بورسان: ریزش ارزش لیر توجه زیادی را از سمت کارشناسان اقتصادی در سطح جهان به خود جلب کرده است. برخی ریزش لیر را عمدی و وضعیت کنونی ترکیه را نتیجه سیاست‌های اردوغان می‌دانند. این موضوع مطرح میشود که اردوغان با کاهش ارزش لیر به دنبال رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری است. از طرفی این موضوع مطرح میشود که اردوغان به این طریق یک جنگ ارزی به راه انداخته تا بازارهای کشورهای همسایه را قبضه کند. با این حال انتقادات زیادی از سمت اقتصاددان‌ها به سیاست‌های فعلی اردوغان مطرح میشود.
موضوع بدهی خارجی ترکیه و همچنین اثری که التهاب بالای اقتصادی بر خروج سرمایه خارجی از ترکیه دارد و همچنین احتمال تشدید اعتراضات عمومی به دنبال رشد افسارگسیخته قیمت‌ها و نرخ تورم در این کشور محل بحث کارشناسان اقتصادی است. در این خصوص حتی وضعیت فعلی ترکیه را نتیجه عدم استقلال بانک مرکزی می‌دانند. ریزش سنگین روز جمعه شاخص بورس استانبول نیز به‌عنوان یک هشدار مطرح است. این موضوع که وضعیت بحرانی کنونی از کنترل دولت و بانک مرکزی ترکیه خارج شده است عاملی برای فرار سرمایه‌گذاران از بورس و شاید در ادامه از ترکیه شود. با این حال همچنان اصرار بر ادامه رویه کنونی از سوی سیاستمداران ترک جالب توجه است.
سیدجلال ابراهیمی، رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه در گفت‌وگو با «بورسان» با بیان اینکه دولت الگوی اقتصادی تازه‌ای را پیش گرفته که بر پایه سود سپرده پایین به نفع صادرات است، می‌گوید: «دولت در تلاش است از این طریق در صادرات را افزایش دهد. این تصمیم مختص شرایط بحرانی است، اما دولت با این روش، ارزش پول ملی را کاهش داده و سبب شده تا رقابت برای واردات کاهش یابد. جدیدی که اردوغان اجرایی کرده در چارچوب مسئله ریسک‌هایی است که در سیاست پولی می‌گنجد. تغییراتی که در ترکیه همین اکنون در جریان است مورد نقد جدی بزرگان اقتصادی ترکیه است. دیروز رئيس TOBB (مرکز اتاق‌ها و بورس‌های ترکیه)، رسما اعلام کرد که ما نمی‌دانیم که بانک مرکزی چه می‌کند و باید اقدام فوری برای ثبات بازار ترکیه صورت بگیرد. تلاطم در بازار و سطح نرخ ارز نگران‌کننده است و بر بسیاری از شرکت‌ها اثر منفی گذاشته است. ازسوی دیگر رئيس بانک مرکزی ازسوی اردوغان در حال تغییر است. در واقع ثباتی در جابه‌جایی روسای بانک مرکزی نیز وجود ندارد.»
او در ادامه به مخالفت‌ها اشاره کرده و می‌افزاید: «رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه که تنها حزب مقابل حزب توسعه و اقتدار با ریاست اردوغان است، شدیدا اعتراض کرده که بانک مرکزی در خدمت حاکمیت است و ما این‌چنین رسوایی در تاریخ ترکیه ندیده‌ایم و شدیدا به بانک مرکزی ترکیه که نرخ بهره را برای صادرات در حداقل نگه داشته است و موجب افت پول ملی شده، حمله کرد. او می‌گوید ما ترکیه قدرتمند و مستقل می‌خواهیم. بانک مرکزی یک نام شیطانی سازمان‌یافته است.»
