شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران، هیات امریکایی ترجیح داد مذاکرات متوقف شده وین را وارد فاز جدیدی بکند. در همین راستا، یک مقام ارشد غربی به پولیتیکو گفت: رییس‌جمهور جو بایدن تصمیم خود را برای نگه داشتن سپاه پاسداران در لیست سیاه تروریستی نهایی کرده است.
ایران و ایالات متحده از نقطه بازگشت به توافق هسته‌ای (برجام) مصوب 1394 دور و دورتر می‌شوند. یک سال و دو ماه پس از آغاز مذاکرات زنجیره‌ای در دو دولت دوازدهم و سیزدهم، چین و روسیه و تروییکای اروپایی عملا عقب نشسته‌اند تا دوئل ایران و ایالات متحده به پایان برسد.
به گزارش روزنامه اعتماد، در این میان اتحادیه اروپا هم با اعزام انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آخرین تلاش‌ها برای نزدیک کردن دیدگاه‌های تهران و واشنگتن را در کارنامه برجامی خود ثبت کرد تا بتواند در منظر افکار عمومی حرفی برای گفتن در دفاع از دیپلماسی پیش از ورود پرونده به بحرانی تازه داشته باشد. در حالی که وزیر خارجه و معاون سیاسی او در ایران ترجیح می‌دهند مواضع خود در قبال برجام را عمدتا در حاشیه نشست‌های خبری برگزار شده به بهانه حضور یک مهمان خارجی، در جلسه پشت درهای بسته در مجلس شورای اسلامی یا در عمومی‌ترین حالت در صفحات خود در فضای مجازی به اطلاع مردم برسانند و از حضور در برنامه زنده پرسش و پاسخ صدا و سیما پرهیز دارند، افکار عمومی در ایران از طریق ترجمه گزارش‌های رسانه‌های اروپایی و امریکایی از آخرین وضعیت مهم‌ترین پرونده سیاست خارجی ایران اطلاع پیدا می‌کنند و طبیعتا این روایت طرف غربی است که جا پای خود را در سایه سکوت مقام‌های ایرانی هر روز بیش از قبل محکم می‌کند. در 48 ساعت اخیر چند رسانه غربی به شمول رویترز، پولیتیکو و وال استریت ژورنال گزارش‌های سیاسی و به اصطلاح فنی را درباره وضعیت مذاکرات وین و آخرین اختلاف‌ها میان ایران و ایالات متحده برسر حفظ یا حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های به اصطلاح تروریستی و همچنین اختلاف میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران در گذشته منتشر کردند. جدا از جزییاتی که در هر کدام از این گزارش‌ها منتشر شده، به نظر می‌رسد که هر کدام تکه‌ای از پازل در حال تکمیل مقصر معرفی کردن تهران در شکست مذاکرات احیای برجام است. در قریب به سه ماه گذشته از آخرین حضور هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، 1+4 و ایالات متحده در وین هر کدام از این طرفین به دلایلی متفاوت تلاش کردند مسوولیت اعلام شکست مذاکرات را برعهده نگیرند و البته به مشکلات فعلی که جامعه جهانی در سایه جنگ اوکراین و بحران انرژی ناشی از آن تجربه می‌کند مشکل دیگری اضافه نکنند. با این همه بر هیچ‌کس پوشیده نیست که تداوم این وضعیت و حفظ باقیمانده برجام در اغما برای مدت زمان طولانی ممکن نیست. مجموع تحولات یک هفته اخیر و بمباران خبری که صورت گرفته نشان از نزدیک شدن غرب به نقطه اعلام نتیجه یک سال و سه ماه ماراتن مذاکرات دارد. نتیجه‌ای که ظاهرا به تصمیم سیاسی در تهران و واشنگتن وابسته است؛ دو کشوری که از مذاکره مستقیم با هم پرهیز دارند اما سرنوشت مهم‌ترین توفق هسته‌ای جهان در نیم قرن اخیر به این دو گره خورده است.
گزارشی که خبرگزاری رویترز شامگاه سه‌شنبه منتشر کرد بر دو محور متمرکز بود: 1. عقب‌نشینی ایالات متحده از تعیین ضرب‌الاجل زمانی برای مذاکرات احیای برجام 2. دور از دسترس‌تر شدن توافق.
