شیما کریمی گفت: نسل امروز افغانستان محصول دو دهه دموکراسی- هرچند نیم‌بند ولی ارزشمند - است و در جامعه باز تحصیل کرده‌اند، به شغل‌های متفاوتی دست یافته‌اند و شعور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود را بالا برده‌اند.
منیژه موذن- روز سوم فروردین دختران افغانستان با شادی به مکتب رفتند. مکاتب دخترانه که از زمان سیطره طالبان بر افغانستان بسته شده بودند حالا دوباره درهای خود را به روی دختران باز می‌کردند. اما خوشحالی و شادی آن روز صبح دیری نپایید زیرا دختران صنف [کلاس] هفتم دریافتند که همچنان مکتب برایشان ممنوع است. دخترانی که با خنده به مکتب رفته بودند با گریه بازگشتند، اما دست از اعتراض برنداشتند.
ممنوعیت مکتب برای دختران کلاس هفتم به بالا در افغانستان اعتراضات زیادی در پی داشت. کاترین راسل، مدیر اجرایی صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف)، در واکنش به تصمیم طالبان درباره مکاتب دخترانه گفت تصمیم طالبان مبنی بر ممنوعیت بازگشت دختران بالاتر از صنف ششم به مکتب، یک شکست بزرگ برای دختران و آینده آنهاست.
با وجود اعتراضات بین‌المللی اما طالبان همچنان بر تصمیم خود ایستادگی کرده و مانع پیشرفت زنان و دختران افغانستان می‌شوند.
شیما کریمی، فعال افغانستانی حقوق بشر، درباره ممنوعیت حضور دختران در مکاتب به اعتمادآنلاین می‌گوید طالبان از زنان تحصیل‌کرده می‌ترسند چون زن آگاه و روشنفکر مانع بزرگی برای حکومت مردسالارانه آنهاست که با توجیه اسلامی به آن مشروعیت داده‌اند. مشروح گفت‌وگوی اعتمادآنلاین با این فعال حقوق بشر را در ادامه می‌خوانید.
***
*چرا طالبان اجازه ورود زنان به صنف [کلاس] هفتم به بالا را نمی‌دهند؟
طالبان یک گروه افراطی خشونت‌سالار در یک نظام مردسالار است که با تفکر ضدزن بزرگ شده‌اند. آنها نسبت به زنان نگاه فرودست و وابسته به مرد یا حتی نصف مرد دارند و می‌خواهند این چرخش همین‌طور باقی بماند. به گمان آنان، اگر زن تحصیل کند، از تمام حقوق انسانی خود آگاه می‌شود و دیگر سر به زیر نیست که هر آنچه مرد بخواهد انجام دهد. در واقع آنها از زنان تحصیل‌کرده می‌ترسند چون زن آگاه و روشنفکر مانع بزرگی برای حکومت مردسالارانه است که با توجیه اسلامی به آن مشروعیت داده‌اند.
طالبان در چند ماه گذشته به وضوح دیدند که چطور زنان چشم به چشم آنها ایستادند، اعتراض کردند، به خیابان‌ها آمدند، در تریبون‌ها و رسانه‌ها با آنها به بحث نشستند و با در دست گرفتن جان‌هایشان به مبارزه پرداختند.
*مبارزات زنان چه پیامی برای طالبان به همراه داشت؟
این یک پاسخ بزرگ برای حکومت طالبان بود که در صحرا و پشت کوه، بدون سواد و تحصیل و با خشونت زندگی کرده و از جامعه متمدن انسانی چیزی نمی‌دانستند. امروز آنها با زنانی متفاوت روبه‌رو شده‌اند که مثل ۲۵ سال قبل نیستند و به همین خاطر درهای مکاتب را بستند تا رشد زنان را متوقف کنند.
*این تصمیم طالبان چه تاثیری بر آینده زنان افغانستان می‌گذارد؟
نظر به شواهد و قراین کشورهای در حالت جنگ، در این مواقع طیف آسیب‌پذیر جامعه متشکل از زنان و کودکان بوده‌اند و اینها بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند. افغانستان نیز به باور من، از این امر مستثنی نبوده و زنان و کودکان زیادی در این مدت خشونت آشکار را متحمل شده‌اند.
