برنج یکی از محصولات اساسی است که با رنج فراوان به دست می‌آید، کار در مزرعه از زمان پرورش نشاء در خزانه تا برداشت بسیار سنگین و هزینه‌بر است در طول فصل هزینه‌های کارگری، نهاده‌ای از سم و کود گرفته تا بذر رمقی برای کشاورز نمی‌گذارد و خیلی از آنها برای تامین اینها مجبورند محصول خود را پیش پیش به دلالان بفروشند.
برنجکاران می‌گویند قیمتی که می‌فروشند بسیار ناچیز است و حتی هزینه‌های تولید آنها را در نمی‌آورد، سال گذشته کیلویی 32 هزار تومان فروختند آنها از درآمد این محصول بسیار ناراضی اندو می‌گویند در این سالها خیلی‌ها زمین خود را تغییر کاربری داده یا محصول دیگر کشت کرده‌اند.
در دیگر سو، مصرف کنندهT برنج ایرانی درجه یک را کیلویی 120 هزار تومان می‌خرد، آنها هم از این وضعیت ناراضی اند و می‌گویند بخش زیادی از سبد هزینه‌های آنها را تشکیل می‌دهد، آنها از اینکه برنج تولید داخل را به این قیمت می‌خرند گلایه دارند که چرا محصول داخلی این قدر باید گران باشد.
این تضاد بین دو بخش تولید و مصرف ما را بر آن داشت تا برای بررسی بیشتر موضوع با مدیر کارخانه شالیکوبی در آملی که برنجکار هم است، گفت و گو کنیم، احمد رضا عشریه 62 ساله اهل روستای واسکس آمل که سالهاست کشاورزی می‌کرده و مدتی است شالیکوبی هم دایر کرده، با درد و رنج کشاورز و نیز کار شالیکوبی آشناست.
گفت وگوی ما تلفنی انجام شد وی در کارخانه شالیکوبی خود در جمع کشاورزانی بود که صدای ما از طریق بلندگوی تلفن پخش می‌شد و هرکدام نظرهای خود را داشتند و در واقع صحبت‌های او را تکمیل می‌کردند یا آمارهای دقیق تری به وی منتقل می‌کردند.
«احمدرضا عشریه» از رنج کشاورزان گفت، هزینه هایی که سر به فلک کشیده و آنها را مجبور به فروش برنج به ثمن بخس به دلالان کرده، از بی انصافی برخی‌ها که برنج ایرانی را به برنج خارجی و نیم دانه قاطی می‌کنند و به پای کشاورزان نوشته می‌شود، از شرایطی که برنجکار را مجبور کرده محصول خود را به ویلاساز تهرانی بفروشد و عاقبت خودش سرایدارش شود.
از مشکلاتی گفت که برنج کار محصول خود را می‌فروشد تا هزینه‌ها را بپردازد اما خانواده اش باید برنج نیم دانه بخورند. اما نقطه عطف این مصاحبه پیشنهاد این کشاورز آملی بود که برای کاهش قیمت برنج به دولتمردان داشت.
با هم این گفت وگو را می‌خوانیم:
مشکل تولید و بازار برنج چیست؟ آیا شما از وضعیت تولید راضی هستید؟
همانطور که از اسم برنج معلوم است این محصول «به رنج» است یعنی با مشکلات زیادی به دست می‌آید و تولید آن به این آسانی نیست، از همان آغاز فصل، پرورش نشا در گلخانه، آماده سازی زمین، کشت، آبیاری، سمپاشی، کوددهی، وجین، شالی تراشی، شالیکوبی همه کار سخت و طاقت فرسایی است که هزینه‌های زیادی هم برای کشاورز دارد و خیلی از مواقع هزینه تولید ما بیش از درآمدمان است که امسال هم از قضا اینطور است.
