نگاهی به کنفرانس «افغانستان: امنیت و توسعه اقتصادی»؛ راهبرد منطقه‌ای ازبکستان چیست؟
کنفرانس «افغانستان: امنیت و توسعه اقتصادی» در حالی به میزبانی ازبکستان برگزار شد که به نظر میرسد استراتژی اتصال آسیای مرکزی و جنوبی با جدیت از سوی این کشور پیگیری می‌شود.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کشورهای آسیای مرکزی به دلیل همسایگی با افغانستان، بیش از سایر کشورها در معرض تاثیرپذیری از تحولات این کشور هستند. از این رو، این جمهوری‌ها طی سال‌ها اخیر تلاش کرده اند تا ضمن مشارکت در پروسه‌های مرتبط با افغانستان، به نوعی از تضمین ثبات و امنیت مرزهای خود مطمئن شوند.
ازبکستان که پرجمعیت‌ترین و قدرتمندترین جمهوری منطقه به لحاظ نظامی و امنیتی محسوب می‌شود، طی این سال‌ها بیش از سایر کشورهای منطقه در امور مربوط به افغانستان مشارکت داشته است. این کشور ابتدا روندی از میانجی‌گری بین نیروهای طالبان و دولت اشرف غنی را آغاز کرد و سپس با تغییر شرایط، تلاش برای ثبات و امنیت در افغانستان را از طریق تعامل با نیروهای طالبان در دستور کار قرار داد.
برگزاری کنفرانس «افغانستان: امنیت و توسعه اقتصادی»
ازبکستان طی یک سال اخیر از طریق گفت‌و‌گو و تعامل با بازیگران درگیر در تحولات افغانستان تلاش‌های زیادی برای ایجاد یک مفاهمه مبتنی بر اولویت ثبات صورت داده است. آخرین ابتکار این کشور در این زمینه برگزاری کنفرانسی تحت عنوان «افغانستان: امنیت و توسعه اقتصادی» است که به ابتکار شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری این کشور در روزهای 25 و 26 جولای برگزار شد.
این کنفرانس در تداوم روندهای پیشین از رویدادهای مشابه با محوریت ازبکستان بوده است. پیش‌تر در سال 2018 ازبکستان میزبان کنفرانس «فرایند صلح، همکاری امنیتی و همکاری منطقه‌ای» بود و بعد از آن نیز در سال 2021 کنفرانس دیگری تحت عنوان «آسیای مرکزی و جنوبی: پیوندهای منطقه‌ای، فرصت‌ها و چالش‌ها» برگزار شده بود که در هر دو کنفرانس افغانستان و مسائل مرتبط با آن به طور مستقیم و غیرمستقیم هدف‌گذاری شده بود.
بر اساس اعلام رسمی رسانه‌ها، در این کنفرانس بیش از 100 مهمان از 20 کشور و نیز سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حضور داشتند. از جمهوری اسلامی ایران نیز حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان، در صدر یک هیات در این کنفرانس مشارکت کرد.
این در حالی است که پیش‌تر نیز حسن کاظمی قمی با سفر به کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان، مذاکرات دیگری را با محوریت افغانستان با مقامات آسیای مرکزی برگزار کرده بود.
محورهای هدف برای برگزاری این کنفرانس، توسعه رویکردهای سازنده مبتنی بر مذاکرات، گفت‌و‌گو با مقامات جدید افغانستان با نظرداشت به نگاه‌های مردم این کشور، بازسازی زیرساخت‌های افغانستان پس از جنگ، اجرای پروژه‌های بشردوستانه و در نهایت برقراری صلح و ثبات در این کشور عنوان شد.
مهمانان شرکت‌کننده در این نشست همچنین در بیانیه پایانی که توسط سرپرست وزارت امور خارجه ازبکستان قرائت شد، بر چند محور کلیدی تاکید شد که مهم‌ترین محورهای آن شامل حفظ استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان، اولویت یافتن بازسازی و توسعه اقتصادی در افغانستان، ادغام افغانستان در پروژه‌های ترانزیتی و زیربنایی بین‌المللی، قطع روابط دولت طالبان با گروه‌های مختلف تروریستی نظیر داعش، تشکیل دولت فراگیر و تاکید بر آزادسازی دارایی‌های افغانستان می‌شد.