رویترز به نقل از یک منبع دیپلماتیک اروپایی نوشت: پس از سفر انریکه مورا، ایران و امریکا متعهد به ازسرگیری مذاکرات نشدند؛ دستیابی به مصالحه اگر نگویم غیرممکن، اما غیرمحتمل است. همزمان امریکایی‌ها تا دو ماه پیش بسیار پر سر و صدا بودند و می‌گفتند زمان رو به اتمام است و ما باید به توافق برسیم. اما از ماه مارس به نظر می‌رسد دیگر عجله ندارند.» یک منبع دیپلماتیک غربی در گفت‌وگو با رویترز تصریح کرده که احیای این توافق در نهایت یک تصمیم و قضاوت سیاسی است. این توافق قبلا مزایای اصلی خود را از دست داده، اما همیشه می‌توانید استدلال کنید که مواردی همچنان در برجام وجود دارد که آن را از «هیچ»، سودمندتر کند.
در بخش‌های دیگری از گزارش رویترز درباره نگاه امریکا به جهان با یا بی‌برجام آمده: تغییر رویکرد واشنگتن نشان می‌دهد که کاخ سفید معتقد است احیای برجام علی‌رغم پیشرفت‌هایی که در برنامه هسته‌ای ایران صورت گرفته بهتر از جایگزین‌های این توافق است. اعضای دولت بایدن در ماه‌های ابتدایی بازگشت به مذاکرات برای احیای برجام تاکید داشتند که پیشرفت‌های ایران در حوزه هسته‌ای به زودی همه را در وضعیتی قرار خوهد داد که برجام را از حیث منافع هسته‌ای برای غرب در حوزه منع اشاعه سلاح بی‌معنا خواهد کرد. به عنوان نمونه راب مالی در تاریخ 25 اکتبر گفته بود که شما نمی‌توانید یک جسد مرده را زنده کنید. چهره‌های دیگری چون ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا هم تا همین اواخر از فوریت در مذاکرات وین سخن می‌گفتند و تاکید داشتند که ادامه این مذاکرات تا ابد ممکن نیست. این رویه اخیر تغییر کرده و می‌بینیم که مقام‌های امریکایی از جمله ند پرایس کمتر بر فاکتور زمان تاکید دارند و بیشتر موافق احیای برجام هستند اگر که تامین‌کننده منافع امریکا باشد. این روزها مقام‌های امریکایی بیشتر بر آمادگی برای بازگشت همزمان به برجام تاکید می‌کنند. دنیس راس، دیپلمات سابق امریکایی در این باره به رویترز می‌گوید: تحلیل‌ها در کاخ سفید حاکی از این است که با توجه به گزینه‌های باقیمانده، احیای برجام هنوز در راستای منافع ملی امریکا است. در سایه برجام، زمان گریز هسته‌ای ایران چیزی نبود که امروز شاهد آن هستیم اما هنوز هم پایبندی به این توافق بهتر از سایر گزینه‌های باقیمانده است. هر چند که همه از وجود پلن بی در صورت شکست مذاکرات سخن می‌گویند اما گزینه‌ها بسیار محدود هستند. از تشدید فشار اقتصادی تا حمله نظامی امریکا یا اسراییل به تاسیسات هسته‌ای ایران. هیچ کدام از این دو گزینه مطلوب واشنگتن نیست لذا همچنان تلاش برای احیای برجام را ترجیح می‌دهد. در نتیجه پلن بی همان پلن ای است یعنی تلاش برای به نتیجه رساندن مذاکرات با ایران. در واشنگتن کاخ سفید معتقد است که محدود کردن درصد غنی‌سازی ایران به 67/3 یا رساندن ذخیره اورانیومی این کشور به 202 کیلوگرم (طبق برجام) بهتر از توسل به گزینه‌های جایگزین است.
رویترز در ادامه با استناد به گزارش ماه مارس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌نویسد که ایران در حال حاضر غنی‌سازی تا 60 درصد را انجام می‌دهد و بیش از 3 تن ذخیره مواد دارد.
