پس از آغاز تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین اقتصاد روسیه دچار بحران شد. نرخ تورم رو به افزایش گذاشت و اقتصاد این کشور با تحریم کشورهای غربی مواجه شد. اما خیلی زود روسیه توانست تورم را کنترل کند و از بحران خارج شود. راز موفقیت روس‌ها چه بود؟ 

موفقیت سیاست‌گذار پولی 

حمله روسیه با پاتک تحریمی پ اتحادیه اروپا و ایالات متحده همراه شد، دسترسی بانک‌های روسی به سیستم مالی سوئیفت قطع شد و ذخایر ارزی خارج از روسیه بلوکه شدند.

در حالی که ارزش روبل 78 درصد کاهش یافته بود، بانک مرکزی روسیه توانست با افزایش نرخ بهره و چند ابزار سیاستی دیگر، تورم را کنترل کند. الویرا نابیولینا، رئیس کل بانک مرکزی روسیه، در اولین گام نرخ بهره را از 9.5 درصد به 20 درصد رساند. بنابراین تقاضا در بازارهای دارائی و بازار ارز کاهش یافت. بانک مرکزی روسیه سقف قانونی تبدیل روبل به ارزهای خارجی را کاهش داد و بدین ترتیب تقاضای ارز را مدیریت کرد. همچنین صادرکنندگان ملزم شدند که ارز حاصل از صادرات را به روبل تبدیل کنند و با این سیاست عرضه ارز افزایش یافت. 

پس از کنترل نرخ تورم و البته افزایش درآمدهای نفتی به مدد رشد نرخ انرژی، روسیه توانست از بحران عبور کند و در یک روند پلکانی نرخ بهره را کاهش داد. هرچند صادرات انرژی روسیه از ابتدای سال میلادی 5 درصد کاهش یافته اما پیش بینی می‌شود در پایان سال جاری دولت روسیه کسری بودجه نداشته باشد و تا سال 2025 حجم اقتصاد روسیه به میزان پیش از جنگ بازگردد.  

پیروی از اصول علم اقتصاد

از الویرا نابیولینا به عنوان قهرمان اقتصاد روسیه نام برده می‌شود. زنی که نام او پیش از این در میان 100 فرد قدرتمند جهان دیده شده بود.الویرا ساخیپرا دوونا نابیولینا ۲۹ اکتبر ۱۹۶۳در یوفای روسیه متولد شد. مادرش کارگر کارخانه و پدرش راننده بود. الویرا توانست وارد دانشگاه دولتی مسکو شود و در سال ۱۹۸۶ مدرک کارشناسی اقتصاد را از این دانشگاه کسب کند. او از سال 2007 به پوتین نزدیک شد و در سال 2013 رئیس کل بانک مرکزی روسیه شد. نزدیکی به پوتین گرچه او را از نردبان قدرت اداری بالا برد اما آنچه که موجب موفقیت خانم رئیس کل شد، استقلال نسبی بانک مرکزی و اختیار او برای مدیریت پولی کشور بود. 

الویرا نابیولینا از همان روش‌هایی استفاده کرد که در دروس دانشگاه‌های دنیا تحت عنوان علم اقتصاد تدریس می‌شود. تجربه مدیریت بحران در روسیه پس از جنگ اوکراین نشان داد که روس‌ها هرچند در میدان سیاست با غربی‌ها زاویه دارند، اما برای حل مشکلات اقتصادی به اصول علم اقتصاد گردن می‌گذارند. تجربه موفق روسیه می‌تواند الگویی غیر غربی و مبتنی بر اصول عقلانی و علمی اقتصاد برای غلبه بر بحران‌های اقتصادی باشد. 

او مدیریت این بحران را مرهون اقداماتی است که از سالها قبل شروع کرد اقداماتی که می توان گفت معماری جدیدی برای اقتصاد روسیه  بود اقتصادی که با ابرچالش ها دست به گریبان بود نابیولینا مبارزه با ابرچالش‌ها را آهسته و پیوسته دنبال کرد.

نابیولینا از سال ۲۰۱۳ میلادی ریاست بانک مرکزی روسیه را برعهده گرفته است. ظرف ۵ سال ابتدایی فعالیت خود با چالش‌های بسیاری از جمله سقوط بهای نفت، تضعیف ارزش پول ملی، افت شدید حجم ذخایر ارزی، تورم دورقمی، رشد بانکداری سایه، تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا و آمریکا و افت شدید نرخ رشد تولید ناخالص داخلی روبرو شد.

پیش از نابیولینا، شیوه برخورد با بحران‌ها تابع یک الگوی تکراری بود. برای نمونه در بحران ارزی فقط به تزریق ذخایر و افزایش نرخ بهره بسنده می‌شد. نابیولینا گرچه این الگوی تکراری را در کوتاه‌مدت به کار گرفت، اما در ادامه به سراغ هسته‌های ایجادکننده بحران رفت. خروج از نظام میخکوب ارزی، مبارزه با بانک‌های زامبی و پاکسازی آنها از اقتصاد روسیه کانون اصلاحات این رئیس‌کل موفق است.

در پرتو این اصلاحات روند فزاینده تورم متوقف شد و رشد اقتصادی نیز در یک سطح مشخصی به ثبات رسید. اصلاح در صندوق‌های بازنشستگی نیز از دیگر اقدامات مثبت کارنامه نابیولینا است. کارنامه‌ای که موجب شد او را با بانکداران بزرگی همچون «مارک کارنی» و «ماریو دراگی» مقایسه کنند. گرچه زمین بازی او در مقایسه با آنها به‌شدت ناهموار بود.