در شرایطی که به عقیده طرف‌های حاضر در مذاکرات احیای برجام در شهر وین، توافق در آستانه نهایی شدن بود، از روز جمعه با اعلام هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها، مذاکرات به طور موقت متوقف و مذاکره‌کنندگان به پایتخت‌ها بازگشته‌اند. در شرایطی که طرف غربی انگشت اتهام را به سمت روسیه -به واسطه گذاشتن تقاضاهای جدید روی میز مذاکرات- نشانه گرفتند، ایران موضع ایالات متحده را مقصر در این امر می‌داند. لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه وال‌استریت ژورنال، که از نزدیک جریان مذاکرات را پیگیری می‌کند با انتشار یادداشتی با عنوان «آمریکا برای نجات توافق هسته‌ای ایران با روسیه بر سر تحریم‌های اوکراین مذاکره نمی‌کند» ادعا کرده واشنگتن از مسکو خواسته ظرف یک هفته از تقاضای خود عقب نشینی کند، در غیر این صورت به دنبال توافق دیگری با تهران خواهد بود.
به گفته یک مقام ارشد، ایالات متحده حاضر به مذاکره بر سر معافیت‌های تحریم‌های مربوط به اوکراین علیه روسیه برای احیای برجام نیست و در عوض اگر کرملین از خواسته‌های لحظه آخری خود عقب نشینی نکند، سعی خواهد کرد به یک توافق جایگزین دست یابد که روسیه را کنار بگذارد.
با به خطر افتادن یکی از مهم‌ترین اهداف جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده در سیاست خارجی، این مقام ارشد آمریکایی گفت که مسکو یک هفته فرصت دارد تا تقاضای خود مبنی بر دریافت ضمانت کتبی که روسیه را از تحریم‌های مرتبط با اوکراین که مبادلات آینده مسکو با ایران را محدود می‌کند معاف کند، پس بگیرد. چنین تضمین‌هایی می‌تواند مجموعه‌ای از تحریم‌های غرب را که علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین اعمال می‌کند، تضعیف کند.
این مقام ارشد آمریکایی با اشاره به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، گفته: «من فضایی برای تعهدات فراتر از آنچه در چارچوب برجام است نمی‌بینم. من فکر می‌کنم که هیچ جایی برای معافیت‌های فراتر از آن وجود ندارد.»
این مقام با بیان اینکه توافق بین ایران و ایالات متحده «در دسترس است» است، گفت که تنها چند موضوع مانع از رسیدن به توافق شده است. این در حالی است که به اعتقاد او، مذاکرات در وین روز جمعه به دلیل درخواست روسیه متوقف شد. این مقام درخواست‌های روسیه را «جدی‌ترین مانع و مانع برای دستیابی به توافق» خوانده است.
مقامات اروپایی مدعیند روسیه وعده داده تا در چند روز آینده به طور دقیق خواسته‌های خود برای تضمین را روشن کند. این مقام آمریکایی گفت اگر روسیه قصد فشار آوردن از طریق خواسته‌های تضمینی خود باشد یا «در هفته آینده» پاسخی ندهد، واشنگتن باید «خیلی سریع یک مسیر جایگزین را در نظر داشته باشد».
در اوایل ماه جاری، در حالی که دیپلمات‌های غربی به دنبال پایان دادن به مذاکرات بودند، روسیه ضمانت‌هایی را درخواست کرد که فعالیت‌هایش در چارچوب برجام از تحریم‌های غرب بر سر اوکراین مستثنی شوند.
با این حال، پس از اینکه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به خبرنگاران گفت که مسکو ضمانت‌های بسیار گسترده‌تری [از همکاری‌های هسته‌ای با ایران] می‌خواهد، میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد این کشور در وین، روز سه‌شنبه درخواست‌های جدیدی را به مذاکره‌کنندگان اروپایی ارائه کرد. این درخواست‌ها به دنبال محافظت از تجارت و سرمایه‌گذاری آینده در برابر تحریم‌های مرتبط با اوکراین بود.
نمی‌توان مشخص کرد که آیا ایران مایل است بدون روسیه بر سر یک توافق جایگزین مذاکره کند یا چین –که در این روزها به روسیه نزدیک‌تر شده- در چنین توافقی شرکت خواهد کرد یا نه. مقامات اروپایی همچنین روز جمعه گفتند که آماده بررسی یک توافق جایگزین با ایران بدون روسیه هستند.
بیشر بخوانید :
اولیانوف روز جمعه گفت که خواسته های کشورش تنها دلیل عدم دستیابی به توافق برای احیای برجام نیست. او گفت از آن‌جایی که تاکنون مذاکرات به نتیجه نرسیده، این حق کشورش است که نگرانی های خود را مطرح کند.
این در حالی است که مقامات آمریکایی و اروپایی مدعیند که فعالیت هسته‌ای ایران به حدی رسیده است که منافع اصلی توافق برای غرب –حفظ فاصله مناسب ایران با گریز هسته‌ای- غیرممکن است و زمان رو به اتمام است.
ایالات متحده در جستجوی عرضه بیش‌تر نفت در طول جنگ در اوکراین است تا بتواند فشار ناشی از افزایش قیمت انرژی را مهار کند. گفته شده در صورت لغو تحریم‌ها، ایران می‌تواند تا یک میلیون بشکه در روز نفت جدید عرضه کند.
یکی از گزینه‌های آمریکا و شرکایش ایجاد یک توافق موقت است که می‌تواند برخی از فعالیت‌های ایران را متوقف کند و در ازای آن سطحی از تحریم‌های ایالات متحده لغو شود. با این حال ایران همیشه ایده یک توافق موقت را رد کرده است. گزینه دیگر ایجاد چیزی است که مقام ارشد آمریکایی آن را «برجام المثنی» نامیده‌اند، که روسیه را در بر نمی‌گیرد و وظایف مسکو در این توافق را به عهده طرف دیگری محول می‌کند.
تلاش‌ها برای احیای برجام از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. تهران تاکنون از مذاکره مستقیم با ایالات متحده استنکاف ورزیده است. تنش‌های منطقه‌ای هم با حمله موشکی اوایل بامداد امروز (یک‌شنبه) به اربیل عراق بار دیگر در حال شدت گرفتن است. همچنین هر گونه توافق جدیدی با ایران با مشکلاتی در کنگره مواجه می‌شود.
مذاکرات در وین که نزدیک به یک سال به طول انجامید، با هدف توافق بر سر اقداماتی انجام شده که ایران و آمریکا را ملزم به بازگشت تعهدات خود منطبق بر برجام می‌کند. اگر خواسته‌های روسیه قابل حل باشد، مذاکره‌کنندگان گفته‌اند که می‌توانند ظرف چند روز آینده برای پایان مذاکرات به وین برگردند.
تاکنون ایران نسبت به خواسته‌های روسیه واکنش شدیدی نشان نداده و هم‌چنان واشنگتن را مقصر عدم نهایی شدن مذاکرات می‌داند. با این حال، مقامات ایرانی تصریح کرده‌اند که اجازه نخواهند داد عوامل خارجی مانع از تحقق منافع آن‌ها شود.
۲۱۲۱