آنچه احیای برجام را به تاخیر و مذاکرات وین را متوقف کرده اختلاف‌نظر ایران و امریکا بر سر حفظ یا حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست به اصطلاح گروه‌های تروریستی است. در حالی که برخی رسانه‌های غربی پیش از این گزارش داده بودند که تهران و واشنگتن بر سر یک فرمول در این باره به نتیجه رسیده بودند که شامل حذف نام سپاه از این لیست در ازای تعهد ایران به عدم هدف قرار دادن امریکایی‌ها می‌شد اما این خبر هیچ‌گاه به شکل رسمی تایید نشد تا گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و امریکا در این خصوص ادامه پیدا کند. با این همه شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران، هیات امریکایی ترجیح داد مذاکرات متوقف شده وین را وارد فاز جدیدی بکند. در همین راستا، یک مقام ارشد غربی به پولیتیکو گفت: رییس‌جمهور جو بایدن تصمیم خود را برای نگه داشتن سپاه پاسداران در لیست سیاه تروریستی نهایی کرده است. بایدن تصمیم خود را در ۲۴ آوریل (4 اردیبهشت ماه) طی تماس تلفنی با نفتالی بنت، نخست‌وزیر (رژیم) اسراییل، اعلام کرد و افزود که این تصمیم کاملا نهایی اعلام شده است.
یک مقام امریکایی آگاه به این موضوع ماه گذشته به پولیتیکو گفت: موضع ایالات متحده این بوده است که تا زمانی که ایران با برداشتن گام‌های خاصی برای کاهش نگرانی‌های امنیتی فراتر از برجام موافقت نکند، واشنگتن سپاه را از لیست تروریستی که خود بحثی فراتر از برجام است حذف نخواهد کرد. موضع دولت به ویژه با توجه به تهدیدات مداوم علیه [امریکایی ها] تغییر نخواهد کرد. پس از انتشار گزارش پولیتیکو، نخست‌وزیر رژیم اسراییل با ادعای اینکه رییس‌جمهور امریکا تصمیم گرفته نام سپاه را در فهرست تروریستی نگه دارد، گفت بایدن در جریان گفت‌وگوی تلفنی که این دو در ۲۴ آوریل با یکدیگر داشته‌اند درباره تصمیم نهایی خود درخصوص سپاه پاسداران با او صحبت کرده اما خواسته است که فعلا این تصمیم علنی نشود. بنت از این تصمیم جو بایدن قدردانی و او را «دوست حقیقی اسراییل توصیف کرد که به امنیت و قدرت آن متعهد است.»
ساعاتی پس از این گزارش پولیتیکو، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا در پاسخ به سوالی درباره ادعای پولیتیکو مبنی بر تصمیم جو بایدن رییس‌جمهوری امریکا درخصوص نگه داشتن نام سپاه در فهرست موسوم به سازمان‌های تروریستی خارجی، با بیان اینکه بارها در این باره از او سوال شده است، ادعا کرد: می‌خواهیم شاهد بازگشت متقابل به پایبندی به برجام باشیم زیرا این امر در راستای منافع ملی امریکا است. لغو تحریم‌ها با بازگشت به پایبندی به برجام محقق خواهد شد و این موضوع با همتایان ایرانی از طریق متحدان اروپایی در حال بررسی است. همچنین گام‌های هسته‌ای که ایران اگر تصمیم بگیرد به پایبندی به برجام بازگردد، باید انجام دهد، موضوع گفت‌وگوها در وین بوده است. مذاکرات در وین تنها بر مساله هسته‌ای متمرکز شده‌اند. اگر ایران بخواهد در مورد موضوعاتی که خارج از برجام هستند گفت‌وگو کند ما آماده‌ایم در این گفت‌وگوها شرکت کنیم البته ایران باید آماده باشد به نوبه خود امتیاز بدهد.
به گزارش «اعتماد»، گزارش پولیتیکو درباره تصمیم نهایی بایدن برای حفظ نام سپاه در لیست گروه‌های به اصطلاح تروریستی در حالی منتشر شد که بسیاری از تحلیلگران معتقدند ترور اخیر شهید صیاد خدایی از اعضای سپاه قدس از سوی اسراییلی‌ها و در راستای کارشکنی در روند مذاکرات وین صورت گرفته است.
