تحقیقات گاردین نشان می‌دهد یک صنعت آنلاین پررونق که در زمینه گذرنامه‌های جعلی با ویزاهای رسمی و مهرهای مسافرتی تخصص دارد، به افرادی که با داعش ارتباط دارند این فرصت را می‌دهد تا سوریه را ترک کرده و به بریتانیا، اتحادیه اروپا، کانادا و ایالات متحده سفر کنند.
تحقیقات گاردین نشان می‌دهد یک صنعت آنلاین پررونق که در زمینه گذرنامه‌های جعلی با ویزاهای رسمی و مهرهای مسافرتی تخصص دارد، به افرادی که با داعش ارتباط دارند این فرصت را می‌دهد تا سوریه را ترک کرده و به بریتانیا، اتحادیه اروپا، کانادا و ایالات متحده سفر کنند.
یکی از این شبکه‌ها که توسط یک ازبک با ارتباطات قوی ساکن ترکیه اداره می‌شود، اکنون گذرنامه‌های جعلی با کیفیت بالا را تا سقف ۱۵۰۰۰ دلار (۱۱۱۳۲ پوند) می‌فروشد که ادعا می‌شود این گذرنامه ها از کشورهای مختلف هستند. در حداقل 10 مورد که گاردین از آن مطلع است، افرادی که به طور غیرقانونی از مرز سوریه به ترکیه عبور کرده اند، از محصولات او برای خروج از فرودگاه استانبول استفاده کرده اند.
فروشندگان ادعا می‌کنند که اتحادیه اروپا محبوب‌ترین مقصد است، اما می‌گویند حداقل در دو مورد، افراد توانسته‌اند با پاسپورت‌های جعلی روسی از استانبول به مکزیک سفر کنند و از آنجا به‌طور غیرقانونی از مرز به ایالات متحده بروند. نیجر و موریتانی نیز مانند اوکراین و افغانستان مقاصد محبوب هستند.
تجارت این فرد ازبکستانی به قدری خوب پیش می رود که اخیراً یک کانال جدید در برنامه پیام رسان رمزگذاری شده تلگرام با نام رسمی "مشاوره جهانی استانبول" افتتاح کرده است. این تجارت رو به رشد نشان می‌دهد که افراط‌گرایان خطرناک ممکن است از سرویس‌های امنیتی در سرتاسر جهان عبور کرده و از عدالت برای جنایات گذشته فرار کنند و به طور بالقوه بتوانند به فعالیت‌های تروریستی در کشورهایی غیر از سوریه ادامه دهند.
گاردین توانست به عنوان یک مشتری با این فرد ازبک گفتگو داشته باشد. در این گفتگو او بیان داشت: «من نمی‌پرسم که فرد متقاضی با کدام گروه است. من حاضرم با هرکسی کار کنم. وظیفه من این نیست که ببینم چه کسی بد است و چه کسی نیست. دستگاه های امنیتی باید با آن برخورد کنند.»
مقامات امنیتی غربی در سال 2015 هشدار دادند که داعش توانسته است تجهیزات قابل توجهی مانند دفترچه های گذرنامه خالی و چاپگرها را برای تهیه پاسپورت های سوریه و عراق به دست آورد که از آنها برای پنهان کردن عوامل خود در میان بیش از یک میلیون نفری که در اوج جنگ به اروپا گریخته بودند استفاده می کرد. داعش مدت کوتاهی پس از آن مسئولیت چندین حمله در سراسر قاره را بر عهده گرفت، از جمله حمله نوامبر 2015 به تئاتر باتاکلان در پاریس و بمب گذاری منچستر آرنا در سال 2017.
از آن زمان، آژانس های مرزی اروپایی روی فناوری های جدید و آموزش پرسنل سرمایه گذاری کرده اند تا گذرنامه های جعلی را بهتر شناسایی کنند. در سال 2020، تاجیکستان در تلاش برای جلوگیری از استفاده از پاسپورت های جعلی تاجیکستان، کارکنان کنسولگری خود در استانبول و سیستم اسناد را به طور کامل بازنگری و کنترل کرد.
