فردای اقتصاد: در برنامه شمارش معکوس امروز همراه با محمدحسین صدرایی عضو هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، به بررسی وضعیت صکوک و تامین مالی شرکت‌ها از این مسیر پرداخته شد. وی در ابتدا توضیحاتی در رابطه با نحوه شکل‌گیری صکوک، انواع آن و نحوه کارکرد آن‌ها داد. نرخ سود این اوراق، بازار ثانویه، آمار و ارقام سالیان گذشته و مسیر پیش‌روی آن از مسائلی بود که در این برنامه مورد بررسی قرار گرفت. صدرایی معتقد است که شرکت‌های کشور طی سالیان گذشته آشنایی کمی با این مسیر برای تامین مالی خود داشتند و نیاز است که از طرق مختلف به اطلاع‌رسانی در این زمینه پرداخته شود. ضمن آنکه تامین مالی از مسیر بانکی همواره مشکلات زیادی را برای اقتصاد کشور ایجاد کرده است درحالی که مسیر اصلی و درست تامین مالی شرکت‌ها در تمامی اقتصادها باید از محل انتشار اوراق به شکل‌های مختلف باشد و این موضوع به دلیل مزایایی که نسبت به تامین مالی بانک‌محور دارد، می‌تواند به بهبود وضعیت طرح‌های توسعه، عملیات و شرایط مالی شرکت‌ها کمک کند.
صکوک چیست و چه مزایایی دارد؟
ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند که بر پایه یکی از قراردادهای مورد تأیید اسلام طراحی شده‌اند و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آن‌ها هستند. صکوک دارای مزیت‌های متعددی بوده و به عقیده برخی صاحب نظران، این نوع اوراق بهادار اسلامی پل ارتباطی بین دو بازار پول و سرمایه بشمار می‌رود. برخی از مزایای انتشار اوراق صکوک را می‌توان در 6 مورد بیان کرد. صکوک نقدینگی بانی را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر نقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می‌شود. همچنین با اینکه قسمتی از دارایی‌ها از شرکت بانی جدا می‌شود اما با این حال باز هم بانی می‌تواند از دارایی‌ها استفاده کند. مزیت چهارم هم این است از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می‌شود لذا دارای ریسک کمتر است و هزینه تأمین مالی را نیز کاهش می‌دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تأمین مالی استفاده از افزایش اعتبار است. در حالی مزیت پنجم صکوک کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار است که چنانچه برای دادوستد این نوع اوراق بازاری ثانویه فراهم شود آنگاه قابلیت نقدشوندگی این اوراق هم افزایش می‌یابد.
دلایل افزایش تمایل شرکت‌ها به استفاده از صکوک
محمدحسین صدرایی در این برنامه بیان کرد: در ۱۰ سال اخیر بیش از ۱۳۰ همت اوراق تامین مالی در قالب مدیریت دارایی مرکزی منتشر شده که شامل ۸۰ هزار میلیارد تومان تامین مالی شرکتی و ۵۰ هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه یا اجاره بوده که از سوی دولت منتشر شده است.
وی ادامه داد: در ۲ سال اخیر شاهد تامین مالی بخش خصوصی از این مسیر هستیم که در ۶ ماهه ابتدایی ۱۴۰۱ این رقم بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان بوده و این انتظار وجود دارد تا انتهای سال به بیش از ۳۵ هزار میلیارد تومان برسیم.
صدرایی درباره دلیل افزایش تمایل شرکت‌ها به تامین مالی از این روش عنوان کرد: شرکت‌ها به دلیل تنگنای مالی در سیستم بانکی به این روش روی آورده‌اند، چراکه در اقتصاد متورم که نرخ بهره حقیقی منفی است شرکت‌ها برای حفظ تاب‌آوری به دنبال منابع ارزان قیمت هستند؛ از آنجایی که این دست منابع در سیستم بانکی وجود ندارد و یا به راحتی در اختیار شرکت‌هایی که به حجم بالای تامین مالی نیاز دارند قرار نمی‌گیرد.
فرآیند تسهیل تامین مالی از طریق صکوک
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه تاکید کرد: با اینکه نرخ ۱۸ درصدی اوراق مرابحه، هزینه واقعی تامین مالی از این طریق نیست و به دلیل حضور ارکان دیگر این نرخ می‌تواند تا ۲۵ درصد افزایش یابد اما یک تفاوت مهم با سیستم پولی این است که تا سررسید این اوراق تنها اقساط پرداخت شده و اصل منابع تامین مالی در سررسید تسویه خواهد شد؛ پس عمدتا شرکت‌هایی که مواد اولیه و تجهیزات خریداری می‌کنند از این روش بهره می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: اقداماتی برای تسهیل تامین مالی از طریق اوراق مرابحه انجام شده است. برای اعتمادافزایی خریداران اوراق صکوک شرکت‌ها از سه روش برای جلوگیری از نکول می‌توانند استفاده کنند که شامل ضامن رسمی، اخذ رتبه اعتباری و وثیقه‌گذاری است و در حال حاضر از امکان توثیق سهام برای شرکت‌ها فراهم شده است، که این موضوع می‌تواند کمک شایانی به تامین مالی شرکت‌های بورسی کند.