کاخ آپادانا یا کاخ بار داریوش و خشایارشا یکی از کاخ‌های اندرونی تخت جمشید است. این کاخ مشتمل است بر یک تالار چهارگوش مرکزی با ۳۶ستون و سه ایوان، در جهت‌های شمال، شرق و غرب (هر یک با ۱۲ ستون) و چهار برج در چهار گوشه بیرونی تالار و یک رشته اتاق نگهبانی که در جنوب آن قرار دارند. بنای کاخ آپادانا به دست داریوش بزرگ آغاز شد و در زمان خشایارشا به تکمیل گردید.
کاخ آپادانا یکی از قدیمی‌ترین و مجلل‌ترین کاخ‌های تخت جمشید بوده است و برای اینکه جلوه‌ی باشکوه‌تری داشته باشد، ۵/۲ متر بلندتر از سطح سکوی تخت جمشید و کف دروازه‌ی کشورها ساخته شده است.
معماری کاخ آپادانای تخت جمشید
این کاخ مشتمل است بر یک تالار چهارگوش مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان، در جهت‌های شمال، شرق و غرب (هر یک با ۱۲ ستون) و چهار برج در چهار گوشه بیرونی تالار و یک رشته اتاق نگهبانی که در جنوب آن قرار دارند. سطح این کاخ حدود به سه متر از کف حیاط آپادانا و کف دروازه همه کشورها بلندتر ساخته شده‌است و در بیشتر قسمت‌ها متکی بر سنگ تنه کوه است.
کاخ آپادانای تخت جمشید
برای رفتن به درون این کاخ دو پلکان دو طرفی، یکی در سمت شمال چسبیده به ایوان شمالی و یکی در سمت مشرق و متصل به ایوان شرقی درست کرده‌اند. بزرگی تالار مرکزی آپادانا آن مقدار بوده‌است که گنجایش پذیرایی از ۱۰٫۰۰۰ میهمان را داشته باشد.
ستون‌های تالار مرکزی آپادانا در بلندا و طرح، درست مانند ستون‌های ایوان شمالی است، یعنی هر ستون مرکب است از، سرستون گاو دوسر و گل و بوته زیر آن و ساقه استوانه‌ایی شیاردار و فقط شکل زیر ستون آنها با هم فرق دارد، یعنی به جای اینکه زنگوله‌ایی باشد، متشکل از دو قطعه سنگ مکعبی شکل است، که سنگ کوچکتر برفراز سنگ بزرگ‌تر (جمعاً به ارتفاع ۱۵۵ سانتی‌متر) استوار شده‌است و خود، زیر شالی چرخ مانند نصب شده‌است.
سقف وسیع و سنگین تالار بر روی الوارهای سنگین، از چوب سدر یا سرو، استوار بوده و برای آنکه باران، بام را خراب نکند، درون دیوارهای خشتی، راهآبهای قائم با آجر و ملاط قیر ساخته‌اند که آب باران را به مجاری زیرزمینی، که از زیر آپادانا می‌گذشته، می‌رسانیده است.
از ۷۲ ستونی که روزی سقف آپادانا و ایوان‌هایش را برپا می‌داشته‌اند، امروز تنها ۱۴ عدد پابرجا است که یکی از آنها (در شمال‌شرقی ایوان شرق) بازسازی شده است، اما بر پایه روایات سیاحان اروپایی و تصاویر کشیده شده از تخت جمشید می‌دانیم که در سال ۱۶۱۹ میلادی هنوز ۲۰ ستون برپا بوده و این تعداد در سالهای ۱۶۲۷ به ۱۹، در ۱۶۷۷ به ۱۸، در ۱۶۹۴ به ۱۷، در ۱۷۸۷ به ۱۵ و در سال ۱۸۴۱م. به ۱۳ عدد کاهش یافته که از آن تاریخ به بعد دیگر ستونی فرونیفتاده است.
کاخ آپادانای تخت جمشید
سرستون‌های ایوان شرقی به شکل شیر غرّان افسانه‌ای دو سر و سر ستون‌های تالار مرکزی و ایوان‌های شمالی و غربی به صورت گاو دو سر بوده است. تماشای این ستون‌های بسیار بلندِ سنگی با سنگتراشی‌ها و نقش‌های زیبا، شگفت‌انگیز خواهد بود. پلکان‌های ایوان شرقی و شمالی آپادانا با نقوش برجسته‌ی بسیار زیبایی که دارد، از
دیگر شگفتی‌های معماری این بنای باشکوه و حیرت‌انگیز محسوب می‌شود.
