حجت الاسلام والمسلمین سید جلال رضوی همدانی درباره «ادب و آداب» منبر، بیان کرد: یکی از برکات الهی در اجتماع مسلمین، جلسات و حضور مستمری است که به نام هیئات و جلسه های هفتگی و اجتماعات محرم و صفر و عزاداری های سیدالشهدا(ع) و همچنین ایام شهادت و میلاد ائمه(ع) برگزار می شود. معمولاً از قدیم الایام منبر عنوان یک رسانه قوی و خطیب به عنوان یک امین، صالح، مطلع و درد آشنای دین شناخته می شد که با مطالعه محتواهای غنی، اصیل و مستند به منابع اسلامی، مطالبی را جمع آوری و برای مردم بازگو می کرد. این فرهنگ به فضل الهی تا به امروز استمرار داشته است.
وی با تاکید بر اینکه منبر بسیار مقدس و محترم و فرصت مغتنمی برای آموزش همگانی است، گفت: منبر دارای جایگاهی رفیع در فرهنگ اسلامی ماست. ثواب های اخروی و همچنین آثار دنیوی فراوان برای منبر و پای منبر نشینان و گویندگان بر منبر گفته شده است. قرآن می فرماید: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ ۗ وَکَفَیٰ بِاللَّهِ حَسِیبًا؛ آنان که تبلیغ رسالت خدا می کنند از خدا می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند.» در روایات نیز داریم که اهل منبر احیاکنندگان فرهنگ اهل بیت(ع) هستند.
وی ادامه داد: منبر است که توانسته با بازخوانی حوادث تاریخ اسلام، اذهان جامعه را به اهداف بلند و عالیه معنوی سیر دهد. منبر احکام، اعتقادات و اخلاق را با گویشی رسا و شیرین و با به کار بردن ضرب المثل و تمثیل، بزرگترین و قوی ترین مفهوم دینی را به مخاطب خویش القا کرده و به او آموزش بدهد. سابق این بود که حتماً کسی که بر منبر خطابه می کند باید اجازه نقل روایت داشته باشد. سیره سلف صالح ما این بوده است که به خطبا، وعاظ و اهل منبر مکتوباً اجازه نقل حدیث می دادند و منبری ها و گویندگان ما هم یک دوره اصول کافی، بحارالانوار، تاریخ طبری و یعقوبی و آشنایی کامل به تفسیر قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه داشتند و ادعیه معصومین را می شناختند.
منبری باید عامل به گفته هایش باشد
رضوی همدانی به آداب منبر اشاره و خاطرنشان کرد: از جمله آداب منبر این است که منبری باید عامل به گفته هایش باشد چرا که قرآن فرمود: «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ». در گذشته خطبای ما دارای قدسات ویژه ای در میان مردم بودند چرا که مردم قبل از اینکه خوبی ها را در گفتار آنها بشنوند این خوبی ها، بهترین ها و برخوردهای شایسته را در عمل آنها می دیدند. خطبا قبل از گفتار بذر خوبی ها را با عمل خود در جامعه نشر می دادند. خطبای ما به وضوح با مردم سخن می گفتند و تا خود عمل نمی کردند، نمی گفتند چون یقین و باور بر این بود که اگر خود بگوییم و عمل نکنیم آثاری در میان مردم نخواهد داشت. اهل تقوا بودند و خود در مجالس خلوت قبل از اینکه بخواهند برای مردم روضه خوانی کنند، حدیث روضه برای نسل خویش می کردند و خود با چشمانی اشک بار به دور از مطامع دنیوی بر منبر می رفتند.
وی گفت: منبر محل تربیت نسلی است که خود را به امام خویش نزدیک کند و بتواند امتی را رقم بزند که این امت لبیک گو به نیاز امام و مطالبه امام باشد. اهل منبر قبل از اینکه اهل حرف باشند، اهل عمل هستند.
وی معتقد است: اکثر خطبا و اهل منبر، ادبیات قوی علمی و اطلاعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و معرفتی وسیعی دارند، معمولاً سخن گفتن خطبای ما باید بسیار هوشمندانه و با دقت باشد، آشنایی با علم روز و مسایل اجتماعی از لوازم دیگر اهل خطابه و منبر محسوب می شود.
منبری باید با متن اجتماع آشنا باشد
وی به ضرورت تناسب موضوع و مخاطب منابر اشاره و تصریح کرد: بین گوینده و شنونده باید یک تعامل و ارتباط وجود داشته باشد. منبری باید با متن اجتماع آشنا باشد. معمولاً شخصیت هایی که در خطابه به درجات فوق العاده می رسند کسانی هستند که ارتباط مستمر، مستقیم، دلسوزانه و خالصانه با اجتماع و مردم دارند. منبری باید دردهای جامعه را بشناسد و برای درمان دردها دارو در گفتار خویش تجویز کند تا جامعه از آن بهره ببرد.
وی بیان کرد: فرهنگ سازی دینی با جلسات و هیئت ها و مساجد رقم می خورد، امروز رفیع ترین مرزبانی عقیدتی از احکام اسلام در قالب منبر است و باید منبر سنتی حفظ شود و از شیوه های نوین، پویا و جدید برای القای حقیقت به مخاطب بهره بجوییم.
رضوی همدانی ادامه داد: امروز نه فقط در منبر بلکه در فضای مجازی هم شخصیت های به نامی را می بینیم که فعالانه گفته های آنها و سخنان آنان در جامعه موثر است. اهل منبر و اهل خطابه از جمله افرادی هستند که مورد اعتماد و وثوق و اطمینان آحاد جامعه محسوب می گردند. بزرگان ما حتی مراجع معظم تقلید در روزهای تعطیلی درس، در بیت شریف خود با دعوت از خطبا مجلس وعظ، موعظه، نصیحت، پند و اندرز و سوگواری برگزار می کنند. این نشان آن دارد که متولیان دینی امر منبر و خطابه و سخن گفتن با مردم را یک امر مهم، لازم و پر اهمیت می دانند.
وی عنوان کرد: یک خطیب باید اخلاص و مجاهدت در بازگویی دردهای جامعه را سرلوحه فعالیت تبلیغی خود قرار دهد.
وی تأکید کرد که یک خطیب نباید حتی در عصبانیت تسلط بر گویش را رها کرده و با به کار گیری الفاظ غیر مأنوس با فرهنگ غیردینی مخاطبان خویش و حتی معاندان را توبیخ کند. امروز از بلندترین جایگاه شخصیتی بی نظیر در عصر حاضر مانند مقام معظم رهبری بهره مندیم و باید به عنوان اولین مرزبان عقیدتی اسلام ناب، گفتار و عمل و اندیشه ایشان برای ما حجت باشد. باید گویش رهبری را اهل خطابه و منبر و زیبا سخن گفتن و متقن بر زبان کلام راندن را آموزش ببینیم و درس بگیریم.
استاد حوزه علمیه برای ارتقا منابر، اصلاحاتی را ضروری دانست و تاکید داشت: امروز باید با نخبه گزینی جایگاه منبر را ارتقا داد و دانشکده هایی را در مدارس علمیه حوزه قم یا حوزه های علمیه کشور ایجاد کرد تا وعاظ و خطبای به روزی خروجی این روند و عملکرد باشد. امروز تبلیغ یک امر تخصصی است و از افتخارات حوزه علمیه این است که گروه های تخصصی تبلیغی، نخبگان تبلیغی و تبیین گران این موضوع یعنی جهاد تبیین را در رسانه تبلیغ به کار می بندند.
217