در حالی که بسیاری از سناتورهای جمهوری‌خواه به استقبال تصمیم جو بایدن درباره حفظ نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی رفتند اما بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به اصرار ایران بر حذف نام سپاه و برخی تحلیل‌های موجود درباره
درهم تنیدگی منفعت اقتصادی ایران از برجام با حفظ یا حذف نام سپاه در این لیست، مشخص نیست که تهران حاضر به ادامه مذاکرات غیرمستقیم با امریکا بشود یا خیر. شنیده‌های «اعتماد» حاکی از آن است که انریکه مورا در سفر اخیر به تهران این تصمیم بایدن را به اطلاع ایران رسانده بود و تهران و واشنگتن هر دو مابه‌ازاها یا ابتکارهای موازی دیگری را پیشنهاد کرده‌اند که از سوی دو طرف تاکنون مورد پذیرش قرار نگرفته است.
در حالی که نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم اسراییل ساعتی پس از انتشار گزارش پولیتیکو درباره تصمیم نهایی جو بایدن برای حفظ نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی از او قدردانی کرد به نظر می‌رسد که برآوردهای امنیتی از سناریوهای پیش رو در صورت شکست مذاکرات احیای برجام در داخل ساختار سیاسی و امنیتی تل‌آویو یکسان نیست. ساعتی پس از واکنش بنت، یک مقام اطلاعاتی اسراییلی در گفت‌وگو با جورزالیم پست هشدار داد که عدم احیای توفق هسته‌ای ایران می‌تواند تهدید هسته‌ای جدی‌تری برای اسراییل و متحدانش باشد. این مقام اسراییلی در این گفت‌وگو ادعا کرده که ایران در موقعیتی از نظر فنی هسته‌ای قرار دارد که می‌تواند چهار بمب هسته‌ای تولید کند.
به گزارش «اعتماد»، همزمان با گزارش‌های رسانه‌های غربی درباره وضعیت مذاکرات وین و تصمیم نهایی جو بایدن درباره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی نیز در حاشیه نشست داووس در مصاحبه با شبکه «بلومبرگ» درباره وضعیت پرونده مورد اختلاف میان ایران و این نهاد فنی و در پاسخ به این سوال که ماه آینده قرار است نتایج تحقیقات درباره ذرات اورانیوم پیدا شده در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران که دو سال زمان برده، منتشر شود، گفت: ما با ایران در حال کار بوده‌ایم و با آنها گفت‌وگو کرده‌ایم. می‌توانم بگویم که این تحقیقات و رایزنی‌ها در حال انجام است و گزارش همان‌طور که گفتید یا نتیجه‌گیری من به زودی بیرون خواهد آمد. همه چیزی که اکنون با احتیاط می‌گویم این است که این فرآیند بسیار پیچیده بوده و ما هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم. من باید به لحاظ حرفه‌ای خوشبین باشم. دیپلمات هستم و همیشه تلاش می‌کنم (خوشبین باشم) و این کاری است که می‌کنم. آنها در حال افزایش و تقویت توانایی‌های هسته‌ای خود هستند. اگر منظور از هسته‌ای هر کاری که می‌کنند مثل غنی‌سازی اورانیوم و داشتن زیرساخت‌های بزرگ‌تر باشد. چیزی که نیاز داریم این است که مشخص کنیم درباره چیزهایی که آنجا کشف کردیم و نباید آنجا می‌بودند، چه اتفاقی افتاده است. وجود اثرات اورانیوم در جاهایی که به عنوان سایت یا مکان‌های هسته‌ای اعلام نشده بودند که البته (اگر شده بودند) وجودشان را توجیه می‌کرد. پس داریم می‌‌پرسیم این چه چیزی است و چه اتفاقی اینجا در جریان بوده است. مواد کجا هستند. تا بفهمیم آن مواد چه هستند و برای چه استفاده شدند و بعد نتیجه‌گیری به دنبال آن خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از خبرگزاری رویترز، رافائل گروسی گفت، «مذاکرات با ایران با هدف پایان دادن به بن‌بست طولانی در توضیح منشا ذرات اورانیوم یافت شده در سایت‌های ظاهرا قدیمی، اما اعلام‌نشده، در مقطع بسیار دشواری قرار دارد.» طبق این گزارش، گروسی مدعی شد تصور اینکه توافق برای احیای برجام اجرا شود، در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هنوز پاسخ‌های رضایت‌بخشی در زمینه این موضوعات دریافت نکرده، دشوار است.
گروسی قرار است تا زمان آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس اتمی در تاریخ ششم ژوئن (۱۶ خرداد) به این نهاد درباره چگونگی پیشرفت مذاکرات درخصوص موضوعات حل نشده گزارش دهد.
