به گزارش خبرنگار مهر، در روزهای گذشته مجدداً بحث اوراق سپرده کالایی نفت خام در رسانه‌ها مطرح شد؛ موضوعی که ابتدا محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران آن را دو ماه پیش اعلام کرد. بر اساس اظهارات خجسته‌مهر، با انتشار اوراق به‌روش گواهی سپرده کالایی، شرکت‌های حقوقی و افراد حقیقی و البته آحاد جامعه در خرید و فروش نفت وارد می‌شوند. اوراق سپرده کالایی اوراق بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است. پشتوانه این اوراق قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تأیید بورس صادر می‌شود.
در این رابطه علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان آنکه گواهی سپرده حامل‌های انرژی و انتشار آن در بورس انرژی ایران یکی از مسائلی است که چندین سال پیگیر آن بودیم، گفت: یکی از بزرگترین موانع انتشار این اوراق بحث مالیات بر ارزش افزوده‌ای بود که طبق تفسیر سازمان مالیاتی برای هر معامله از گواهی سپرده کالایی می‌توانست تعلق بگیرد. خوشبختانه این موضوع با پیگیری‌های مستمری که توسط سازمان بورس و بورس‌های کالا و انرژی انجام شد در بودجه ۱۴۰۱ رفع شد و به‌تصویب مجلس رسید. بر همین اساس، معاملات سپرده کالایی معاف از مالیات بر ارزش افزوده شدند.
نقوی ادامه داد: امسال نیز پیگیری انجام دادیم تا گواهی‌های سپرده روی حامل‌های انرژی گوناگون منتشر شوند. اما باید توجه داشت حامل‌های انرژی پیچیدگی‌های بیشتری در ذخیره‌سازی، نگهداری و تحویل نسبت‌به سایر کالاها دارند.
وی در رابطه با تفاوت این ابزار مالی با عرضه‌های فیزیکی مثل طرح عرضه مستقیم نفت خام که در سال ۹۸ انجام شد بیان کرد: که در عرضه‌های فیزیکی، حامل‌های انرژی در احجام و شرایطی که در اطلاعیه عرضه اعلام می‌شود، عرضه می‌شوند و معاملات ثانویه نیز نخواهند داشت. عرضه‌های فیزیکی صرفاً برای تحویل در مقاصد صادراتی یا مصرف داخلی هستند. در حالی‌که ماهیت گواهی سپرده حامل‌های انرژی بر این اساس است که برای حامل انرژی سپرده‌شده به انبار قبضی صادر می‌شود و این قبض امکان معامله ثانویه دارد و حجم آن هم به‌نسبت عرضه فیزیکی متفاوت است.
مدیرعامل بورس انرژی ایران ادامه داد: حجم هر گواهی می‌تواند خُرد باشد. به‌عنوان مثال فرض کنید که برای هر بشکه میعانات گازی یا هر لیتر فرآورده یک گواهی صادر شود. البته چون هنوز این موضوع نهایی نشده است، نمی‌توان بیش از این به جزئیات آن پرداخت. حقیقت این است که حامل‌های انرژی گوناگون هستند و پیچیدگی‌هایی در مخازن و محل‌های نگهداری دارند که با سایر کالاها متفاوت است.
مدیرعامل بورس انرژی ایران در خصوص اینکه چرا هنوز نفت خام به شکل مستمر در بورس انرژی ایران عرضه و معامله نمی‌شود خاطرنشان کرد: باید در نظر داشت که در دنیا بیش از معاملات فیزیکی نفت خام، معاملات مشتقه انجام می‌شود. درخصوص معاملات مشتقه باید مجموعه‌های تصمیم‌گیر سیاستی را تنظیم کنند تا ایران از طریق بورس انرژی ایران شاخص قیمتی نفت مخصوص به خود را داشته باشد. برای انجام این مهم باید برنامه زمان‌بندی‌شده‌ای وجود داشته باشد. به‌عنوان مثال، در دوره نخست معاملات آتی بورس انرژی ایران را به‌میزان ۱۰ درصد در فرمول‌های قیمت‌گذاری خود برای نفت خام لحاظ کند و سالانه این درصد را به‌صورت تصاعدی افزایش دهد. لازم است که به یک برنامه زمان‌بندی مشخص پایبند باشد و ۲ الی ۳ سال، مبنای قیمت‌گذاری نفت خام را فروش بازار مشتقه بورس انرژی ایران قرار دهد. در این صورت است که بازار شکل می‌گیرد. ما بررسی کرده‌ایم که در بسیاری از بورس‌های انرژی معتبر دنیا که مشتقات نفت معامله می‌شود، نهاد متولی انرژی رابطه تنگاتنگ همکاری با بورس انرژی آن کشور دارد.
