سلام نو – سرویس سیاسی: شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان، رئیس امارات و حاکم ابوظبی، در حالی پس از هجده سال در دست داشتن قدرت درگذشت که امارات را عرش به فرش رساند و این کشور را از یک بازیگرِ معمولی و پی‌رو به یک بازیگر مهم و پیش‌رو در تحولات خاورمیانه بدل کرد.
شیخ خلیفه از سال ۲۰۱۴ که سکته مغزی کرد کمتر در بین مردم و در میان رسانه‌ها دیده شد و اختیار امور در دست برادر سیاست‌مدارش محمد بن زاید بود، با این همه نمی‌توان تاثیر کم‌نظیر او در هدایت امارات به دوران جدید را انکار کرد. اگر زاید بن سلطان آل نهیان- پدر خلیفه و محمد- امارات را امارات کرد و پایه‌های آینده آن را شکل داد، شیخ خلیفه امارات را از فرش به عرش رساند.
شیخ خلیفه بن زاید برای امارات چه کرد؟
اولین اقدام شیخ خلیفه پس از مرگ پدرش حفظ ثبات سیاسی در امارات بود. امارات متحده عربی بر اساس روابط قبیله‌ای شکل گرفته است و هر طلاق، ازدواج و به خصوص مرگی می‌تواند فضای سیاسی آن را دست خوش تنش کند. شیخ خلیفه در اولین گام مانند پدرش روابط خود با حاکم دبی را تحکیم کرد.
شیخ خلیفه به سرعت با شیخ محمد بن راشد آل مکتوم حاکم دبی- که یک سال پس از او به او حکومت دبی رسید- روابطی نزدیک، گرم و صمیمی برقرار کرد و در کنار او پرچمدار امارات مدرن شد. اگر شیخ خلیفه امارات را به سوی عصر جدید هدایت کرد، شیخ محمد همین کار را برای دبی انجام داد.
شیخ خلیفه با هوشمندی خود نه تنها از تبدیل شدن دبی به یک مرکز اقتصادی استقبال کرد بلکه در بحران اقتصادی ۲۰۰۸ تمام بدهی‌های آن را نیز پرداخت کرد تا دبی از مسیر رشد دور نشود. کاری که باعث شد تا شیخ محمد به نشانه تشکر نام برج دبی را به برج خلیفه تغییر دهد.
خلیفه اما از ابوظبی هم غافل نبود. او تمام تلاش خود را کرد تا ابوظبی را تبدیل به قطب علمی و فرهنگی امارت متحده عربی کند. حضور نمایندگی‌ها دانشگاه‌هایی مثل سوربون و نیویورک نشانی از همین تلاش است.
اقدام بعدی شیخ خلیفه تبدیل کردن امارات به بازیگر فعال خاورمیانه در حوزه سیاست خارجی بود. این برنامه توسط برادر او یعنی محمد بن زاید هدایت می‌شد. محمد بن زاید جانشین فرمانده کل نیروهای مسلح امارات متحده عربی و موثرترین چهره سیاست خارجی این کشور در تمام سال‌های گذشته است.
محمد بن زاید بود که پای امارات را به یمن باز کرد، او بود که تصمیم گرفت به عربستان نزدیک و از عربستان دور شود و این او بود که هدایت‌گر اصلی تنظیم روابط امارات و رژیم صهیونیستی بود. او روابط امارات را با کشورهای خارج از خاورمیانه و آفریقا به طور جدی گسترش داد و در گام بعد با ارائه کمک‌های مالی به کشورهای مختلف زمینه افزایش نفوذ امارات را فراهم کرد.
شیخ خلیفه بن زاید؛ ثروتمندی ایستاده بر شانه شهروندان
همانطور که نمی‌توان نقش شیخ خلیفه در توسعه امارات را انکار کرد، نمی‌توان نقش او در تحکیم ساختارهای سنتی و تبعیض آمیز امارات را نیز انکار کرد. او ساختار قبیله‌ای در امارات را تحکیم کرد و با این کار به تبعیض تاریخی میان حاکمان و مردم دامن زد تا حاکمان و اشراف زادگان امارات روز به روز ثروتمندتر شوند.
عمق تبعیض در امارات چنان است که بسیاری از افراد در امارت تا آخر عمر خارجی می‌مانند و از امتیاز اماراتی بودن محروم می‌شوند، همچنان بسیاری از اماراتی‌ها نیز از امتیازی برابر با امتیازهای حاکمان و اشراف‌زادگان محروم می‌مانند.
شیخ خلیفه بن زاید از جمله کسانی بود که از این تبعیض نفع بسیار برد. نشریه فوربز در سال ۲۰۰۸ او را «ثروتمندترین حاکم جهان» دانست و ثروتش را چیزی در حدود ۱۹ میلیارد دلار برآورد کرد.
حاکم پیشین امارات همچنین در سایه توسعه اقتصادی به صورت بسیار هوشمندانه آزادی‌ها مدنی و رسانه‌ای را محدود کرد. او به ویژه پس از آغاز بهار عربی فضا را بسیار محدود کرد و فشار بر اخوان المسلمین را افزایش داد. این در حالی بود که هیچ اعتراض خیابانی و حتی غیرخیابانی در امارات آغاز نشده بود.
او این چنین امارات را از فرش به عرش رساند. در حوزه سیاست خارجی تصمیمات هوشمندانه گرفت و توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری را اصل قرار داد. توسعه‌ای که البته به قیمت عدم خدمات و کمک رفاهی دادن به بخش قابل توجهی از نیروهایی که در این توسعه نقش داشتند تمام شد.