با توجه به ساختار فرهنگی و دیدگاه سنتی مردم افغانستان، تبعیض و نابرابری اجتماعی و جنسیتی در رگ و ریشه جامعه افغانی وجود داشته و دارد و باعث شده زنان و دختران افغانستان در طول دو دهه برای وارد شدن در بسترهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی راه طولانی‌ای بپیمایند. مبارزات برابری‌خواهی و عدالت‌خواهانه زنان افغانستان در راستای کسب مشروعیت حضور زنان در سطوح مختلف، قربانی‌های زیادی گرفت تا به مرحله رشد و شکوفایی برسد.
آنها در مدت طولانی 20 سال به حقوق و آزادی‌های اساسی خود دست یافته بودند ولی با روی کار آمدن طالبان متاسفانه زنان افغانستان با یک عقب‌گرد فاجعه‌بار مواجه شدند. ۶ ماه درهای مراکز آموزشی به روی دختران بسته و چشم امید همه به آغاز سال جدید بود که متاسفانه دختران ما دوباره با درهای بسته مکاتب روبه‌رو شده‌اند. نگه داشتن نصف جامعه در تاریکی مطلق و در یک سردرگمی کامل واقعاً تاسف‌بار است.
*بسته بودن مکاتب افغانستان برای زنان چه مفهومی دارد؟
زنان متاثر از وضعیت نمی‌توانند به رویاهایشان دست یابند و جامعه‌ای ایده‌آل بر اساس آموزه‌های انسانی را شکل دهند. آنان به باور من، هراس دارند تا این دیکتاتوری و دگماتیسم طالبانی، کشور را به قعر تاریکی و جهالت پرتاب کند و به عصر حجر برگردیم که دست غیب معجزه‌آسا بیاید و بدبختی جامعه فلاکت‌بار را چاره سازد.
زنان متاثر از وضعیت کنونی نمی‌توانند روزنه کوچکی پیش رو داشته باشند تا به آن برای بهتر شدن روزهای خوب دل ببندد، اما آنها مانند همه افراد جامعه متنفر از برخورد خشونت‌بار طالبان بوده‌اند و مطمئن هستم یک روز برای کسب حقوق انسانی و به دست آوردن آن حق از زندگی خود دریغ نخواهند کرد تا نسل بعد چنین تجربه تلخی نداشته باشد.
*واکنش دختران به ممنوعیت ورود به مکتب چه بود؟
تجربیات سال‌های قبل طالبان برای نوع حکومت‌داری با وضعیت کنونی متفاوت‌تر به نظر می‌رسد و به باور من، آنها با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیری مواجه شده‌اند. ۲۵ سال قبل وقتی افغانستان برای اولین بار تحت تصرف طالبان درآمده بود اولین اقدام آنها محروم ساختن زنان از حق تعلیم و تحصیل و ایجاد محدودیت در پوشش زنانه بود. آنها درست مثل امروز گفته بودند تا اطلاع ثانوی مکاتب بسته خواهد بود، اما پنج سال طول کشید و مکاتب باز نشد؛ منتها این بار سیاست آنها کاربرد نخواهد داشت چون زنان آن دوره نه جرات مقابله با طالب داشتند نه به آن شعور و آگاهی رسیده بودند که بخواهند اعتراض کنند.
نسل امروز افغانستان محصول دو دهه دموکراسی- هرچند نیم‌بند ولی ارزشمند- است و در جامعه باز تحصیل کرده‌اند، به شغل‌های متفاوتی دست یافته‌اند و شعور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود را بالا برده‌اند.