در این کنفرانس همچنین بر تکمیل و توسعه چند پروژه زیربنایی با محوریت افغانستان نیز تاکید شد. توسعه خط ریلی ترمذ- مزار شریف- کابل- پیشاور که اتصال ریلی آسیای مرکزی و جنوبی را ممکن می‌سازد، تکمیل خط انتقال برق سرخان- پلی خمری و راه‌اندازی مرکز لجستیک ترمذ کارگو در قلمرو ازبکستان از جمله آن‌ها بود.
استراتژی توسعه ازبکستان برای افغانستان
دغدغه اول و ابتدایی کشورهای آسیای مرکزی در قبال افغانستان امنیتی است. این کشورها تا پیش از این از جانب تسری بی‌ثباتی، قاچاق مواد مخدر، قاچاق سلاح، تروریسم و افراط‌گرایی و برخی محورهای دیگر، به طور جدی از ناحیه افغانستان با تهدیدات متعددی روبرو بوده‌اند. از این رو، نگاه این کشورها نسبت به افغانستان عموماً امنیتی است.
با این حال در این نگاه امنیتی نیز برخی کشورها رویکردهای متصلب نظیر تقابل با طالبان، برگزاری رزمایش، تشدید تدابیر امنیتی، دریافت کمک‌های خارجی نظامی و دفاعی و رویکردهای سخت‌افزاری را در پیش گرفته‌اند و برخی کشورها در کنار برخی از این اقدامات متصلب، نگاه‌های نرم‌افزاری مبتنی بر توسعه اقتصادی و انسانی افغانستان را نیز در دستور کار قرار داده‌اند.
با این وجود به نظر میرسد نگاه ازبکستان حتی فراتر از صرف تامین سلبی یا ایجابی امنیت، بلکه بر خروج از بن‌بست ژئواکونومیکی منطقه‌ای آسیای مرکزی استوار است.
منطقه آسیای مرکزی به دلیل عدم دسترسی به آب‌های آزاد با مشکلات بسیاری در تجارت بین‌المللی و متعاقب آن در توسعه مواجه است. از این رو، دست‌یابی به یک مسیر کوتاه و مقرون به صرفه به آب‌های آزاد، موضوعی است که می‌تواند این منطقه را از یک بن‌بست ژئواکونومیکی خارج کند.
طی سال‌های اخیر و با تحول در سیاست‌های داخلی و خارجی ازبکستان، به نظر میرسد این کشور به افغانستان نگاه ویژه‌ای را مبتنی بر این راهبرد مبذول داشته است. استراتژی کلی ازبکستان اتصال ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک آسیای مرکزی و جنوبی می‌باشد. این امر از طریق توسعه نقش افغانستان در کریدورهای ترانزیتی و تقویت زیرساخت‌های این کشور در خلال این نقش‌آفرینی استوار بوده است.
در این چارچوب ازبکستان به طور ویژه اتصال ریلی از مزار شریف تا پیشاور در پاکستان را به طور جدی مورد توجه قرار داده است. با هدف طراحی، تامین مالی و اجرای این پروژه تاکنون چندین نشست در سطح مقامات عالی‌رتبه بین ازبکستان و پاکستان برگزار شده است. این خط ترانزیتی همچنین نقطه مکمل خط لوله انتقال گاز تاپی خواهد بود.
همچنین وجه دیگر این پروژه ترانزیتی موسوم به کریدور ترانس افغان، می‌تواند دسترسی مستقیم به آب‌های جنوبی از مسیر ایران باشد. این طرح نیز در صورت اتصال ریلی مزار شریف به هرات و سپس خواف در ایران میسر شود.
بر اساس نگاه ازبکستان، تحقق چنین پروژه‌هایی که علاوه بر وجود منافع برای افغانستان، نوعی وابستگی متقابل اقتصادی و ژئواکونومیک بین بازیگران مختلف به وجود می‌آورد که می‌تواند در میان مدت به برقراری ثبات در افغانستان منجر شود.
انتهای پیام/