اینستاگرام و واتس‌آپ از دسترس خارج شدند؛ آخرین شبکه‌های اجتماعی فعال در ایران. موضوعی که نت‌بلاکس بر آن صحه می‌گذارد. این سازمان غیردولتی ناظر بر اینترنت در جهان، خسارت این قطعی را حدود ۱.۵ میلیون دلار برای هر ساعت برآورد کرده است.
در سالی که گذشت مرکز آمار ایران از ۱۱ میلیون نفری گفت که از طریق کسب‌وکار مجازی درآمد داشتند. آماری که حکایتگر این مسأله بود که حدود ۹ میلیون از این افراد اینستاگرام را محل کسب خود انتخاب کرده‌اند.
این رقم یعنی چیزی حدود ۸۳ درصد جمعیت ۱۱ میلیون نفری. مراجع معتبر هم از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی در ایران خبر دادند. البته حدود ۵۰ هزار فروشنده در سایت‌های فروش در حال فعالیت‌اند. شبکه‌های اجتماعی هم بستر بیش از ۲۰۰ هزار فروشنده‌اند که با ارائه کالا و خدمات کسب درآمد می‌کنند.
کسب‌وکارهایی که موضوع فیلترینگ و قطعی اینترنت آن‌ها را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. چالشی که استارت‌آپ‌ها هم از آن در امان نمانده‌اند. ۵۰۰ میلیارد تومان زیان، رقمی است که نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از آن سخن به میان آورده.
به گفته علی توسلی این میزان خسارت نتیجه اختلال‌های چند روزه اینترنت است. توسلی گفته بود که ارائه‌دهندگان اینترنت، فروشگاه‌های اینترنتی، تاکسی‌های آنلاین و امثال آن‌ها از اختلال اینترنت در چند روز گذشته ۵۰۰ میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
اینستاگرام و واتساپ از دسترس خارج شدند؛ آخرین شبکه‌های اجتماعی فعال در ایران. موضوعی که نت‌بلاکس بر آن صحه می‌گذارد. این سازمان غیردولتی ناظر بر اینترنت در جهان، خسارت این قطعی را حدود ۱.۵ میلیون دلار برای هر ساعت برآورد کرده است.
در سالی که گذشت مرکز آمار ایران از ۱۱ میلیون نفری گفت که از طریق کسب‌وکار مجازی درآمد داشتند. آماری که حکایتگر این مساله بود که حدود ۹ میلیون از این افراد اینستاگرام را محل کسب خود انتخاب کرده‌اند. این رقم یعنی چیزی حدود ۸۳ درصد جمعیت ۱۱ میلیون نفری.
مراجع معتبر هم از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی در ایران خبر دادند. البته حدود ۵۰ هزار فروشنده در سایت‌های فروش در حال فعالیت‌اند.
شبکه‌های اجتماعی هم بستر بیش از ۲۰۰ هزار فروشنده‌اند که با ارائه کالا و خدمات کسب درآمد می‌کنند. کسب‌وکارهایی که موضوع فیلترینگ و قطعی اینترنت آن‌ها را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. چالشی که استارت‌اپ‌ها هم از آن درامان نمانده‌اند.
۵۰۰ میلیارد تومان زیان، رقمی است که نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از آن سخن به میان آورده.
به گفته علی توسلی این میزان خسارت نتیجه اختلال‌های چند روزه اینترنت است. توسلی گفته بود؛ ارائه‌دهندگان اینترنت، فروشگاه‌های اینترنتی، تاکسی‌های آنلاین و امثال آن‌ها از اختلال اینترنت در چند روز گذشته ۵۰۰ میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
هرچند دیروز – ۱۱ مهرماه- وزیر اقتصاد خبرهای خوشی برای کسب‌وکارهای مجازی داشت. خاندوزی اعلام کرده وزارت اقتصاد از همه ابزارهایش برای ترمیم خسارت به کسب و کارها استفاده می‌کند. «همه باید برای ترمیم لطمه‌هایی که در روزهای گذشته به کسب و کارهای حقیقی و مجازی وارد شده، تلاش کنیم. دولت هم اهتمام دارد با ابزارهایی که در اختیار دارد برای جبران این خسارت‌های وارده به مردم اقدام کند.»
خاندوزی در ادامه گفته؛ در این ارتباط با وزیر ارتباطات گفت‌وگویی داشتم و اعلام کردم، وزارت اقتصاد آمادگی دارد از ابزارهایی، چون مشوق‌های مالیاتی برای ترمیم این آسیب‌ها استفاده کند.