دختران دانش‌آموز با پشتیبانی خانواده که تجربه تلخ سال‌های قبل نظام طالبانی را داشته‌اند به پیش خواهند رفت و حق خودشان را به دست خواهند آورد. من می‌دانم این حق‌خواهی چالش‌های خودش را خواهد داشت، اما در این راستا جهد زیاد باید کرد تا بتوان بر اذهان خشونت‌آفرین طالبان غالب شد. چنان‌که زنان برای داشتن حق نان، کار و آزادی به جاده‌های کابل و ولایات بیرون و به بند کشیده شدند، اما صدا بلند کردند و صدایشان تاکنون خاموش نشده است. من شاهد اعتراض‌های دانش‌آموزان هستم که در حکومت پرتوحش طالبان حق آموزش را با صدای بلند فریاد می‌زنند. این فریادها مرا به باور کامل می‌رساند که دختران ما به حق آموزش دست خواهند یافت و آنان برای به دست آوردن این حق با حکومت مستبد طالبان برخورد خواهند کرد.
*این واکنش دختران چه پیامی برای جهانیان دارد؟
روابط انسانی کشورها حتی در سطح بین‌المللی بی‌تاثیر در روابط دولت‌ها نبوده است. زنان و دختران افغانستان در یک مقطع زمانی، وقتی از سوی گروه تروریستی گروگان گرفته می‌شوند، نمی‌توانند وارد مکتب شوند و به تحصیل ادامه دهند، یک نسل بی‌سواد را وارد سیستم و روابط انسانی در سطح منطقه و جهان می‌کنند. دختران دانش‌آموز افغانستان با واکنش خود تلاش می‌کنند به جهانیان بفهمانند که آنها تسلیم گروه تروریستی نمی‌شوند. آنها با خروج از خانه و بلند کردن صدا در مقابل دیکتاتورترین انسان‌ها می‌ایستند و حقوق اساسی خود را مطالبه می‌کنند.
جهانیان اگر هنوز ندانسته‌اند، باید به این آگاهی برسند که مردم افغانستان به ویژه زنان و نسل نوی مبارز٬ ستیزه‌گر و حق‌طلب خواهند بود و آنان نمی‌خواهند تاریخ پنج‌ساله حکومت قبلی طالبان تکرار شود که هنوز برای نسل قبل قابل جبران نبوده است.
*طالبان می‌تواند به سرکوب زنان افغانستان ادامه دهد؟
طالبان هیچ‌گاه به اصول اخلاقی و انسانی پایبند نبوده و نخواهد بود و این را در مدت تحکیم نظام حکومتی‌شان در افغانستان شاهد بوده‌ایم. به باور من، اگر جامعه جهانی همین‌طور چشم‌هایشان را به روی موضوع افغانستان بسته نگه دارند و هیچ اقدام عملی‌ای انجام ندهند، این سرکوب‌‌گری همچنان ادامه خواهد داشت و زنان افغانستان با از دست دادن جان‌هایشان از مبارزه دست نخواهند کشید و این فاجعه در جهان ثبت خواهد شد. اگرچه این تصمیم طالبان با محکومیت‌های بین‌المللی روبه‌رو شد و سران کشورهای آمریکا، کانادا، اتحادیه اروپا و سایر کشورها آن را محکوم کردند ولی می‌دانید که محکوم کردن به تنهایی راه‌حل نیست.
*به نظر شما جامعه جهانی باید در مقابل این برخورد طالبان با زنان چه موضعی بگیرد؟
بحران فعلی در افغانستان نیازمند اقدامات عملی از سوی جامعه جهانی است. جامعه جهانی باید نگاه دوگانه را نسبت به ارزش‌های انسانی در سطح بین‌المللی کنار بگذارد و از کشورهای تصمیم‌گیرنده در مورد سیاست افغانستان بخواهند حکومت خشونت‌بار طالبانی را به رسمیت نشناسند و کمک‌هایی را که به نام مردم افغانستان وارد این کشور می‌شود برای تجهیز گروه طالبان به کار نبرند.
