ترکیه به شدت به تامین گاز نیازمند است و اخیرا نیز به ایران درخواست افزایش صادرات داده است. دولت باید این فرصت را غنیمت شمارد و با فراهم کردن زیر ساخت‌های لازم، صادرات گاز را افزایش دهد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا، یکی از قدرت‌های اقتصادی منطقه محسوب شده و از طرفی پل ارتباطی بین کشورهای آسیایی و اروپایی است. این کشور که بیش از 80 میلیون نفر جمعیت دارد با دو کشور اروپایی و پنج کشور آسیایی دارای مرز مشترک است. این کشور به صورت متوسط بین سال‌های 2003 تا 2017 با رشد 4 درصدی مصرف انرژی همراه بوده که نشان دهنده رشد و توسعه این کشور است.
عمده مصرف گاز این کشور صرف تولید برق و گرما می‌شود که در نمودار (1) زیر قابل مشاهده است. به طوری 19 درصد از تولید برق این کشور وابسته به گاز (نمودار 2) است. از طرفی ترکیه برای تامین گاز مورد نیاز خود با پنج کشور (جدول 1) قرارداد امضا کرده که نیجریه و الجزایر به صورت LNG و ایران روسیه و آذرباییجان به صورت خط لوله به این کشور گاز صادر می‌کنند.
با توجه به توضیحات می‌توان درک کرد که چرا در زمستان گذشته با مشکل فنی که در صادرات گاز ایران به ترکیه پیش آمد، قیمت برق در این کشور در برخی نقاط به بیش از دو برابر رسید. بنابراین ترکیه در چند سال اخیر بارها درخواست افزایش واردات خود را به ایران ارائه کرده و مجددا به ایران تقاضای خود را اعلام نموده اما در عمل اتفاق مثبتی را شاهد نیستیم.
از طرفی قرارداد صادرات گاز به ترکیه هیچ زمان بدون حاشیه نبوده چنانچه در دولت دهم دو کشور مقرر کردند که خط لوله دومی را جهت افزایش صادرات احداث و حجم صادرات گاز به این کشور را 25 میلیون متر مکعب افزایش دهند اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم عملا این قرار منتفی شد. بنابراین در ادامه پرونده دیپلماسی گاز سعی داریم به قرارداد ایران و ترکیه و فرصت های این کشور بپردازیم.
چرا قرارداد خط لوله دوم صادرات گاز به ترکیه متوقف شد؟
قبل از دولت نهم قرارداد صادراتی ایران، روزانه حدود 30 میلیون متر مکعب به ترکیه در نظر گرفته شده بود. از طرفی ترک‌ها همواره به دنبال تخفیف گرفتن از گاز ایران بودند اما با توجه به این که دو قرارداد دیگر با قیمتی بالاتر از قیمت ایران با روسیه امضا کرده بودند، ایران گاز را به بهانه آن قراردادها بدون تخفیف به کشور ترکیه صادر می‌کرد اما پس از پایان قرارداد ترک‌ها با روسیه، قرارداد جدید خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت ایران به این کشور صادر می‌کردند لذا با سفر اردوغان به ایران و دیدار با مقام معظم رهبری از وی درخواست کاهش قیمت گاز را نمودند.
مقام معظم رهبری نیز با مسئولین مربوطه موضوع را مطرح کرده و سپس مسئولین وقت با شرط احداث خط لوله دوم، صدور گاز تخفیفی را پذیرفتند. همچنین شرکت ترکیه سام پترول نیز عهده دار احداث خط لوله از مرز ایران تا مرز یونان شد اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم عملا این موضوع منتفی شد.
رستم قاسمی وزیر سابق نفت پیرامون منتفی شدن قرارداد می‌گوید: با تغییر دولت این کار رها شد و ترک‌ها هم پرونده ایران را به داوری بردند و ادعا کردند که ایران از لحاظ تامین پایدار گاز موردنیاز ترکیه به تعهدات خود در قرارداد پایبند نبوده است، زیرا ایران در زمستان سال ۹۲ قطعی گاز به ترکیه داشت. متاسفانه در جریان شکایت ترکیه اتفاق خیلی بدی افتاد و ضررهای زیادی کردیم.
وی پیرامون جریمه ایران نیز گفت : در نتیجه‌ی شکایت ترکیه، اولا ما محکوم شدیم که معادل دو میلیارد دلار گاز مجانی، بابت جریمه دیرکرد سال‌های قبل به ترک‌ها بدهیم که از نظر من هیچ منطقی در این داوری حاکم نبود و اگر ما خوب دفاع می‌کردیم، شاید اتفاق دیگری رخ می‌داد. ثانیا طبق حکم صادر شده ترک‌ها توانستند تا پایان ۲۵ سال قرارداد، ۱۳ درصد قیمت گاز ما را کاهش دهند. این اتفاق سالانه حدود ۳ الی ۴ میلیارد دلار عدم‌النفع برای کشور در پی داشت.
از طرفی صادرات گاز به ترکیه و احداث خط لوله از چندین جهت برای ایران مهم تلقی می‌شود. اول اینکه ترکیه راه ارتباطی ایران به اروپا محسوب می‌شود و پس از گاز رسانی به ترکیه می‌توان به اروپا نیز گاز رساند، دوم مزیت این است که می‌توان از ظرفیت کشور ترکمنستان استفاده و این کشور را در تجارت و امنیت به خود وابسته کرد. زیرا ایران به علت کمبود در تامین و صادرات گاز در برخی نقاط سال دچار مشکل می‌شود بنابراین راه پیشنهادی خرید گاز از ترکمنستان و صادرات به ترکیه و یا سوآپ گازی با این کشور است.
همچنین تامین گاز برای ترکیه بخصوص در فصول سرمایه امری حیاتی است. بنابراین اگر ترکیه به کشور ایران در گاز وابسته شود به شدت شاهد اتفاقات مثبت و تاثیر گذار در حوزه های امنیتی و اقتصادی خواهیم بود. با این حال باید دید جواد اوجی که خود مبدع این طرح بوده آیا می‌تواند با احداث خط لوله جدید باعث رونق تجارت گاز ایران شود؟
انتهای پیام