تالار مرکزی کاخ آپادانا
بزرگی تالار مرکزی آپادانا آن مقدار بوده‌است که گنجایش پذیرایی از ۱۰٫۰۰۰ میهمان را داشته باشد. ستون‌های تالار مرکزی آپادانا در بلندا و طرح درست مانند ستون‌های ایوان شمالی است، یعنی هر ستون مرکب است از سرستون گاو دوسر و گل و بوته زیر آن و ساقه استوانه‌ایی شیاردار و فقط شکل زیر ستون آنها با هم فرق دارد، یعنی به جای اینکه زنگوله‌ایی باشد، متشکل از دو قطعه سنگ مکعبی شکل است، که سنگ کوچکتر برفراز سنگ بزرگ‌تر (جمعاً به ارتفاع ۱۵۵ سانتی‌متر) استوار شده‌است و خود، زیر شالی چرخ مانند نصب شده‌است.
سقف وسیع و سنگین تالار بر روی الوارهای سنگین، از چوب سدر یا سرو، استوار بوده و برای آنکه باران، بام را خراب نکند، درون دیوارهای خشتی، راهآبهای قائم با آجر و ملاط قیر ساخته‌اند که آب باران را به مجاری زیرزمینی، که از زیر آپادانا می‌گذشته، می‌رسانیده است.
دیوارهای تالار مرکزی آپادانا همه به پهنای ۳۲٫۵ متر و از خشت خام بوده‌است. خشت‌ها را به اندازه ۳۳ در ۳۳ و با ضخامت ۱۳ سانتی‌متر ساخته و با ملاط گل و آهک بهم چسبانیده‌اند، روی دیوارها لایه‌ایی از گل و گچ، به پهنای ۵ سانتی‌متر و روی آن را با لایه‌ایی از گچ سبز خاکستری رنگ پوشانده‌اند.
رنگ دیوارهای کاخ‌ها در همه جا چنین بوده و در همه قسمت‌های آپادانا کف را با ملاط گچ و گل، به ضخامت ۳ تا ۵ سانتی‌متر اندوده و روی آن را با فرشی از گچ سبز خاکستری پوشانده بوده‌اند گه آثار آن به دست آمده‌است. دو درگاه قرینه، تالار مرکزی آپادانا به ایوان‌های غربی و شرقی می‌پیوسته‌است. دیوارهای این قسمت از خشت و آجر بوده‌اند.
کف درگاه‌های دوگانه‌ایی که در دیوار شمالی قرار داشته ورودی‌های اصلی کاخ محسوب می‌شده‌اند و قسمتی از دیوارهای‌شان از سنگ بوده‌است. در اینجا اثری از نقوش برجسته نیافته‌اند. درها را که در حدود ۱۵ متر بلندی داشته، به احتمال زیاد به صورت دو لنگه و مجهز به درهای کوچکتر می‌ساخته‌اند. جنس آنها احتمالاً از چوب سرو یا سدر بوده و روی‌شان را روکشی از زر می‌پوشانده است.
پلکان کاخ آپادانا
پلکان‌های آپادانا شاهکار هنری – تاریخی تخت جمشید است. به علت مرتفع بودن تالار اصلی، دو پلکان عظیم شرقی و شمالی از کف صفه وارد ایوان‌های آپادانا می‌شد. روی حجاری‌های این پلکان‌ها افراد کشورهای تحت حمایت هخامنشیان در حال آوردن هدیه برای شاه صف کشیده‌اند.
کاخ آپادانای تخت جمشید
در دو طرف چهار پلکان شرقی ۲۲۹ سرباز مسلح به نیزه، کمان و ترکش پارسی صف کشیده‌اند. هیئت‌های نمایندگی ۲۳ کشور برای دادن پیشکش به شاه صف بسته‌اند و هر هیئت ۳ تا ۹ نفره را یک افسر مادی یا پارسی راهنمایی می‌کند. از ویژگی‌های سنگ‌نگاره تخت جمشید آزادگی افراد در تصاویر است. در مقایسه با سنگ‌نگاره‌های مشابه آشوری که مملو از جنگ و خونریزی است، تخت جمشید پیام صلح و دوستی دارد.