یکی از آثارِ منسوب به خیّام، کتابی است، مختصر به نام «نوروزنامه» که مرحوم مجتبی مینوی، پژوهشگر برجسته زبان و ادبیات فارسی و مصحح این اثر، آن را بی‌تردید متعلق به خیّام می‌داند.
به گزارش خبرگزاری برنا، حکیم عمر خیّام نیشابوری (زیسته در نیمه قرن پنجم و نیمه نخست سده ششم هجری)، یکی از شاعران زبان فارسی است که شهرت جهانی یافته. شهرت عالمگیر این سراینده به سبب تعدادی رباعیِ منسوب به او است که نخستین بار ادوارد فیتزجرالد انگلیسی آنها را در سال ۱۸۵۹ به‌گونه آزاد ترجمه کرد تا از آن پس همه ملل بتوانند با شعر خیام آشنا شوند و کلام او را به زبانِ ملت و قوم خویش ترجمه نمایند؛ و البته که هیچ یک از ترجمه‌ها نمی‌تواند ذوق و لطفِ کلامِ خیام را آن‌طور که به قندِ پارسی دریافت می‌شود، برساند. از رباعیات خیام است:
«این یک دو سه روزه نوبتِ عُمر گذشت /// چون آب به جویبار و چون باد به دشت
هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت /// روزی که نیامده است و روزی که گذشت»؛
«جامی است که عقل آفرین می‌زندش /// صد بوسه ز مهر بر جبین می‌زندش
این کوزه‌گرِ دهر چنین جام لطیف /// می‌سازد و باز بر زمین می‌زندش»؛
«گر از پی شهوت و هوا خواهی رفت /// از مات خبر که بی‌نوا خواهی رفت
بنگر که کِه‌ای و از کجا آمده‌ای /// می‌دان که چه می‌کنی، کجا خواهی رفت»؛
«یاران موافق همه از دست شدند /// در پای اجل یکان یکان پَست شدند
بودیم به یک شراب در مجلس عمر /// یک دور ز ما پیش‌تَرَک مست شدند».
«نوروزنامه» کتابی است به زبان فارسی منسوب به عمر خیام. این کتاب دربارهٔ پیدایش جشن نوروز و آداب آن نوشته شده‌است.
با توجه به اشاراتی که خیام به مبدأ تقویم جلالی و کبیسه‌های پیش از آن می‌کند، نگاشتن کتاب باید در حدود سال ۴۹۵ هجری قمری (۴۸۰ خورشیدی) صورت گرفته باشد.
اگر چه گزارش جشن نوروز و مهرگان و تاریخ این دو روز در کتاب‌های ادبی و تاریخی عربی مکرر آمده و در ادبیات فارسی نیز پیش از خیام، در کتاب‌های التفهیم و زین‌الاخبار از آن نام برده شده، اما تنها کتاب فارسی که مستقلاً دربارهٔ نوروز سخن گفته باشد، همین کتاب است. البته در عربی کتاب فضائل النوروز توسط صاحب بن عباد در حدود دویست سال قبل از خیام نوشته شده است.
«نوروزنامه» به سبک قرن پنجم هجری تحریر یافته‌است و بنیاد آن بر پایهٔ بلعمی و بیهقی است، یعنی از حیث ایجاز و عدم مترادفات و موازنه و کم داشتن لغات تازی و انشای جمله‌های کوتاه و زیبا از پیروان سبک قدیم است و به‌طور کلی از سیاستنامه و قابوسنامه به سبک قدیم نزدیک‌تر است.[۶] با این حال در متن نوروزنامه، برخی خصوصیات نثر جدیدتر مانند به‌کارگیری «در» به جای «اندر» و حذف افعال قرینه به چشم می‌خورد.
انتهای پیام