ابراهیمی ادامه می‌دهد: «امروز شاهدیم که مردم برای خرید نان با قیمت ارزان از شهرداری‌ها صف می‌ایستند که نشان می‌دهد قدرت خرید آنها به‌شدت متأثر شده است. بر همین اساس هم تحلیل کارشناسان بر این است که اردوغان میز خود را از دست خواهد داد.»
به گزارش الجزیره، با ادامه روند کاهش ارزش لیر ترکیه، اتحادیه بانک‌های ترکیه اعلام کرد که وزیر دارایی این کشور به این اتحادیه درباره الگوی اقتصادی جدید در این کشور توضیح داده است. این اتحادیه در بیانیه‌ای تأکید کرد که «نورالدین النبطی»، وزیر دارایی ترکیه، به اتحادیه بانک‌ها و سازمان نظارت بانکی و مدیران بانک‌های ترکیه گفته که دولت الگوی اقتصادی تازه‌ای را پیش گرفته که بر پایه سود سپرده پایین تعریف شده است. این بیانیه افزوده که بانک‌های ترکیه از امکانات خود برای تأمین نیازهای مالی خانواده‌ها در چارچوب اقتصاد آزاد استفاده می‌کنند. این در حالی است که با اجرای سیاست‌های جدید دولت ترکیه برای کاهش سود سپرده، روند کاهش ارزش لیر ترکیه ادامه دارد و تقریبا هر روز رکورد تازه‌ای را ثبت می‌کند. روز جمعه قیمت هر دلار در بازارهای ترکیه به عدد بی سابقه ۱۷ لیر رسید. ارزش لیر ترکیه در سال جاری میلادی ۵۵ درصد کاهش یافته که ۳۷ درصد آن در ۳۰ روز گذشته بوده است. همزمان «توسیاد»، بزرگ‌ترین اتحادیه اصحاب صنعت و تجارت ترکیه از دولت خواستند که سیاست پولی خود را تغییر دهد و به «اصول علم اقتصاد» بازگردد. این اتحادیه تأکید کرده که این سیاست‌ها هم به شرکت‌ها و هم به شهروندان آسیب می‌زند.
با سقوط ارزش لیر ترکیه، اخبار متعددی از هجوم کشورهای همسایه از جمله ایران، کشورهای عربی، بلغارستان و ... برای خرید ملک در ترکیه به گوش می‌رسد. ابراهیمی در این باره اما چندان منتقد نیست: «فروش ملک در ترکیه، تنها مختص این کشور نیست. این نوع جذب سرمایه در جهان تبدیل به یک صنعت شده است. در سال بیش از ۲۵ میلیارد دلار ازطریق اعطای شهروندی و اقامت در بسیاری از کشورها ازجمله انگلستان، مونته‌نگرو، مالت و ... جذب سرمایه صورت می‌گیرد. ترکیه در این نوع جذب سرمایه در ردیف دهم جهان قرار دارد. با این حال مشکل از آنجا نشئت می‌گیرد که اغلب ایرانی‌ها بدون آگاهی کافی نسبت به قوانین ترکیه برای خرید ملک اقدام کرده‌اند و باتوجه به الزام عدم فروش بین سه تا پنج سال به غیر، برای فروش ملک خود دچار مشکل و بعضا زیان شده‌اند.»
براساس آمار گمرک ایران در ۷ماه اخیر حدود سه میلیون‌و ۹۵۰ هزار مسافر و گردشگر از مرزهای ایران با ترکیه خارج شده‌اند. یعنی در ۹ ماه اخیر بیش از چهار میلیون ایرانی به ترکیه سفر کرده‌اند.
رئيس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه با اشاره به اینکه توریسم ترکیه دارای درآمدهای سرشاری نیست، می‌گوید: « ۱۱درصد از درآمد ملی ترکیه را توریسم تأمین می‌کند و ۸۹ درصد باقی در حوزه صادرات، تجارت بین‌المللی و خدمات تجاری درآمد ترکیه را تأمین می‌کنند.»
