به گزارش خبرنگار ایبِنا، در اکتبر ۲۰۲۰، بانک جهانی (WB) رویکردی جدید در حوزه تامین مالی، سرمایه گذاری در بستر گردش مالی و حوزه تامین مالی زنجیره ارزش را تحت عنوان " اعتبار مولد/ Productive Credit" به عرصه بانکداری جهانی معرفی کرد؛ مفهومی که از منظر صاحبنظران پولی و مالی، می‌تواند موجب پویایی اقدامات حوزه تامین مالی در زنجیره ارزش، جلوگیری از کسری بودجه کسب و کار‌ها و کاهش نقدینگی مضر شده و با چارچوب‌های ساختاری کارا، سبب ارتقا عملکرد بانکداری بین الملل در حوزه تسهیلات بهینه در جهان شود. از آن تاریخ به بعد، برخی نهاد‌های مالی و اعتباری شناخته شده دیگر جهان نظیر بانک تسویه بین المللی (BSI / Bank for International Settlements)، صندوق بین المللی پول (IMF)، بانک ایتاو یونی بانکو (Itaú Unibanco/ بزرگترین بانک برزیل و آمریکای جنوبی از نظر حجم سرمایه) نیز کم کم شروع به استفاده از این رویکرد و چارچوب عملیاتی آن در برخی اقدامات مالی خود کردند. البته توجه به این نکته خالی از لطف نیست که استفاده از اوراق گام در تامین مالی زنجیره ارزش و سایر حوزه‌های تامین مالی در سطح جهانی هنوز به امری متداول و فراگیر مبدل نشده است و ما شاهد تجربه‌های انگشت شمار و اندک در این حوزه در عرصه بانکداری بین‌الملل بوده و هستیم، اما شناخت و تبیین مفهوم گواهی اعتبار مولد از منظر بانکداری جهانی حتی در میزان اندک نیز ما را نسبت به تجربه‌های دیگر نقاط این مختصات گسترده‌ی جغرافیایی در این حوزه آگاه ساخته و می‌تواند بهره گیری از این اوراق بهادار در نظام بانکداری اسلامی ایران را وارد اتمسفر و بستر متفاوت و منحصر به فردی کند؛ لذا در این بخش از مجموعه مقالات "تجربه جهانی بکارگیری اوراق گام در تأمین مالی زنجیره ارزش"، به بررسی مفهوم گواهی اعتبار مولد (گام) در عرصه بانکداری جهانی و شناخت رویه‌ها و سازوکار‌های مرتبط با این رویکرد از منظر بانک جهانی می‌پردازیم.
تعریف گواهی اعتبار مولد از منظر بانک جهانی
بانک جهانی (WB) در سال ۲۰۲۰ تعریفی از گواهی اعتبار مولد برای شناخت و آشنایی کارگزاران، عاملان بانکداری بین الملل و تامین مالی زنجیره ارزش و متقاضیان حقیقی و حقوقی تسهیلات بانکی با این مفهوم در عرصه‌ی جهانی مطرح می‌کند:
"عبارت اعتبار مولد (Productive Credit) ترکیبی از ۲ فعل در بستر عملکرد حوزه مالی و بانکی یعنی فعل "اعتباری" و فعل "مولد" است. اعتبار، خود یک تراکنش یا عملیات مالی است که وام گیرنده/ بدهکار و وام دهنده / بستانکار را شامل می‌شود و وام گیرنده را ملزم می‌کند که مبلغ مورد توافق از بدهی را در یک دوره زمانی مشخص بپردازد. مولد یک عملیات بستر ساز است که به معنای فعالیت‌هایی است که می‌توانند چیزی تولید کنند بنابراین، گواهی اعتبار مولد به عنوان یک عملکرد یا عملیات بانکی در قالب ارائه اعتبار یا وام پیشنهادی توسط اشخاص حقیقی، بانک‌ها و نهاد مالی و اعتباری به منظور تولید و خلق ارزشی جدید، چه به صورت پول (اعتبار مالی) و چه به صورت کالا‌های با ارزش (محصول)، که می‌تواند موجب ایجاد ارزش افزوده در یک زنجیره تامین شود، تعریف می‌شود".
