«در حالی که همچنان داوطلبان تجربی برای ورود به رشته‌های پزشکی در دانشگاه‌ها سرودست می‌شکنند و رقابت اصلی در کنکور ورودی دانشگاه رشته پزشکی است، وقتی نوبت به دوره تخصص می‌رسد، صندلی رشته‌هایی چون جراحی قلب یا اطفال خالی می‌ماند و حتی با پدیده رشد مهاجرت پزشکان مواجه هستیم! این نامعادله وقتی پیچیده‌تر می‌شود که برخی ایران را بهشت متخصصان می‌دانند و معتقدند پزشکان متخصص در هیچ کجای دنیا به اندازه ایران درآمد ندارند. با وجود این، رئیس سازمان نظام‌پزشکی که پیش از این نیز درباره منحنی مهاجرت پزشکان هشدار داده، این بار هشدار تازه‌ای دارد و آن چیزی نیست جز شکل‌گیری پدیده «قاچاق پزشکان به اسم مهاجرت»!
مقصد این قاچاق اغلب کشورهای حاشیه خلیج فارس و به‌ویژه کشور عمان است. پشت پرده این ماجرا هم به فعالیت برخی شرکت‌های مهاجرتی بازمی‌گردد؛ شرکت‌هایی که تسهیلات ویژه‌ای را برای مهاجرت پزشکان به این کشورها دارند و اقامت و مصاحبه آنها را برای حضور در این کشورها تسهیل می‌کنند.
کافی است تا واژه مهاجرت پزشکان را در یکی از موتورهای جستجوگر وارد کنید تا به فهرست بلندبالایی از شرکت‌های مهاجرتی و پیشنهادهای آنها برای تسهیلات اقامت و مصاحبه پزشکان جهت حضور در برخی کشورها و به‌طور خاص کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و به طور ویژه‌تر کشور عمان مواجه شوید. واقعیت پشت پرده مهاجرت پزشکان انگار فقط بحث‌های درآمد و تعرفه و مشکلات پزشکان طرحی در داخل کشور نیست، بلکه با پدیده جدیدی تحت عنوان قاچاق پزشکان مواجه هستیم؛ پدیده‌ای که پشت پرده آن شرکت‌های مهاجرتی هستند. این مسأله موجب شده تا این شرکت‌ها پزشکان ایرانی را با ترفندهایی به کشورهای حاشیه خلیج فارس بکشانند؛ اتفاقی که موجب بروز نگرانی‌هایی درباره مهاجرت پزشکان و عقبگرد در حوزه سلامت و آموزش پزشکی شده است.
ماجرای درآمدهای نجومی برخی پزشکان از یک سو و مهاجرت برخی دیگر به دلیل واقعی‌نبودن تعرفه‌ها به معمای پیچیده‌ای برای افکار عمومی جامعه تبدیل شده است. با این وجود مدتی است کارشناسان مدیران حوزه سلامت درباره عدم تمایل به تحصیل در دوره‌های تخصص و فوق تخصص، همچنین رشد پدیده مهاجرت پزشکان هشدار می‌دهند.
سال گذشته بود که حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب درباره چالش‌های پزشکان گفته بود: «در سال‌های اخیر تمایل به ادامه تحصیل در مقطع دستیاری تخصصی و فوق تخصصی در رشته‌های مختلف پزشکی با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شده و این کاهش اقبال پزشکان عمومی برای تصاحب صندلی‌های رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی به‌شدت بر کمیت، کیفیت، سرعت و دقت خدمات بهداشتی درمانی و تداوم و توسعه آن، تاثیر سوئی گذاشته و خواهد گذاشت؛ به طوری که از سال ۹۶ زنگ خطر این حادثه با خالی‌ماندن صندلی‌های تخصص در برخی رشته‌های مادر همچون بیهوشی، طب اورژانس، جراحی عمومی، داخلی، اطفال، عفونی، جراحی قلب، جراحی اطفال، فوق تخصص کلیه، خون و سرطان با سرعت بسیار نگران‌کننده‌ای به صدا درآمده است.»
به گفته او موضوع نگران‌کننده دیگری که بر تسریع این روند می‌افزاید، خروج پزشکان از کسوت عضویت هیات علمی به شرایط غیر هیات علمی است. این در حالی است که متاسفانه با افزایش درخواست مهاجرت به خارج از کشور نیز مواجه هستیم.