احتمال دائمی بودن این قطعی‌ها چقدر قوت می‌یابد
«با تصمیم مراجع ذی‌ربط دسترسی به اینستاگرام از داخل ایران ممکن نیست. همچنین دسترسی به واتساپ هم دارای اختلال است.» خبری که خبرگزاری فارس از آن گفته بود. این خبرگزاری اعلام کرده بود هنوز معلوم نیست این تصمیم تا چه زمانی ادامه‌دار خواهد بود. به نوشته فارس اقدامات خلاف امنیت ملی در بستر این شبکه‌ها توسط ضدانقلاب یکی از دلایل این عدم‌دسترس بوده. اگرچه عدم‌پاسخگویی این پلتفرم‌ها یکی دیگر از دلایل این تصمیم عنوان شده بود.
با از دسترس خارج شدن واتساپ و اینستاگرام، کاربران شبکه‌های اجتماعی انگشت اتهام فیلترینگ را به سوی شرکت متا نشانه رفتند. شرکتی که در پاسخ به ادعای کاربران عنوان کرد؛ فیلترینگ از جانب این شرکت نبوده و در حال پیگیری وضعیت است.
ماجرای فیلترینگ البته به واتساپ و اینستاگرام محدود نشد و اپ‌استورها هم از فیلترینگ و اختلالات موجود مصون نماندند. در این میانه دو اپ‌استور مهم گوگل‌پلی و اپ‌استور اپل از دسترس کاربران ایرانی خارج شده‌اند. به باور برخی کارشناسان احتمال دائمی بودن این قطعی‌ها قوت یافته است.
انتظار داریم وزیر فعالانه در این حوزه برخورد کند
«اختلال در اینترنت از چند منظر در زمینه‌های مختلف آسیب‌هایی را به دنبال داشته است.» به گفته رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای یکی از مهم‌ترین نتایج فیلترینگ واتس‌آپ و اینستاگرام آسیب‌دیدن کسب‌وکارهای خرد است. به باور «حسین اسلامی» در مورد واتس‌آپ موضوع مهم این است که ارتباطات و حتی دسترسی به اطلاعات سیو شده غیرممکن شده. «اختلال در اینترنت باعث شده حتی ارتباطات بین‌المللی آسیب دیده است. این در حالی است که نمی‌شود از افراد خارج از کشور خواست پیام‌رسان‌های داخلی نصب کنند.»
به باور «اسلامی» برخی از آسیب‌های اختلال اینترنت، فنی است. «اسکایپ و … دچار اختلالاتی شده‌اند، البته گزارش‌هایی هم به مراجع ارسال کرده‌ایم.» رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای بیان کرد که درخواست این سازمان بازگشت دسترسی طبیعی به اینترنت در اولین فرصت ممکن است. «امیدواریم وزارت ارتباطات مداخلات لازم را برای این موضوع داشته باشد.»
به گفته «اسلامی» در آخرین جلسه هیأت‌مدیره قرار است از وزیر سوال شفاف شود. «امید داریم وزیر ممتنع، بی‌نظر نبوده و صرفا خودشان را مجری اعلام نکنند.» او معتقد است وزیر به‌عنوان کسی که مرتبط با کسب‌وکارها و بخش خصوصی است باید از بخش خصوصی دفاع کنند. «ما انتظار داریم وزیر فعالانه در این حوزه برخورد کند.»
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای بر این باور است که درخواست تشکل‌ها و کسب‌وکارها بی‌شک تاثیرگذار خواهد بود. به گفته او مکاتبات و مذاکراتی انجام شده، هرچند سعی شده با بخش‌های مختلف تفاهمنامه‌هایی صورت بگیرد. «حضور آقای وزیر به عنوان معتمد مجموعه رئیس‌جمهوری و سوابق‌شان در قوه‌قضائیه می‌تواند کمک کند. ایستادن وزیر در کنار کسب‌وکارها باعث می‌شود در آینده کسب‌وکارها هم در راستای اهداف دولت کنارشان بایستند.» «اسلامی» با اشاره به اینکه برآورد بر این بوده بسیاری از اختلال‌ها این هفته برطرف شود، بیان کرد: «اما به دلایلی این اتفاق نیفتاد. امیدواریم حالت امنیتی برطرف شود و به حالت طبیعی برگردد.»