انواع گواهی اعتبار مولد بر مبنای نوع کاربری
بر طبق اعلام بانک جهانی، گواهی اعتبار مولد بر مبنای نوع کاربری آن به بخش‌های زیر قابل تقیسم هست:
*اعتبار مولد سرمایه در گردش
بر مبنای نوع کاربری و استفاده‌ای که می‌شود داشت، اعتبار مولد می‌تواند به عنوان تسهیلات سرمایه در گردش یا KMK ارائه شود. این نوع از گواهی اعتبار مولد معمولاً توسط بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری با نام "وام سرمایه تجاری" ارائه می‌شود. این عنوان از اوراق گام در مکزیک، اندونزی و مالزی در تامین مالی زنجیره ارزش در بخش‌های کشاورزی و خدمات تولیدی با همین نام ارائه می‌گردد. شرط درخواست و دریافت این نوع از اعتبار مولد، وثیقه‌ای قابل استناد و قابل ضمانت هست.
*اعتبار مولد سرمایه گذاری
نوع دیگرِ بهره گیری از گواهی اعتبار مولد در حوزه تامین مالی زنجیره ارزش در جهان با عنوان" اعتبار سرمایه گذاری" ارائه می‌گردد. به گفته‌ی بانک جهانی، این اعتبار و تسهیلات، وامی است که جهت تامین مالی زنجیره ارزش در پروژه‌های بنیادین، ملی و بین المللی عظیم و بلندمدت ارائه می‌شود. به عنوان مثال، اوراق گام سرمایه گذاری برای افتتاح یک کسب و کار بسترساز ملی یا ساخت یک کارخانه یا احداث پروژه‌های ساختمانی عظیم برای اهداف تجاری، مشمول این نوع از اعتبار مولد می‌شوند. درخواست و اخذ این نوع از اعتبار مولد در بانکداری بین الملل، نیازمند الزاماتی در قالب مجوز تجارت و بازرگانی داخلی (SIUP) و مجوز ثبت شرکت (TDP) است.
انواع گواهی اعتبار مولد بر مبنای مدت زمان
همچنین در گزارش سال ۲۰۲۰ بانک جهانی اعلام شده است که گواهی اعتبار مولد بر مبنای مدت زمان آن نیز در بخش‌های زیر قابل طبقه بندی است:
* گواهی اعتبار مولد کوتاه مدت
تسهیلات اعتبار مولد کوتاه مدت برای مواردی است که تامین مالی آن‌ها در زیر مجموعه‌ی سرمایه‌های خرد و نیمه کلان تقسیم بندی می‌شود. در نوع اول، مبلغ اعتبار نیمه کلان با دوره باز پرداخت نیمه بلندمدت و در نوع دوم، مبلغ تسهیلات خرد با دوره بازپرداخت کوتاه مدت ارائه می‌گردد. این نوع تسهیلات در قالب گواهی اعتبار مولد کوتاه مدت برای خرید تجهیزات اداری، اتومبیل و سایر وسایل نقلیه، اسباب منزل و موارد از این قبیل ارائه می‌گردد. در بانکداری بین الملل برای درخواست و اخذ این نوع تسهیلات، می‌توانید از طریق یک موسسه وام دهی آنلاین خرد یا یک نهاد تامین مالی با دارایی‌های تضمین شده، اقدام کنید. ارائه چنین نوعی از اوراق گام در کشور‌های مکزیک و اندونزی در این بستر رایج است.
*گواهی اعتبار مولد بلند مدت
برخلاف اعتبارات مولد کوتاه‌مدت، اوراق گام بلندمدت مولد معمولاً مشتمل بر مبالغ تسهیلات کلان (ده‌ها میلیارد) با باز پرداخت‌های بلندمدت هستند. اینگونه تسهیلات اصولا به کسب و کار‌های تولیدی یا خدماتی بزرگ در حوزه‌های مختلف مانند حوزه کشاورزی (در مکزیک) تعلق می‌گیرد. برای اخذ این نوع از اعتبارات گام، می‌بایست وثیقه‌های قابل اعتماد و تضمین شده ارائه گردد.