نقوی با اشاره به اینکه فاز نخست راه‌اندازی بازار آتی نفتا و متانول در بورس انرژی ایران که اسفندماه سال ۱۴۰۰ انجام شد، موفقیت‌آمیز بوده است افزود: بازار آتی نفتا و متانول را در فاز نخست به‌صورت آزماشی راه‌اندازی کردیم. باید توجه داشت که میان تولیدکنندگان نفتا و متانول آشنایی با بازار آتی وجود ندارد و از لحاظ مقررات نیز با محدودیت‌هایی مواجه هستیم. همچنین برخی از پالایشگاه‌های کشور و شرکت‌های تابعه وزارت نفت بیان می‌کنند که اگر بر مبنای اخذ موقعیت‌هایی که در بورس می‌گیرند اقدام‌به خرید یا فروش کنند، ممکن است این قیمت‌گذاری را برخی نهادهای نظارتی تأیید نکنند. از دیگر دشواری‌های پیش روی بازار آتی این است که گفته می‌شود محدودیت‌های مقرراتی اجازه اخذ موقعیت و یا شناسایی زیان ناشی از تغییرات قیمت‌ها را به شرکت‌ها نمی‌دهد.
وی ادامه داد: در حال پیگیری رفع این محدودیت‌ها هستیم. از نظر ما مرحله آزمایشی بد نبود. البته شرکت سپرده‌گذاری مرکزی باید زیرساختی را آماده کند تا کارگزاری‌ها راحت‌تر وارد این بازار شوند. چون محاسبه وجه تضامین در سطح مشتری باید باشد و این زیرساخت‌ها و تکنولوژی باید در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی طبق دستوالعمل‌ها آماده باشد. در اسفندماه سال گذشته که این بازار را ایجاد کردیم ۴۸ قرارداد به ارزش بالغ بر ۸۰۰ میلیون تومان معامله بود و در سه ماهه نخست امسال ۴۲۷ قرارداد به ارزش ۷ میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت.
مدیرعامل بورس انرژی ایران تأکید کرد: که اگر بخواهیم موضوع مهمی مثل فروش نفت و فراورده‌های نفتی را از مسیر سنتی به مسیر شفاف و مدرن بیاوریم، نمی‌توان سریع و لحظه‌ای این کار را انجام داد. ما یک تجربه بسیار خوب در عرضه و صادرات بنزین، نفت‌گاز، گاز مایع و نفتا داریم. در سال‌های گذشته شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی مسیر شفاف بورس را برای عرضه انتخاب کرد و موانعی که برای عرضه بورسی فرآورده‌ها وجود داشت را در زیرمجموعه‌های خود مرتفع کرد. همین اقدام سبب شد که ایران به صادرکننده بنزین تبدیل شود. اکنون نیز رویکردی که شرکت ملی نفت در یک سال اخیر و با تغییر دولت اتخاذ کرده است، رویکرد بسیار مثبتی است.
نقوی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر بحث‌های گوناگونی را با دوستان شرکت ملی نفت پیش می‌بریم تا بتوانیم سازوکارهای بهتری را برای انجام معاملات فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی ایران داشته باشیم. با این حال رویکردی که در سال اخیر در بین الملل وزارت نفت شکل گرفته و کارگروهی که در شرکت ملی نفت ایران ایجاد کرده‌ایم، در حال مذاکره هستیم و پیچیدگی‌های کار را بررسی می‌کنیم. ان‌شاءالله بعد از جمع‌بندی و به سرانجام رسیدن موضوع، آن را اعلام می‌کنیم.