اما در پاسخ، فروشندگان پاسپورت های جعلی نیز بازی خود را ارتقا داده اند و از تنوع بیشتری از ملیت ها برای مشتریان احتمالی استفاده می کنند.
این فرد ازبک چندین ویدئو از تولیدات خود ارسال کرد، از جمله پاسپورت های فرانسوی، بلژیکی، بلغاری و روسی جدید که به نظر دارای واترمارک های امنیتی و هولوگرام های معتبر هستند.
مانند دو پاسپورت روسی که هنگامی که زیر نور سیاه قرار می‌گیرند، حاوی مواد حساس به اشعه ماوراء بنفش هستند که برای جلوگیری از جعل گذرنامه طراحی شده‌اند، و یک پاسپورت بلژیکی که روی اسکنر مشابه اسکنرهایی که در فرودگاه‌ها استفاده می‌شود قرار داده شده است و به نظر می‌رسد به درستی خوانده می‌شود و مشخصات دارنده آن روی مانیتور ظاهر می‌شود.
به گفته فروشندگان اسناد، جعل یک تراشه بیومتریک کاری غیرممکن است، اما در بسیاری از گذرگاه‌های مرزی، مسئولانی که گذرنامه‌ها را بررسی می‌کنند، به سادگی گذرنامه‌هایی را که کار نمی‌کنند را نادیده گرفته و دارنده گذرنامه را عبور می دهند.
یک منبع در سازمان امنیت ملی ایالات متحده، می گوید: "یک فروشنده خاص در ترکیه وجود دارد که اسناد جعلی با کیفیت بسیار بالا را به اعضای داعش ارائه می‌کند.". او این اطلاعات را طریق ارتباط با افرادی که به زبان های روسی، عربی و دیگر زبان ها صحبت می کنند تا از مشتریان مختلف پشتیبانی کنند، کسب کرده است.
ویمی افزاید: "ما می دانیم که اعضای داعش از این پاسپورت های جعلی برای عبور از اروپا استفاده می کنند و سیستم های امنیتی اروپا در دستگیری همه آنها موفق نیستند."
در حالی که محبوب ترین سرویس فروشندگان اسناد و گذرنامه، ارائه اسناد برای جنگجویان خارجی در سوریه مرتبط با داعش و سایر گروه های مسلح برای سفر به اروپا است، این گروه همچنین مناطق جدیدی را برای گسترش شناسایی کرده است.
در یک چت تلگرامی برای مردم در الحول، اردوگاهی در شمال شرق سوریه که حدود 60000 زن و کودک مرتبط با داعش در آن زندگی می کنند، یکی از بازاریابان آنلاین ازبک که یک زن خارجی است که در اردوگاه دیگری در آن نزدیکی تحت نظر است، نوشته است: "اگر به اسناد جعلی از روسیه، آسیای مرکزی، ترکیه، اروپا نیاز دارید، به من پیام دهید."
فروشنده ازبک گفت که سقوط افغانستان به دست طالبان، باعث ایجاد پایگاه مشتری جدید از پناهجویان افغان در ترکیه شده است. اگرچه خدمات او برای اکثر افغان های آواره بسیار گران است، اما او می گوید که مشتریانش از پاسپورت های جعلی برای سوار شدن به پروازهای کشورهای غربی استفاده می کنند و پس از فرود درخواست پناهندگی می کنند.
طبق گفته ی یک فروشنده ی روسی، در حالی که جنگجویان رده پایین داعش معمولاً پولی برای خرید یک پاسپورت ندارند، اعضای سطح بالا که می خواهند به طور کامل از شبکه خارج شوند، معمولاً چندین گذرنامه را از کشورهای مختلف خریداری می کنند و از آنها برای جابجایی مکرر یا تغییر گذرنامه برای هر پرواز جدید استفاده می کنند.