نمونه‌هایی از تسهیلات گواهی اعتبار مولد در بانکداری بین الملل
۲ نمونه از تسهیلات گام که به عموم جامعه و صاحبان کسب و کار‌ها در جهان ارائه می‌گردد عبارت اند از
*گواهی اعتبار مولد مالکیت خانه (KPR)
گواهی اعتبار مولد مالکیت خانه (KPR) یکی از تسهیلات رایجی است که با بهره گیری از اوراق گام ارائه شده توسط بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری بین المللی برای کمک به امکان مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی بر املاک و مستغلات به عموم مردم ارائه می‌گردد. مولد بودن این تسهیلات اعتباری در ما حصل نتیجه‌ی ناشی از ارائه آن مشخص می‌گردد. زیرا دریافت کنندگان تسهیلات گام مالکیت خانه، پس از اتمام اقساط ماهانه بلند مدت، صاحب ملک مورد نظر (خانه، مغازه، زمین و...) شده و این تسهیلات به یک دارایی سودآور قابل فروش، اجاره یا وثیقه برای وام‌های تجاری تبدیل می‌شود.
*گواهی اعتبار مولد تجاری
یکی دیگر از رایج‌ترین نمونه‌های اوراق گام در بانکداری بین الملل، گواهی اعتبار مولد تجاری است که در آن پول قرض گرفته شده برای ایجاد درآمد دیگر بازپرداخت می‌شود. وام‌های سرمایه در گردش یا KMK در این نوع از تسهیلات گام طبقه بندی می‌شود. این نوع از گواهی اعتبار مولد در حوزه کشاورزی، تولیدات در صنایع و کسب و کار‌های متوسط و بزرگ و همچنین در تسهیلات حوزه خدمات تجاری رایج است.
توصیه‌های بانک جهانی به درخواست کنندگان اوراق گام
گواهی اعتبار مولد از آنجا که می‌تواند فرصت مناسب برای کسب درآمد بیشتر و سودآوری بالاتر با خلق و توسعه فرآیند‌های تجاری و بازرگانی و گسترش فضای کسب و کاری و حیطه تملکی برای افراد و سازمان‌ها ایجاد کند، ارزش مفیدی دارد. با این حال، بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ طی یک گزارشی با عنوان "مشتاقان اعتبارات مولد بخوانند"، فهرستی از توصیه ها، هشدار‌ها و گوشزد‌های لازم را به افراد و سازمان‌ها قبل از اقدام به اخذ یا ارائه درخواست برای دریافت تسهیلات گواهی اعتبار مولد ارائه کرده است که در ادامه به آن می‌پردازیم:
۱. محصول یا خدمت مناسب برای سرمایه گذاری انتخاب کنید
اگر قصد دارید برای مقاصد تجاری خود درخواست تسهیلات گواهی اعتبار مولد بدهید، مطمئن شوید که محصول یا خدمت مناسب و استراتژیکی را برای سرمایه گذاری و اخذ وام انتخاب کرده اید. با توجه به اینکه اوراق گام در رویکرد‌های تامین مالی زنجیره ارزش نقش کلیدی دارد، لذا انتخاب محصولی با بازگشت سرمایه‌ی کم ریسک و نرخ نکول پایین، به توسعه بلندمدت فعالیت تجاری و بازرگانی شما کمک شایان خواهد کرد.
۲. محاسبه سود و زیان کسب و کار خود را قبل از اخذ اعتبارات گام انجام دهید
توصیه می‌کنیم بعد از تعیین نوع کسب و کار و انتخاب محصول یا خدمت مناسب، محاسبه سود و زیان جهت اخذ تسهیلات گواهی اعتبار مولد را الزاما انجام دهید. این مسئله به شما کمک می‌کند تا بتوانید نوع و نحوه‌ی اخذ تسهیلات گام خود را متناسب با شرایط کسب و کار و محصول یا خدمت مدنظر انجام دهید.
