همشهری آنلاین – مجید جباری: حمیدرضا صارمی معاون شهردار تهران که با حکم زاکانی به ریاست قرارگاه جهادی مسکن شهرداری پایتخت منصوب شده است، در بخش نخست گفت وگویش با همشهری آنلاین که روز یکشنبه منتشر شد،به موضوعات مهمی اشاره و بحث های مختلفی را بیان کرد. تفاوت طرح تفصیلی با واقعیت‌های موجود در تهران، کاهش ۷۰ درصدی ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده با کاهش یک طبقه تشویقی ، جا به جایی ساکنان محله باغ آذری و اختصاص مکان آن به سرانه‌های خدماتی هفت گانه شهر و همچنین جزئیات ساخت ۱۸۰ هزار واحد مسکونی در تهران برای اقشار مختلف شهر از مهمترین محورهایی سخنان او بود.بخش دوم و پایانی گفت‌وگوی اختصاصی ما با حمیدرضا صارمی را در ادامه می خوانید:
با توجه به اینکه تهران همواره در معرض بحران‌های طبیعی مثل زلزله، رانش و سیل و ...قرار دارد، در زمینه ساخت مسکن در قرارگاه جهادی مسکن، این موضوعات و کیفیت ساخت خانه تا چه اندازه مورد توجه قرار خواهد گرفت، چون قبلا در بحث نوسازی بافت‌های فرسوده شاهد بودیم که بعضا کیفیت ساختمان‌ها ضعیف و غیراستاندارد است؟
تهران روی دو گسل خطرناک قرار دارد اما همانطور که تجربه نشان داده اگر استانداردهای ساخت رعایت شود، خسارت‌ها حداقلی خواهد بود، بنابراین اگر مقرراتی که در حال حاضر بر ساخت و ساز حاکم است را رعایت کنیم، نباید در این زمینه نگرانی داشت. نگرانی‌ها زمانی اتفاق می افتد که اقدامات ما در روند نوسازی و بهسازی در بافت فرسوده کند شود.
در بحث نوسازی بافت فرسوده مشکلاتی وجود دارد؛ مثلاً در بافت فرسوده محله اتابک در منطقه ۱۵ تهران، چندین سال پیش بخشی از خانه‌های فرسوده این محله در اجرای طرح خانه به جای خانه نوسازی شد. در این برنامه خانه‌ها با کیفیت خوبی ساخته نشد و حتی بعد از گذشت حدود ۱۴ سال هنوز اغلب این خانه‌ها سند ندارند. همین موضوع باعث شده است که پلاک‌های نوسازی شده در برابر خانه‌های فرسوده مجاورشان ارزش بسیار پایین‌تری داشته باشند. برای چنین موضوعات و مشکلاتی آیا فکری شده که مردم در مناطق دیگر دچار مشکلات اینچنینی نشوند؟
سعی شده برای این مشکلات راهکارهای اندیشیده شود؛ ضمن اینکه یکی از موضوعاتی که مدنظر داریم این است که به صرف نوسازی ساختمان‌ها، مشکلات بافت حل نمی‌شود و باید سرانه‌ها و زیرساخت‌های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی آن هم افزایش پیدا کند. اتفاقی که امسال رقم خورده و در سال‌های قبل هم کم و بیش وجود داشته است. امسال با مصوبه شورای اسلامی شهر تهران، ۵۰۰ میلیارد تومان در بخش زیرساخت‌های بافت فرسوده هزینه می‌شود. ساخت میدانگاه‌ها، افزایش فضاهای کالبدی، فضاهای باز و سرانه‌های خدماتی مثل مدرسه، درمانگاه و ... از جمله اقداماتی است که در بودجه درنظر گرفته شده است. ما آمادگی داریم برای کسانی که در زمینه ساخت سرانه‌های خدماتی مثل درمانگاه و مراکز آموزشی و ... در بافت‌های فرسوده مشارکت می کنند، تسهیلاتی را اختصاص دهیم.
