مذاکرات وین در شرایطی که انتظار می رفت در اواخر هفته گذشته به اتمام برسد و منجر به امضای توافق بین ایران و طرف های مذاکره بر سر احیای برجام شود، تعلیق شد و مذاکره کنندگان به پایتخت های خود بازگشتند.
از زمان تعلیق مذاکرات طرف غربی و ایرانی روایت های مختلفی از دلیل توقف و مانع اصلی رسیدن به توافق دارند.
هر دو طرف تاکید دارند که همچنان بخش بزرگی از توافق حاصل شده و همچنان بخش بسیار کوچک اما مهمی از اختلافات باقی مانده است.
این روایت مشترک هر دو طرف از دلیل توقف مذاکرات است؛ اما طی روزها و هفته های گذشته وقوع جنگ در اوکراین و حمله ارتش روسیه به همسایه کوچکترش، همان طور که انتظار می رفت بر پیچیدگی مذاکرات وین افزود.
روسیه پیش از جنگ اوکراین یکی از طرف های اصلی پیش برنده دیپلماسی میانجیگرانه بین ایران و آمریکا بود و نماینده روسیه در وین یکی از پرتلاش ترین دیپلمات های طرف مذاکره برای احیای برجام به نظر می رسید.
اما پس از جنگ اوکراین ورق برگشت. اختلاف به وجود آمده بین آمریکا و روسیه بر سر اوکراین به طور طبیعی بر مذاکرات وین هم سایه انداخت.
آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی روسیه را تحریم کردند و این در حالی بود که همین کشورها باید با روسیه همکاری می کردند تا احیای برجام آخرین پله های توافق نهایی را نیز طی کند.
در این میان روس ها پس از تحریم های آمریکا شرط جدیدی روی میز گذاشتند و اعلام کردند باید همکاری های کشورشان با ایران در صورت احیای برجام از گزند تحریم های آمریکا در امان بماند و واشنگتن باید در این زمینه به مسکو تضمین کتبی و رسمی بدهد.
آمریکایی ها زیر بار این شرط نرفتند و دیروز رسانه های آمریکا اعلام کردند واشنگتن به مسکو 1 هفته ضرب الاجل داده تا از شرط خود بگذرد وگرنه ، آمریکا روسیه را از روند مذاکرات احیای برجام کنار زده و گزینه های دیگری را برای احیای برجام بدون حضور روسیه در پیش خواهد گرفت.
دوباره بخوانیم: بر اساس گزارش روزنامه وال استریت ژورنال آمریکا، آمریکا به روسیه هشدار داده اگر تا 1 هفته از شرط جدید خود عقب نشینی نکند، گزینه احیای برجام بدون حضور روسیه را اجرا خواهد کرد.
سوال: مگر بدون روسیه احیای برجام متصور است؟ و اگر میسر است چرا می گویند روسیه عامل توقف مذاکرات شده است؟
پاسخ: حتما متصور است که آمریکایی ها وعده آن را داده اند.
اگر چنین است که آمریکایی ها گفته اند و برجام بدون حضور روسیه هم قابل احیاست، پس چرا رسانه های غربی مدام بر این خط تبلیغی متمرکز شده اند که مواضع اخیر روسیه و موضع سرسختانه ایران در زمینه گرفتن تضمین های لازم از آمریکا عامل اصلی تعلیق مذاکرات وین است.
چون اتفاقا هر دو کشور ایران و روسیه روی موضوع گرفتن تضمین عینی و محکم از آمریکا پافشاری دارند؛ اما در این فقره گیرِ اصلی کار پیش کسی است که حاضر نیست تضمین بدهد و در توافق برجام خواهان امتیازهای نقد و دست اول از ایران در ابتدای کار است و حواله به رفع تحریم هایی نصفه – نیمه در کلافی سردرگم از بسته های تحریمی مختلف می دهد که معلوم نیست تا چه میزان در آینده اجرا خواهد شد و چه گره ای از اقتصاد ایران را باز خواهد کرد!
در این جنگ روایت ها ایران و روسیه به دلیل ضعف رسانه ای مغلوب اند و حتی بسیاری در داخل ایران در جنگ روایت ها، فریب تبلیغات رسانه ای غرب و رسانه های پرشمار فارسی زبان ماهواره ای وابسته به آمریکا، انگلیس وعربستان سعودی و اسراییل و.. می خورند و بر این باورند که روسیه توافق احیای برجام را به نفع خود به هم زد و "تندروها"ی اصولگرا در ایران با همدستی روسیه در نهایت برجام را هوا کردند!
این ظاهر روایتی است که رسانه های جریان اصلی غرب برای بازی کثیف" متهم سازی" (blame game) و منزه کردن دامن خود و ایجاد فشار مضاعف به ایران برای قبول و پذیرش خواست های حداکثری آمریکا، پی می گیرند و آن را در افکار عمومی جهانی و ایرانی جا می اندازند.
در حالی که کیست که نداند مانع اصلی احیای برجام ایالات متحده آمریکا و اصرار این کشور به برنداشتن تحریم ها و عدم ارایه تضمین های لازم به ایران است و باقی مسایل در صورتی که واشنگتن حاضر به لغو تحریم ها و برداشتن گام های لازم در این زمینه باشد، به راحتی قابل حل است.