انتقال به پلتفرم دیگر، دستوری شدنی نیست
آمار دقیقی از خسارات وارد به کسب‌وکارهای مجازی در دست نیست! مساله‌ای که به‌زعم یکی از اعضای هیأت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی برمی‌گردد به ساماندهی نشدن این مشاغل طی همه این سال‌ها. به گفته «رضا الفت‌نسب» به «شهروند» تعداد کسب‌وکارهای شاغل در فضای مجازی متغییر است. «آمار از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار تا ۲ هزار و ۵۰۰ کسب‌وکار برآورد شده است.»
به گفته «الفت‌نسب» تعدادی از کسب‌وکارها از اینستاگرام صرفا برای تبلیغات بهره می‌برند. اگرچه کسب‌وکارهایی هم وجود دارند که صفر تا صد فعالیت‌شان در این فضا شکل گرفته است. «درآمد این کسب‌وکارها با وضعیت فعلی اینترنت تقریبا نزدیک به صفر شده است.»
قبلا از محبوبیت اینستاگرام، تلگرام محل کسب‌وکارهایی بودند که با فیلترینگ به اینستاگرام کوچ کردند. به باور عضو هیأت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی کوچ از پلتفرمی به پلتفرم دیگری به همین سادگی نیست. «یک‌شبه این اتفاق نمی‌تواند، بیفتد. اینکه گفته شود کسب‌وکار خودشان را بر محیطی که پایبند قانون جمهوری اسلامی ایران نیست، برنامه‌ریزی نکنند، راهکار درستی نیست و جواب نمی‌دهد.»
به اعتقاد او برای این انتقال در گام نخست باید زیرساخت‌ها مهیا شوند. «الفت‌نسب» معتقد است باید کمک کرد تا بخش خصوصی واقعی، پلتفرمی را به این منظور راه‌اندازی کنند. «به این منظور باید زیرساخت‌ها مهیا شوند. مسائل قانونی هم باید حل و فصل شده باشند. به عنوان مثال مالک محتوای منتشر شده خود فرد باشد نه پلتفرم. درواقع باید تمهیداتی اندیشیده شود تا چالش‌های امروزی کسب‌وکارهای مجازی تکرار نشوند.»
ادامه‌دار شدن این وضعیت زیان بیشتر کسب‌وکارهای خرد
«کسب‌وکارهای مجازی نیازمند حمایت‌های واقعی‌اند.» به اعتقاد این عضو هیأت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی این کسب‌وکارها برای ادامه حیات نیازمند حمایت‌اند. «یکی از راهکارها می‌تواند این باشد این کسب‌وکارها در تلویزیون امکان تبلیغات داشته باشند، البته با تخفیف‌های ۷۰-۸۰ درصدی. حتی می‌توان این کسب و کارها را از مالیات ارزش‌افزوده معاف کرد.»
به اعتقاد «الفت‌نسب» اینکه کسب‌وکارها روی پلتفرم داخلی فعالیت کنند راهکاری است برای ادامه حیات‌شان، اما یک سوال مطرح است. آیا این انتقال با در نظر گرفتن نبود ترافیک چه سودی برای این کسب‌وکارها دارد؟ در چنین فضای این کسب‌وکارها نمی‌توانند فروش داشته باشند. «در اینستاگرام تجمع خوبی صورت گرفته و باید این فضا در جای دیگری فراهم شود در چنین شرایطی بی‌شک هیچ کسب و کاری از فعالیت در آن فضا امتناع نخواهد کرد.»
به گفته او اغلب کسب‌وکارهای آنلاین اینستاگرام خرد هستند و این یعنی به خطر افتادن معیشت این بخش. «ادامه‌دار شدن این وضعیت به ضرر کسب‌وکارهای خرد خواهد بود. اگرچه کسب‌وکارهای بزرگ هم بخش عمده فعالیت‌شان در شبکه‌های اجتماعی بوده. این بازار نیازمند سرمایه و سرمایه‌گذار است. با شرایط فعلی هیچ سرمایه‌گذاری ریسک سرمایه‌گذاری را قبول نمی‌کند.»
مهاجرت مضاعف نخبگان را شاهد خواهیم بود
«خطر مهاجرت نخبه‌های این بخش جدی‌تر از گذشته وجود دارد.» عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی امیدوار است این شرایط ادامه پیدا نکند. «بعید می‌دانم به قبل برگردد، با حرف‌هایی که شنیده می‌شود دور از ذهن است شرایط خوبی در پیش داشته باشیم.» به گفته «الفت‌نسب» با طرح شدن طرح صیانت بسیاری از جوانان فعال این عرصه تصور کردند دیگر نمی‌توانند فعالیت موثری داشته باشند. «با گفتن از طرح صیانت هزینه‌ها هم بالا رفت. در کنار همه این عوامل مشوق‌های کشورهای دیگر هم به این مساله دامن زد تا شاهد مهاجرت نخبه‌ها باشیم.»