اردوغان قصد توقف ندارد و کماکان بر سیاست‌های یکه‌تازانه پایین نگه داشتن ارز اصرار می‌کند تا هدف احیای امپراتوری عثمانی را با قبضه بازارهای کشورهای همسایه با صادرات بیشتر، محقق کند.
با این هدف به گفته ابراهیمی اردوغان برای گسترش صادات خود به کشورهای همسایه، راه‌حل‌های مختلفی را آزموده است: «ترکیه برای افزایش صادرات خود از کشورهای دیگر کالا وارد کرده و در بسته‌بندی‌های جدید و با برندسازی به کشورهای دیگر صادر می‌کند.»
اقدامی که می‌تواند در نهایت به زیان کشورهای همسایه منتهی شود. براساس آمار هشت‌ماهه گمرک، اکنون ایران به‌صورت رسمی از ترکیه ۳.۲ میلیارد دلار واردات دارد و در مقابل آن، ۳.۷ میلیارد دلار کالای ایرانی صادر می‌کند. روندی که در صورت کاهش بیشتر ارزش لیر می‌تواند معکوس شود و تراز تجاری دو کشور را به ضرر ایران، منفی کند.
از رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه در مورد ایده احیای امپراتوری عثمانی از نگاه اردوغان می‌پرسم که می‌تواند او را در انتخابات ۲۰۲۳ بار دیگر پیروز میدان کند. آیا اردوغان خواهد توانست با افزایش جدی صادرات خود، رشد اقتصادی را مثبت کرده و در عین حال، نرخ بیکاری را نیز کاهش دهد و محبوبیتی تازه برای خود دست و پا کند؟
ابراهیمی با تأیید این موضوع تصریح می‌کند: «اشتغال چیزی نیست که یک‌شبه حاصل شود. اشتغال وقتی صورت می‌گیرد که واحدهای تولیدی فعال باشند. اردوغان و حزب اقتدار و توسعه تلاش دارند تولید را حفظ کنند. آنها هدف‌گذاری کرده‌اند که تولید را با نرخ بهره پایین‌تر، سر پا نگاه دارند تا از طریق آنها بتوانند صادرات کشور را افزایش دهند. باید در نظر گفت که اردوغان دکترین مشاورنش را پیاده‌سازی می‌کند. او با اصرار بر نگه داشتن پایه نرخ بهره صادراتی پایین، این هدف را دنبال می‌کند تا بتواند بازار منطقه را با یک جنگ ارزی در دست گرفته و پس از هیاهویی اقتصادی که در ترکیه ایجاد کرده، بار دیگر اقتصاد ترکیه را احیا کند.»
رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه در پایان این گفت‌وگو نقدی بر سیاست‌های تجاری ایران وارد کرده که می‌تواند کشور را در برابر جنگ ارزی ترکیه و رقبای اقتصادی‌اش در خاورمیانه با ضعف جدی روبرو کند. او می‌گوید: «رقابتی بین اتاق بازرگانی و سازمان توسعه تجارت راه افتاده که اصلا مناسب نیست. اتاق بازرگانی می‌گوید نماینده به کشورها می‌فرستد و سازمان توسعه تجارت هم به نمایندگی از دولت، خانه اقتصاد راه‌اندازی می‌کند. آیا نباید به جای همه این‌ها رایزن اقتصادی به کشورها بفرستیم؟ ما در بسیاری از کشورها، رایزن اقتصادی نداریم و تنها شاید در پنج شش کشور رایزن اقتصادی داشته باشیم. این در حالی است که رشد تجارت ترکیه در صادرات مرهون داشتن بیش از ۱۲۰ رایزن در ۱۲۰ کشور جهان است. یک تاجر می‌تواند به راحتی به رایزن اقتصادی مراجعه کرده و از او برای صدور محصولات راهنمایی بگیرد. امکانی که ما از خودمان سلب کردیم.»