مردم فکر نکنند برنجی که در بازار می فروشند، کشاورز هم به آن قیمت فروخته است، دلالان برنج را به قیمت اندک از ما می‌گیرند و به هر قیمتی که دوست داشته باشند می‌فروشند مثلا سال گذشته ابتدای فصل برنج، دلال از کشاورزان شمال کیلویی 32 هزار تومان خرید اما در بازار به قیمت 120 هزار تومان فروخت، در واقع از ما مفت گرفتند و به قیمت 4 برابر به مردم دادند.
وضعیت بازار امسال چگونه است؟ برنج را به چه قیمتی می‌فروشید؟ دلالان باز هم می‌خرند یا مستقیم به تولید کننده می‌دهید؟
امسال تولید بسیار خوب است و کارخانه شالی پر از کیسه‌های برنج است که روی هم انباشته شده اما خریداری برایش نیست، نگران امنیت این برنج‌ها هستیم که خدای نکرده اتفاقس نیفتد، یکی دستبرد بزند و یا بلای طبیعی بیاید و شرمنده کشاورزانی که محصولشان به امانت پیش ما است بشویم. باور کنید شب‌ها از ساعت سه صبح بیدار می‌شوم و خوابم نمی‌برد و اضطراب دارم که مبادا برای امانتی‌های مردم مشکلی پیش بیاید.
چرا خریداری برایش نیست مگر برنج در بازار نیاز نیست؟
دلالان و تاجران می‌آیند اما آنقدر قیمت پایین می‌دهند که کشاورز حاضر نیست بفروشد مگر برخی کشاورزان که مجبور هستند، آنهایی که بدهی سررسید شده دارند، عروسی دارند یا چک دارند و یا برخی که محصول خود را سلف فروخته اندو پول نیاز دارند و مجبورند بفروشند.
دلالان به چه قیمتی می‌خرند؟
آنها کیلویی 80 تا 85 هزار تومان قیمت می‌دهند اما برای برنج کار هر کیلو برنج 100 هزار تومان تمام شده است و اگر به این قیمت بفروشند در هر کیلو 15 هزار تومان ضرر می‌کنند.
چه هزینه هایی وجود دارد که این همه تولید را برای شما گران کرده است؟
برنج کار هر کیسه کود سیاه(فسفاته و پتاسه) را 800 هزار تومان می‌خرد، هر لیتر سم علف کش یا آفت کش را هم 700 هزار تومان و هزینه یک روز کارگر یک میلیون تومان است، قیمت‌ها بسیار گران شده و تولید این محصول را از صرفه اقتصادی خارج کرده است.
علاوه بر آن هزینه‌های آماده سازی زمین و برداشت هم بسیار گران شده است، تیلر که ماشین کشاورزی برای آماده سازی زمین استفاده می‌شود و برای هر برنج کاری لازم است مدل چینی آن به 80 میلیون تومان رسیده در حالی که قبلا 5 میلیون تومان بود.
این هزینه‌ها آنقدر برنجکاران را مستاصل کرده که آنها برای فرار از دست طلب‌کاران الان در کارخانه من هستند، آنها بین زمین و آسمان گیر کرده انداز یک سو نیاز دارند از سوی دیگر نمی‌خواهند دسترنج یکساله خود را به قیمت اندک بفروشند که سودی هم نداشته باشند.
یک هکتار زمین برنج چقدر محصول می‌دهد؟
عشریه: هر هکتار حدود 2 تن که حدود 200 کیلوگرم هم نیم دانه دارد.
2 تن برنج را اگر کیلویی 85 هزار تومان بفروشید 170 میلیون تومان می‌شود آیا این رقم سود خوبی نیست؟
آخه هزینه‌ها بالاست همه اینها که سود نمی‌شود باید پول کود و سم و آماده سازی و غیره بپردازیم.
برای یک هکتار زمین اگر 4 کیسه کود و 4 لیتر سم استفاده کنیم در مجموع 6 میلیون تومان می‌شود و اگر سایر هزینه‌های آماده سازی و غیره را هم 14 میلیون تومان برای یک هکتار در نظر بگیرم باز هم در هر هکتار 150 میلیون تومان برای برنج کار می ماند.