حتی اگر بر این باور باشیم که روسیه به دلیل اختلافش با آمریکا در واقع دارد از ایران به عنوان یک سپر دفاعی در برابر آمریکا استفاده می کند و مذاکرات برجام را گروگان گرفته است؛ که ممکن است چنین هم باشد، اما همان طور که دولت آمریکا هم (در بالا اشاره شد) اذعان کرده بدون حضور روسیه هم برجام قابل احیاست؛ چون کلید احیای برجام نه در مسکو، پاریس، برلین و لندن بلکه در تهران و واشنگتن است.
اگر ایالات متحده آمریکا و ایران اراده سیاسی لازم برای توافق داشته باشند و فراتر از آن اراده جرات و شهامت برداشتن گام های لازم برای احیای برجام را داشته باشند و اگر دولت ایالات متحده آمریکا بپذیرد که نمی تواند با برداشتن نصفه نیمه تحریم ها، جذابیت و منافع اقتصادی لازم را برای ایران به منظور رها کردن اهرم های هسته ای بدهد، حصول توافق ممکن است و دیگر حتی نیازی هم به رجعت دوباره به وین نیست و دو کشور می توانند با وساطت کشورهایی مثل قطر یا عمان توافق بازگشت دوباره آمریکا به برجام را در دوحه یا مسقط هم امضا کنند.
4 کشور روسیه، فرانسه، انگلیس و آلمان هم از برجام خارج نشده اند که نیازی به امضای دوباره متن توافق باشد؛ آنها هم اگر واقعا همان طور که می گویند خواستار احیای برجام و حل مساله هستند باید از چنین فرمولی برای احیای برجام استقبال کنند و برای آن دست بزنند؛ چون در نهایت نتیجه این راه حل هم احیای برجام و بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی خود و آن گونه که می گویند: کمتر شدن خطر اشاعه سلاح های هسته ای در منطقه غرب آسیاست.
اگر برجام بدون حضور روسیه احیا شود و روس ها در آن وقت بخواهند کارهای ایذایی کرده و تلاش کنند آن توافق را بلا اثر کنند و یا حتی از برجام خارج شوند و... در این وقت این فرصتی مغتنم برای دولتمردان ایران خواهد بود تا ماهیت مسکو را بهتر بشناسند و به تلاش برای ایجاد "شراکت راهبردی" با روسیه خاتمه دهند و در سیاست های خارجی خود تجدید نظر کرده و سعی کنند شرکای جدیدی برای خود انتخاب کنند.
هر چند که روسیه هیچگاه حاضر نمی شود رابطه خود با ایران را در چنین شرایطی قرار دهد که تهران را مجبور به نزدیکتر شدن به غرب کند.
در جمع بندی باید گفت که مانع فعلی نتیجه گیری نهایی از مذاکرات احیای برجام آن طور که رسانه های جریان اصلی غربی می گویند به خاطر موضع جدید روسیه و یا سرسختی مواضع ایران نیست و اتفاقا برعکس از همان ابتدای مذاکرات در حدود 1 سال پیش، این موضع سرسختانه واشنگتن در زمینه نگه داشتن بخش بزرگی از تحریم هاست که مانع اصلی احیای برجام است.
یقه آمریکایی ها گیرِ اسراییل و برخی کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان سعودی و امارات و.. است و از سوی دیگر در داخل با لابی اسراییل و جمهوریخواهان مخالف برجام در کنگره سروکار دارند که هرگونه توافقی با ایران را باید برای آنها توجیه کنند؛ به همین خاطر در تلاشند با کمترین میزان امتیازی که به ایران می دهند بیشترین میزان امتیاز را بگیرند و برای رسیدن به این منظور از روش های مختلف جنگ رسانه ای بهره می برند تا فشار را بر تهران مضاعف کنند و امتیاز بیشتری از ایران بگیرند؛ ایران هم با این بازی آمریکا آشنایی دارد و به همین خاطر اسیر این جنگ ترکیبی و روانی نمی شود. و حاضر نیست امتیازاتی فراتر از آنچه که از آمریکا می گیرد، بدهد.
واشنگتن باید انتخاب کند: یا احیای برجام با شرایطی که برای هر دو طرف معنادار و قابل قوبل باشد و یا خط پایان کشیدن به مذاکرات برجام.
کلید توافق ابتدا در واشنگتن و سپس در تهران است و کشورهایی مثل انگلیس و روسیه و فرانسه و آلمان تنها شاهدانی هستند که مواضع آنها در فقره مذاکرات اخیر احیای برجام چندان اهمیت بنیادینی ندارد.
باید مراقب بود در جنگ روایت ها فریب دستگاه تبلیغات غرب را نخورد و این دستگاه های تبلیغاتی ما را دنبال آدرس های غلط نفرستند؛ چون به طرزی عجیب و حیرت انگیز در چنین کارهایی تبحر دارند و به مدد تسلط بر ابزارهای رسانه ای و فضای مجازی، همیشه در جنگ روایت ها چند گام از حریفان خود جلوتر هستند.