«الفت‌نسب» معتقد است شرایط فعلی بی‌شک به مهاجرت نخبگان دامن خواهد زد. «همه این شرایط در کنار طرح صیانت، بزرگ‌ترین مشکل بی‌شک مهاجرت مضاعف نخبگان خواهد بود.» او بر این باور است اختلال در اینترنت و محدودیت در دسترسی‌ها چالش بزرگی برای کسب‌وکارهای آنلاین و آفلاین خواهد بود. «ما هیچ نقشی در به وجود آمدن این شرایط نداریم و تنها به دنبال کسب‌وکار خودمان هستیم. اغلب این کسب‌وکارها درگیر معیشت‌اند. کسب‌وکارهایی که اغلب یک یا چند نفراند. پیام‌های بسیاری از این کسب‌وکارها داشته‌ایم که اعلام کرده‌اند ورشکست شده‌ایم. این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟»
وزارت ارتباطات، مرجع تصمیم‌گیری فیلترینگ نیست
ماجرای فیلترینگ به مجلس هم کشیده شد. ۲۹ شهریور مجتبی رضاخواه، نماینده تهران و تعدادی از نمایندگان در مورد علت کاهش شدید سرعت اینترنت از وزیر ارتباطات سوال کردند. سوالی که قرار شد به کمیسیون صنایع و معادن مجلس برود. درواقع عیسی زارع‌پور به‌عنوان وزیر ارتباطات دولت برای پاسخ به سوال نمایندگان به مجلس فراخوانده شود.
البته وزیر اعلام کرده بود مرجع تصمیم‌گیری در این موضوع وزارت ارتباطات نیست. زارع‌پور برداشته‌شدن محدودیت‌ها را مرجعی عنوان کرد که دستور فیلتر داده‌اند. زارع‌پور گفته بود که همانطور که پیشتر مراجع ذی‌صلاح اعلام کردند برخی از پلتفرم‌ها در ایام آشوب‌های خیابانی بسترشان را در اختیار مخلان آرامش قرار دادند. به باور او همین رفتار زمینه ایجاد خسارت‌های اخیر را فراهم آورد. «درنهایت مراجع ذی‌ربط به این تصمیم رسیدند که برخی محدودیت‌ها اعمال شود.»
وزیر ارتباطات یک پیشنهاد هم برای کسب‌وکارهای مجازی داشته. کسب‌وکار خودشان را بر محیطی که پایبند قانون جمهوری اسلامی ایران نیست، برنامه‌ریزی نکنند. هرچند زارع‌پور تاکید داشت وزارت ارتباطات تمام تلاشش را برای حل مشکل مردم در زمینه کسب‌وکارها و امورات روزمره خواهد داشت. «وزارت ارتباطات در مقطع کنونی تلاش دارد ضمن تقویت ظرفیت سرویس‌ها و سکوهای داخلی کاهش دهد و مردم برای برقراری ارتباطات روزانه خود دچار چالش نشوند.»
وزیر ارتباطات شایعه فیلترینگ اینستاگرام را رد کرده و گفته بود: «شورای‌عالی فضای مجازی در این مدت جلسه‌ای نداشته که بخواهد درباره این موضوع تصمیمی بگیرد.» زارع‌پور درباره ادامه برخی از محدودیت‌ها بعد از پایان آشوب‌ها هم گفته: «همانطور که عرض کردم مرجع تصمیم‌گیر در این‌خصوص وزارت ارتباطات نیست. درباره فیلترینگ هم پبشتر عرض کردم چنین اختیاری در حوزه کاری وزارتخانه وجود ندارد.
سکانس نخست؛ بروم دزدی؟!