بحثی که وجود دارد، مخالفان و منتقدان، شهرداری را به تراکم فروشی یا شهرفروشی متهم می‌کنند. در واقع می‌گویند که در چهار سال گذشته شهرداری شهر فروشی نکرده و آسمان تهران را نفروخته اما الان مدیریت شهری قصد چنین کاری دارد. از طرفی هم این استدلال مدیریت شهری را که افزایش ساخت مسکن باعث کاهش قیمت آن می‌شود را هم رد می‌کنند و می‌گویند که افزایش ساخت و صدور پروانه در دهه قبل، روی قیمت خانه تأثیری نداشته است چرا که دلال‌های مسکن هم به نحوی بازار مسکن را در دست دارند. با این اوصاف آیا به عقیده شما برنامه شهرداری برای ساخت مسکن در قرارگاه جهادی می‌تواند قیمت مسکن را در تهران بشکند و به حد نرمال برساند؟
درباره بخش اول سئوال، نکته و نقدی که برخی دوستان درباره تراکم فروشی وارد می کنند، علمی نیست. ابتدا باید تعریفی از تراکم فروشی داشته باشیم. آیا اگر به مالکی که در وضعیت موجود، سه طبقه خانه دارد، مجوز چهار طبقه بدهیم، آیا این تراکم فروشی است؟ ما در شهر تهران زمین خالی زیادی نداریم که بخواهیم تراکم فروشی بکنیم. این که گفته می‌شود، شهرداری می‌خواهد تراکم فروشی کند، یک آدرس غلط برای ناراضی تراشی است. ما در این خصوص دو پاسخ داریم. اگر در تهران واحدهای خالی وجود داشته باشد در مناطق یک و دو است که این مناطق خیلی در برنامه هدف ما نیست؛ بیشترین مناطق هدفمان برای ساخت مسکن محور جنوب انقلاب است. ثانیاً اساساً موضوعی با عنوان تراکم فروشی وجود ندارد. شما اگر بخواهید تهران به خانه‌های ۲ طبقه تبدیل کنید، یک سر این شهر به سمنان و یک سر دیگر آن به قزوین می‌رسد؛ البته لازم به ذکر است که متوسط تعداد طبقه در پروانه‌های ساخت سال ۱۴۰۰، پنج طبقه بوده است.
موضوع مهم دیگری که وجود داد، این است که برخی دوستان می‌گویند جمعیت پذیری تهران نباید افزایش پیدا کند. بر اساس طرح جامع و تفصیلی ، تعدادی از مناطق تهران، کمتر از ظرفیت شان جمعیت را درخود جا داده است، بیشتر هم در مناطق جنوبی تهران است. اما در برخی مناطق مثل منطقه ۳ تهران این جمعیت پذیری بیشتر از ظرفیت است.
از سوی دیگر، ما امسال در حوزه دریافت عوارض در مناطقی که جمعیت پذیری کمی دارند، عوارض ساخت را افزایش ندادیم. یعنی در بحث عدالت فضایی، کمک کردیم که در این قسمت‌ها جمعیت پذیری افزایش پیدا کند؛ جمعیت پذیری به معنای که تغییرات جمعیتی درون شهر تهران. نکته بعدی که دوستان به آن توجه ندارند، بُعد خانوار در تهران زیر عدد سه است در حالی که این عدد ۱۵ سال پیش ۴.۵ بود و این یعنی بُعد خانوار کاهش پیدا کرده، اکنون جمعیت یک نفره به عنوان یک خانوار در حدود ۱۲ درصد و خانوار دو نفره ۲۸ درصد جمعیت تهران را تشکیل می دهند. وقتی سبک زندگی تغییر و بعد خانوار کاهش پیدا می‌کند، فشار تقاضا برای مسکن بالا می‌رود. شاخص تورم مسکن تهران دست کم ۲.۵ برابر متوسط کشور است.اکنون جمعیت یک نفره به عنوان یک خانوار در حدود ۱۲ درصد و خانوار دو نفره ۲۸ درصد جمعیت تهران را تشکیل می دهند. وقتی سبک زندگی تغییر و بعد خانوار کاهش پیدا می‌کند، فشار تقاضا برای مسکن بالا می‌رود. شاخص تورم مسکن تهران دست کم ۲.۵ برابر متوسط کشور است.بر اساس آمار، سالانه ۲۲۵ هزار نفر به استان تهران مهاجرت می‌کنند یعنی حدود ۴۰ هزار نفر از این جمعیت به شهر تهران می‌آیند. وقتی این مهاجرت هنوز وجود دارد، باید به این موضوع توجه شود. این آمار را به حدود ۵۰ هزار ازدواج سالانه در تهران اضافه کنید و بعد خواهید دید رقم زیادی می‌شود. وقتی ازدواجی اتفاق می‌افتد فشار بالفعلی برای مسکن ایجاد می‌شود.