محمد رئیس‌زاده، رئیس کل سازمان نظام پزشکی، اما با تاکید بر اینکه عدد مطلق مهاجرت پزشکان عدد بالایی نیست، بحث نگران‌کننده در حوزه مهاجرت پزشکان را سیر منحنی مهاجرت می‌داند و تاکید می‌کند: «پدیده مهاجرت پزشکان از قدیم وجود داشته است. البته میزان آن نسبت به سایر رشته‌ها و اقشار پایین‌تر است اما آنچه برای ما جای نگرانی دارد، دو موضوع است: یکی اینکه سرمایه‌های پزشکی، سرمایه‌هایی هستند که غیر قابل جایگزین بوده یا به‌سختی جایگزین می‌شوند. به عنوان مثال وقتی جراح قلبی دارید که بعد از ۲۸ سال درس‌خواندن جراح قلب شده و ۱۰ یا ۱۵ سال هم در کشور تجربه کسب کرده، خسران بزرگی است که این فرد بخواهد از کشور مهاجرت کند. حتی رفتن یک نفر از این سرمایه‌ها هم خسران بزرگی است. از طرفی هم منحنی ما در حوزه مهاجرت پزشکان، با اینکه عدد مطلقش عدد خیلی بالایی نیست اما سیری نگران‌کننده دارد.»
او با طرح لزوم آسیب‌شناسی مهاجرت پزشکان تصریح می‌کند: «زمانی که وضعیت معیشتی پزشکان خیلی خوب بوده، باز هم عده‌ای مهاجرت می‌کردند؛ به طوری که بحث‌شان مربوط به موضوعات مالی و کاری نبوده و به هر دلیل تصمیم به مهاجرت داشته‌اند. در عین حال باید تعرفه‌ها را واقعی کنیم که خود این یک بحث جدی است.»
از نگاه رئیس سازمان نظام پزشکی کشورهای حاشیه خلیج فارس که متوجه شده‌اند تعرفه‌های درمان در کشور ما واقعی نیست، مشوق‌ها و جاذبه‌های جدی برای پزشکان ما در نظر گرفته‌اند تا بتوانند نیروهای نخبه ما را جذب کنند.
رئیس‌زاده با طرح پدیده «قاچاق پزشک به اسم مهاجرت» می‌افزاید: «چطور می‌گوییم اگر آرد، دارو و ... ارزان باشد، قاچاق می‌شود؟ وقتی خدمات پزشکی و نیروی پزشکی هم خیلی ارزان باشد، این نیرو قاچاق می‌شود. مگر در حوزه دارویار طرح‌مان این نبود که قیمت را واقعی کنیم تا دارو قاچاق نشود؟ بر همین اساس باید قیمت نیروی پزشکی‌مان را هم واقعی کنیم تا قاچاق نشود. وقتی ارزان باشد، برای نیروی ما جاذبه ایجاد کرده و او را می‌برند.»
رشد تمایل کشورهای حاشیه خلیج فارس برای جذب پزشکان ایرانی، انگار پدیده تازه‌ای را در بین فعالان حوزه مهاجرت و ترانسفر ایجاد کرده است و آن چیزی نیست جز شکل‌گیری شرکت‌های تخصصی مهاجرت پزشکان! حتی با یک جستجوی ساده در اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی می‌توانید به‌سادگی فهرستی از این آژانس‌های مسافرتی و تسهیلات و خدمات آنها برای ترانسفر پزشکان و پرستاران را پیدا کنید.
محمدجواد یزدان‌پناه، متخصص ایمونولوژی، هم با اشاره به شکل‌گیری این بیزنس جدید می‌گوید: «ترانسفر یا نقل‌وانتقال پزشکان به دیگر کشورها امروز تبدیل به یک بیزینس شده است و آژانس‌های مسافرتی پیشنهادهای اغواکننده‌ای برای پزشکان دارند. جایی برای اقامت، تسهیل پروسه مصاحبه و اقامت را انجام می‌دهند. در واقع از بحث توریسم پزشکی به توریسم پزشک رسیده‌ایم. اما بهترین مقصد، کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس است که اتفاقاً پزشکان ایرانی را بسیار دوست دارند.»
۲۷۱ ۴۶