«به خاک سیاه نشستم.» «پروین» چندسالی است بعد از ورشکستگی همسرش شروع به فعالیت در اینستاگرام کرد. «هیچ درآمدی نداشتیم و نمی‌شد دست روی دست گذاشت.» ورشکستگی سنگین منجر به سکته و خانه‌نشینی همسرش شد. «دختر ۷ ساله دارم، نمی‌توانستم کاری نکنم.» سرمایه اولیه‌اش را قرض کرد و از ترکیه جنس آورد برای فروش. «بد نبود خرج و دخل زندگی‌ام را جواب می‌داد.» چندبار سفر به ترکیه قرض اولیه را تسویه کرد. «هر ماه ۷-۸ میلیون برایم می‌ماند.» چند روزی است سرعت اینترنت اینستاگرام را به خاموش سپرده. «وضعیت همین‌طور پیش برود امثال من به خاک سیاه می‌نشینند.» «پروین» فیلتر شدن اینستاگرام را هم راهی به سوی نابودی کسب‌وکارهایی مانند خودش می‌داند. «این کار را از دست بدهم خرج شوهر بیمار و دخترم را از کجا دربیاورم؟ بروم دزدی؟! چه خاکی بر سرم کنم؟»
سکانس دوم؛ دولت چطور می‌خواهد از امثال من حمایت کند؟
«مانده‌ام چه کنم! صاحبخانه هم جوابم کرده.» همسرش که پشت میله‌های زندان ایستاد او ماند و بچه‌ای که امید بسته بود به مادر. نه تحصیلات دانشگاهی داشت و نه تخصصی که در پی کاری باشد برای گذران زندگی. خانه استجاری هم بار مضاعفی شد بر دوش «صغری».
فعالیت در اینستاگرام پیشنهاد برادرش بود برای چرخیدن زندگی‌اش. «برادرم پیشنهاد داد در اینستاگرام کار و کاسبی خودم را راه بیندازم.» برادر سال‌ها در یکی از راسته‌های بازار لوازم خانگی می‌فروخت. «جنس از برادرم بود و من تبلیغات می‌کردم، اما پول فروش مال خودم بود.» همه‌چیز خوب پیش می‌رفت و خیال «صغری» از فردا راحت بود تا اینکه اینترنت سر ناسازکاری گذاشت. «فیلتر شدن اینستاگرام یعنی بیکاری و بی‌پولی من و خیلی زن‌های دیگر. چه کسی جواب ما را می‌دهد؟ دولت چطور می‌خواهد از امثال من حمایت کند؟»
سکانس سوم؛ در این مدت اصلا فروش نداشتیم
«کار و کاسبی‌مان خوابیده. اختلال در سرعت اینترنت یعنی ورشکستگی کاروکاسبی‌هایی مجازی.» «مینو» هم جزو کسانی است که ضرر مالی قطعی اینترنت را چشیده. «اختلال در اینترنت یعنی خوابیدن پیچ. اگر اینترنت بعد از مدتی هم درست شود بالا آمدن پیج با مشکل روبه رو خواهد بود.»
مدتی عدم‌فعالیت پیج‌هایی که خدمات و کالا ارائه می‌دهند یعنی سقوط پیج و آن کسب و کار. «هر پیجی مدتی فعالیت نکند از طرف اینستاگرام بی‌ارزش محسوب می‌شود، بنابراین در هایلات‌ها نشان داده نمی‌شود. اگر مشکل اینترنت هم حل شود، زمان می‌برد تا پیج به حالت قبل برگردد.» «مینو» می‌گوید خیلی از افراد کسب‌وکارشان را تغییر داده‌اند. «در این مدت اصلا فروش نداشتیم.»
اختلال در دسترسی به اینستاگرام خرید و فروش مجازی را تعطیل کرده. «بسیاری از مشتری‌ها به این دلیل که اختلال در اینترنت باعث شده مشخص نباشد چه زمانی خریدمان به دستمان می‌رسد خرید نمی‌کنند.» بسیاری از کسب‌وکارهای مجازی فصلی‌اند و همین اختلال چند روزه به آن‌ها ضرر مالی می‌زند. «۱۰ روز دیگر هم اینترنت درست شود کسب و کارهایی که برای پاییز فروش دارند ضرر خواهند کرد.»
اختلال در اینستاگرام شرایط را برای «سیمین» هم سخت کرده است. «کار خبر انجام می‌دادم.» «سیمین» برای اینستاگرام کار مستند انجام می‌داده و حالا اختلال اینترنت کارش را تعطیل کرده است. «دیتاهای موردنیاز برای مستندسازی در دسترس نیست.» اختلال چند روزه اینترنت باعث شده دیگر سفارش کار نمی‌دهند. «در شرایط فعلی بازدید از ویدئوها کاهش یافته برای همین سفارش کار نیست. همه پروژه‌هایی که می‌گرفتم نابود شده.»
217 256