۳. پس از اخذ تسهیلات گام، صندوق ذخیره اضطراری داشته باشید
اجتناب ناپذیر است که در مسیر کسب سود سرشار، زیان یا شکست احتمالی کم، متوسط و گاهی زیاد را تجربه نکنید. بنایراین حتی اگر سرمایه کافی و درآمد مناسبی دارید، باز هم باید پول خود را پس انداز کنید تا هر زمان تجارتی که آن را اداره می‌کنید دچار کاهش در گردش مالی و کمبود تقاضا شد، با مراجعه به پس انداز موجود در صندوق اضطراری و پرداخت اقساط تسهیلات گواهی اعتبار مولد، ادامه مسیر خود ایمن ساخته و موجب از هم گسستن بستر تامین مالی زنجیره ارزش نشوید.
ادامه دارد...
منابع
۱. میثمی، حسین و زمان زاده، حمید (۱۳۹۹)، " تأمین مالی زنجیره ارزش با استفاده از اوراق گام: ماهیت، کارکرد و راهکار‌های شرعی"، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، سال نهم، شماره ۲ (پیاپی ۱۸)، صص: ۵۰۷-۵۴۰،
۲. A group of Writers. (۲۰۲۱) ,” VALUE CHAIN FINANCE: Beyond microfinance for rural entrepreneurs”, This publication is jointly produced by Royal Tropical Institute (KIT) , Amsterdam, The Netherlands & International Institute of Rural Reconstruction (IIRR) , Africa Regional Centre, Nairobi, Kenya.
۳. Aparicio, Gabriela , De Olloqui, Fernando; Fernández Díez, María Carmen; Gerardino, María Paula , Mitnik, Oscar A. (۲۰۲۱) , “Measuring the Effects of Productive Credit through Public Development Banks in Rural Mexico”, working paper from Inter-American Development Bank, MEXICO
۴. Deng, S. , Gu, C. , Cai, G. , & Li, Y. (۲۰۱۸) ,” Financing Multiple Heterogeneous Suppliers in Assembly Systems: Buyer Finance vs. Bank Finance”, Manufacturing & Service Operations Management, ۲۰ (۱) , pp:۵۳-۶۹.
۵. Devalkar, S. K. , & Krishnan, H. (۲۰۱۹) ,” The Impact of Working Capital Financing Costs on the Efficiency of Trade Credit,” Production and Operations Management, ۲۸ (۴) , pp:۸۷۸-۸۸۹.
۶. Fabozzi, F. J. , & Jones, F. J. (۲۰۱۹) ,”Foundations of Global Financial Markets and Institutions,” Hand Book in MIT Press: Vol (۲).
۷. Hofmann, E. , Strewe, U. M. , & Bosia, N. (۲۰۱۷) ,” Supply Chain Finance and Blockchain Technology: the Case of Reverse Securitisation”, Springer Press: Vol (۴).
۸. Nusron ,Wahid , Priyarsono, D.S. , Harianto (۲۰۲۱) , “The Role of Productive Credit for Micro, Small and Medium Enterprise in Indonesia Economic: Macro and Micro Approaches”, working paper from Indonesia DSpace Group ,IPB University Scientific Repository, UIN Syarif Hidayatullah Institutional Repository.
۹. Paul Ojo, Mathew & Babatunde Ayanwale, Adeolu (۲۰۱۹) , “Value chain financing and plantain production in Nigeria: an ex-ante approach”, Financial Innovation: Publish in Springer, ۵) ۱۸) , PP: ۲-۱۵.
۱۰. Tate, W. , Bals, L. , & Ellram, L. (Eds.). (۲۰۱۸) ,” Supply Chain Finance: Risk Management, Resilience and Supplier Management”, Kogan Page Publishers: ۴۵ (۴) , pp:۳۴-۴۹.
۱۱. Wuttke, D. A. , Rosenzweig, E. D. , & Heese, H. S. (۲۰۱۹) ,” An Empirical Analysis of Supply Chain Finance Adoption”, Journal of Operations Management, ۶۵ (۳) , pp:۲۴۲-۲۶۱