IIRR) , Africa Regional Centre, Nairobi, Kenya.
۳. Aparicio, Gabriela , De Olloqui, Fernando; Fernández Díez, María Carmen; Gerardino, María Paula , Mitnik, Oscar A. (۲۰۲۱) , “Measuring the Effects of Productive Credit through Public Development Banks in Rural Mexico”, working paper from Inter-American Development Bank, MEXICO
۴. Deng, S. , Gu, C. , Cai, G. , & Li, Y. (۲۰۱۸) ,” Financing Multiple Heterogeneous Suppliers in Assembly Systems: Buyer Finance vs. Bank Finance”, Manufacturing & Service Operations Management, ۲۰ (۱) , pp:۵۳-۶۹.
۵. Devalkar, S. K. , & Krishnan, H. (۲۰۱۹) ,” The Impact of Working Capital Financing Costs on the Efficiency of Trade Credit,” Production and Operations Management, ۲۸ (۴) , pp:۸۷۸-۸۸۹.
۶. Fabozzi, F. J. , & Jones, F. J. (۲۰۱۹) ,”Foundations of Global Financial Markets and Institutions,” Hand Book in MIT Press: Vol (۲).
۷. Hofmann, E. , Strewe, U. M. , & Bosia, N. (۲۰۱۷) ,” Supply Chain Finance and Blockchain Technology: the Case of Reverse Securitisation”, Springer Press: Vol (۴).
۸. Nusron ,Wahid , Priyarsono, D.S. , Harianto (۲۰۲۱) , “The Role of Productive Credit for Micro, Small and Medium Enterprise in Indonesia Economic: Macro and Micro Approaches”, working paper from Indonesia DSpace Group ,IPB University Scientific Repository, UIN Syarif Hidayatullah Institutional Repository.
۹. Paul Ojo, Mathew & Babatunde Ayanwale, Adeolu (۲۰۱۹) , “Value chain financing and plantain production in Nigeria: an ex-ante approach”, Financial Innovation: Publish in Springer, ۵) ۱۸) , PP: ۲-۱۵.
۱۰. Tate, W. , Bals, L. , & Ellram, L. (Eds.). (۲۰۱۸) ,” Supply Chain Finance: Risk Management, Resilience and Supplier Management”, Kogan Page Publishers: ۴۵ (۴) , pp:۳۴-۴۹.
۱۱. Wuttke, D. A. , Rosenzweig, E. D. , & Heese, H. S. (۲۰۱۹) ,” An Empirical Analysis of Supply Chain Finance Adoption”, Journal of Operations Management, ۶۵ (۳) , pp:۲۴۲-۲۶۱