هزینه کارگری بالاست روزانه هر کارگر یک میلیون تومان می‌گیرد.
معمولا کشاورزان با اعضای خانواده کار می‌کنند و بخشی زیادی از هزینه‌های کارگری را خانواده‌ها جبران می‌کنند.
نه خیر در منطقه ما خانم‌ها کار نمی‌کنند و بچه‌ها هم معمولا به شهر رفته اندو اکثر این کارها با کارگر انجام می‌شود.
پس شما از یک هکتار زمین برنج چقدر درآمد دارید؟
اگر به قیمت کمتر از 100 هزار تومان بفروشیم هیچی چون واقعا تولید هر کیلو برنج به این قیمت برای ما تمام می‌شود.
شما اگر به این قیمت بفروشید قیمت برای مصرف کننده خیلی بالاتر نمی‌شود؟ چون در این وسط حلقه واسطه‌ای وجود دارد که به دست مصرف کننده برساند؟
همینطور است اما برای دولت پیشنهاد داریم که هزینه‌های ما را پایین بیاورد تا ما هم با قیمت پایین تری به مردم بفروشیم. ما چگونه می‌توانیم محصولی را که کیلویی 100 هزار تومان برای ما تمام شده است به قیمت کیلویی 85 هزار تومان بفروشیم. دولت باید تمام تلاش خود را صرف کند تا هزینه‌های تولید از قبیل کود، سم، ماشین آلات را برای کشاورزان کم کند. برنجکاران آدم های غیر منصف نیستند و می‌دانند که مصرف کنندگان هم باید به قیمت مناسب بخرند، قیمت باید عادلانه باشد اما کلید کار دست دولت است.
مشکل دیگری هم هست که بانک‌ها هیچ رحمی ندارند، آنها نگاه نمی‌کند که محصول امسال بوده یا نبوده کشاورز سود یا ضرر کرده است، و برای گرفتن بدهی خود به سوی کشاورزان هجوم می‌آورند.
وی گفت دوست دارم یک موردی را اضافه کنم، اینکه کشاورزان زحمتکش هستند، آدمهای سالمی اند، یک مشت برنج شکسته، نیم دانه یا خارجی قاطی نمی‌کنند، خودشان و خانواده اشان برنج نیم دانه می‌خورند اما برنج سالم دست مردم می‌دهند اما در این میان برخی اسم کشاورزان را خراب می‌کنند، کشاورز روز به روز مجبور می‌شود زمین خود را به این تهرانی‌ها بفروشد و خودشان سرایدار آنها می‌شوند.
فکر می‌کنید مشکل دلالی چگونه حل می‌شود؟
فکر نمی‌کنم این مشکل به این راحتی حل می‌شود، آدمهای بزرگ و با نفوذی در این کار هستند و نمی‌دانم شاید از دولتی‌ها هم پشت آنها باشد که زور کسی به آنها نمی‌رسد، برنج را می‌خرند و در انبارشان نگه می‌دارند و بعد به چندین برابر قیمت می‌فروشند، هیچ کسی نتوانسته با آنها مقابله کند، سود واقعی را آنها به جیب می‌زنند، کشاورزی که با خون دل و با عرق جبین محصول خود را یکسال پرورش داده که از بچه و نوجوان و جوان گرفته تا سالخورده در آن زحمت کشیده‌اند الان دلال، یک شبه همه آنها را به جیب می‌زند، روز به روز بر پینه‌های دست کشاورزان و در مقابل بر ماشین‌ها و خانه‌های لوکس دلالان اضافه می‌شود.
الان وضعیت تغییر کاربری‌ها هم در این منطقه بیشتر شده، کشاورزانی که زمین‌های خود را می‌فروشند و به کار دیگری مشغول می‌شوند، ویلاسازی هم بیشتر شده و تهرانی‌ها هم پول خوبی می‌د هند، همین وضع ادامه یابد وضعیت کشاورز بسیار بدتر از این می‌شود.