یک تبعه روسی که تا سال 2015 برای داعش جنگید، گفت: "وقتی از سوریه آمدم فقط چند صد دلار داشتم، بنابراین ارزان‌ترین پاسپورت را خریدم - پاسپورت تاجیکستانی واقعاً بی‌کیفیت. کار نکرد و در فرودگاه استانبول دستگیر شدم."
"سپس خانواده من در خانه به اندازه کافی پول جمع کردند تا یک گذرنامه با کیفیت بهتر بخرند. بنابراین من یک پاسپورت واقعی روسی گرفتم، اما با عکس خودم، و توانستم با آن به اوکراین بروم. این پاسپورت واقعاً خوب است - یک بار پلیس در اوکراین مرا متوقف کرد و آنها آن را گرفتند اما یک هفته بعد آن را به من پس دادند و گفتند همه چیز خوب است. متأسفانه این گذرنامه در حال حاضر منقضی شده است، بنابراین من در تلاش هستم تا برای خرید یک پاسپورت جدید پول دریافت کنم."
فروشنده ازبک حتی می تواند برای اطمینان از ناپدید شدن کامل یک فرد، با 500 دلار گواهی فوت ترکیه را ارائه دهد که می تواند به کنسولگری کشور شخص ارسال شود." اگر شما ابوبکر بغدادی (رهبر داعش، کشته شده در سال 2019) نباشید، هیچ کس به سردخانه نمی رود تا بررسی کند که آیا واقعاً مرده اید یا خیر. آنها فقط آن سند را می پذیرند و وارد سیستم می کنند."
گزینه های گذرنامه مختلفی وجود دارد، بسته به قومیت مشتریان، زبانی که صحبت می کنند، این که کجا می خواهند بروند و چقدر باید هزینه کنند. ارزان ترین مدارکی که با آن می توان به اروپا رفت، پاسپورت های روسیه، قرقیزستان و قزاقستان است که حدود 5000 دلار یا 6000 دلار به عنوان بخشی از بسته ویزای شینگن هزینه دارند. دیگر گزینه‌های محبوب و کمی گران‌تر، اوراق اوکراین و مولداوی هستند که امکان سفر بدون ویزا به اتحادیه اروپا را فراهم می‌کنند.
گران‌ترین گزینه، پاسپورت اتحادیه اروپا است که 8000 دلار هزینه دارد، معمولاً غربی‌ها و عرب‌هایی که تا حدودی فرانسوی صحبت می‌کنند و می‌توانند به فرانسه یا بلژیک بروند، درخواست این گذرنامه ها را می‌کنند. به طور معمول، یک شهروند اتحادیه اروپا با پاسپورت خود وارد ترکیه می شود، آن را به ازبک و همکارانش به قیمت حدود 2500 یورو می فروشد، سپس عکس پاسپورت به عکس مشتری تغییر می کند. سپس صاحب اصلی پاسپورت ادعا می کند که آن گم شده است و برای جایگزینی در کنسولگری خود در استانبول درخواست می کند.
گذرنامه ها در کشورهای مبدأ چاپ می شوند و به کشوری که مشتری در آن منتظر است برده می شود و در آنجا مهر رسمی ورود به مرز را دریافت می کند که به مشروعیت سند کمک می کند.
طبق گفته ی فروشنده روسی، «خود پاسپورت نسبتاً هیچ هزینه ای ندارد. مهم قیمت تمبر آن است. «بیشتر پول صرف رشوه برای تمبر می شود.»
او گفت: «در گذشته کیفیت گذرنامه‌های موجود در بازار بد بود، بنابراین تعداد محدودی از کشورها وجود داشتند که بتوان از سوریه به آنها سفر کرد. اکنون آن پاسپورت‌ها آنقدر با کیفیت هستند که اگر پول کافی داشته باشید، می‌توانید به هر جایی بروید.»