سران حکومت طالبان به هیچ کشور متعهد به ارزش‌های انسانی، که داد از رعایت حقوق بشر می‌زنند، دعوت نشوند و با آنها هیچ نوع مذاکراتی که به ضرر مردم و زنان افغانستان است صورت نگیرد. از سوی دیگر به نفع حکومت مستبد طالبان چانه‌زنی بین کشوری راه نیندازند. خوش‌بینی اندک من، اقدام اخیر بانک جهانی در قبال طالبان است. بانک جهانی کمک ۶۰۰ میلیون دلاری در افغانستان را در واکنش به بسته شدن مکاتب متوقف کرد. اقدامات عملی‌ای چون این می‌تواند فضا را برای طالبان تنگ‌تر کند هرچند طالبان درآمدهای بهتر از این را می‌تواند از کشورهایی که با این گروه همکاری می‌کنند به دست آورد. در هر صورت ضربه آن دوباره متوجه مردم فقیر افغانستان می‌شود. اهرم فشار روی طالبان را می‌توانند از طریق کنوانسیون‌های مختلف بین‌الملی که افغانستان هم در آن عضویت دارد، وارد کنند. از لحاظ حقوقی، با استفاده از این فرصت‌ها، جامعه جهانی می‌تواند وارد عمل شود و فشارهای لازم را بر طالبان وارد کند اما اینکه چرا این موضوع جدی گرفته نشده است تامل‌برانگیز بوده و برای من مشخص نشده چون دانش‌آموزان منتظر رویکرد جهانی به این مساله هستند.
*از زمان ورود طالبان به افغانستان چه ممنوعیت‌های دیگری برای زنان ایجاد شده است؟
در ۱۵ آگوست کابل و افغانستان تحت تسلط نظامی طالب درآمد. در اولین روز سقوط کابل دختران اجازه رفتن به مکاتب و کارمندان زن اجازه رفتن به دفاتر را نداشتند. زنان کارمند وقتی به سوی اداره کارشان رفتند اجازه ورود پیدا نکردند. فضا در کابل و اطراف کابل دگرگون شده بود. این ترس و این وحشت، نظر به تجربه‌ها از پنج سال حکومت سابق آنها، به جا مانده بود. طالبان حتی هنگامی که در رأس قدرت نبودند هم دست از انفجار مکاتب دختران برنداشتند. انفجار در مکتب سیدالشهدا، انفجار در کورس موعود و صدها انفجار و انتحار دیگر نشانه دشمنی طالبان با علم و دانش است. محدودیت‌هایی که طالبان در طول ۶ ماه حکومت‌شان نه تنها برای زنان بلکه بر همه مردم افغانستان وضع کرده‌اند عبارت‌اند از:
بستن در دانشگاها؛
محدودیت شغلی زنان در ارگان‌های دولتی و غیردولتی؛
محدودیت وضع کردن برای نوع پوشش زنان؛
خاموش ساختن تظاهرات مدنی، شکنجه و به بند کشیدن زنان متعرض؛
محدودیت وضع کردن به آموزش دختران بعد از صنف ششم مکتب؛
بستن انتشارات چندین رسانه بین‌المللی در افغانستان؛
شکنجه و اذیت هنرمندان و منع پخش موسیقی و سریال‌های خارجی؛
تعیین وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان به جای وزارت امور زنان حکومت قبلی؛
انتخاب نوع پوشش مردان در دفاتر مانند گذاشتن ریش و پوشیدن کلاه و...
*آیا زنان افغانستان می‌توانند در مقابل طالبان ایستادگی کنند؟
از زمان سقوط افغانستان به دست این گروه، کابل و سایر ولایات روزهای سخت و تاریکی را می‌گذارنند ولی با این همه زنان خاموش نبودند. جنبش‌های زنانه زیادی در کابل و ولایات دیگر تشکیل شده است. این جنبش‌ها اعتراضات بر ضد طالبان راه‌اندازی کردند با وجود آنکه طالبان با رویکرد خشن‌تر دختران متعرض را دستگیر کردند. تجاوزهای گروهی به دختران از سوی طالبان صورت گرفت. برای سرکوب این اعتراضات دست به هر کاری زدند ولی هیچ‌گاه زنان به عقب برنگشتند و دست نکشیدند. این یعنی زنان به آن توانایی رسیده‌اند که در مقابل طالبان ایستادگی کنند.