تجربه شهرهای بزرگ دنیا برای تأمین مسکن خانوارها برای جمعیتی که سالانه به شهرها اضافه می‌شوند و یا برنامه شان برای بالابردن عرضه مسکن در برابر تقاضا چیست و چه برنامه‌هایی را پیاده کرده اند؟
اولین ویژگی شهرهایی شبیه تهران این است که معمولاً قد بلندی دارند. دو ایده در بحث توسعه پایدار وجود دارد که هردوی آنها هم تابع شرایط جغرافیایی است. مثلاً برخی شهرهای کشورهای استرالیا، آمریکا و کانادا که محیط سرزمینی زیادی دارند، روی بحث‌های تراکم کم (LOW DENSITY) تمرکز دارند چرا که معتقدند این موضوع باعث می‌شوند ترافیک و آلودگی هوا کاهش یابد اما در شهرهای واقع در کشورهای اروپایی که محیط سرزمینی وسیع نیست، بیشتر روی بحث های ( COMPACT SITY) یا همان شهر فشرده و پرتراکم تأکید دارند. چرا که معتقدند که وقتی شهر گسترده می شود، زمین‌های کشاورزی دستخوش تغییر کاربری می‌شوند و باغات از بین می‌روند. بنابراین بهتر است توسعه شهر عمودی داشته باشند. هر دوی این راهکارها و برنامه‌ها هم تابع نظریات علمی است. اما شهری مثل تهران با شهر طبس دارای جغرافیای متفاوتی است. جمعیت در تهران شکل گرفته است؛ اینگونه است که وقتی مدیری می‌گوید که من نمی‌خواهم تراکم بفروشم، باید گفت که این حرف درستی نیست. واقعیتی که باید به آن توجه کرد این است که آیا شهرهای بزرگ دنیا تراکم فروشی و یا به بیان برخی دوستان، شهر فروشی کرده‌اند؟ سئوالی که ذهنم را مشغول می‌کند. این است که چرا در تهران تقاضای مردم برای سکونت در مناطقی که دارای خانه‌های ویلایی دو طبقه و یا بعضاً سه طبقه هستند، کم است اما بیشترین تقاضای مردم برای سکونت در برج ها است؟ آیا باید ما درباره فهم مردم هم قضاوت کنیم؟ مردم وقتی یک درخواستی درباره سبک زندگی خود دارند، قاعدتاً این سبک را بهتر می‌پسندند. آیا خود دوستانی که این حرف ها را مطرح می‌کنند، درباره سبک زندگی مردم هم تعیین تکلیف می‌کنند؟
وقتی تغییرات جمعیتی در مقیاس تهران شکل می‌گیرد، طبیعتاً الزاماتی را هم با خود می‌آورد. الزاماتش این است که باید این جمعیت را ساماندهی کنید. راهکارش چیست؟ این که اجازه ندارید وارد محدوده حریم تهران شوید و حریم شهر را دستخوش تغییر کنید.
بالاخره تراکم فروشی در تهران داریم یا خیر؟
اگر بخواهم پاسخ دقیقی به این پرسش بدهم باید بگویم که آیا لزوما شهرهای یک طبقه، شهرهای خوبی هستندو تراکم فروشی در آن نیست؟ چون یک طبقه، دو طبقه و سه طبقه هم می‌شود تراکم. اگر منظورشان این است که تراکم کمتری بفروشیم هم باید گفت اگر جریان عادی برقرار باشد، ما هم به این اصول اعتقاد داریم و سر کلاس هم اینها را خوانده‌ایم اما اکنون این ایده‌ها قابلیت اجرا ندارد و ایده‌هایی است که طی سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۲۵ تحت عنوان «باغ شهر» مطرح بود. اما حالا شرایط شهری مثل تهران با آن زمان قابل مقایسه است؟ بنابراین باید به این موضوعات در شرایط کنونی توجه شود.
در پایان، صحبت و یا نکته‌ای هست که شما بخواهید به آن اشاره کنید؟
این موضوعات را به صراحت می‌گویم؛ فارغ از حاشیه‌هایی که برخی ایجاد می‌کنند و تلاش دارند ما را هم به حاشیه ببرند، رویکرد تحولی مدیریت شهری تهران برای پایتخت آغاز شده است و مردم یقین داشته باشند که تهران در پایان مجموعه اقدامات پیش بینی شده، به شهری زیست پذیر و شهری در کلاس جمهوری اسلامی تبدیل خواهد شد.
بیشتر بخوانید: